نوبل ادبیات برای تصویرگر بی‌وطنی

عباس معروفی

«هرتا مولر»، نویسنده آلمانی- رومانیایی، متولد ۱۹۵۳، جایزه‌ی نوبل ادبی سال ۲۰۰۹ را از آن خود کرد. اولین کتاب‌اش را او در سال ۱۹۸۲ با عنوان «سرزمینهای پست» نوشت. او کتاب‌های بسیاری در زمینه‌ی ادبیات داستانی خلق کرده است؛ ازجمله «تانگو با فشار»، «فوریه‌ی پا برهنه»، «مسافر یک پا»، «شیطان در آیینه نشسته است»، «کاش امروز خودم را نمی‌دیدم»، «پاسپورت»، «قرار ملاقات» و «هرچه با من است، با خودم دارم».

تازه‌ترین کتاب‌اش «تاب نفس» یا «پاندول نفس» که در سال ۲۰۰۹ منتشر شده است، گزارشی از تجربه‌های یک جوان ۱۷ساله‌ی آلمانی است که در جنگ جهانی دوم به دست روس‌ها در رومانی اسیر می‌شود و برای کار اجباری به شوروی برده می‌شود. کتاب کنایه‌ای است به اسرای آلمانی در کمپ‌های روسی بعد از جنگ که قرار بوده برشان گردانند.

هرتا مولر

خانم هرتا مولر، جایزه‌های بسیاری از سال ۱۹۸۲ دریافت کرده است. ازجمله جایزه‌ی «زبان آلمانی»، جایزه‌ی «منتقدان آلمانی»، جایزه‌ی ادبی «اروپا»، جایزه‌‌ی ادبی «شهر گراتس»، جایزه‌ی ادبی «بین‌المللی دابلین»، جایزه‌ی «فرانس کافکا»، جایزه‌ی ادبی «آدن آئور»، جایزه ادبی «برلین»، و مدال و جایزه‌ی افتخاری «هاینریش هاینه». ده سال بعد از گونتر گراس، با نوبل ادبی خانم هرتا مولر، آلمان بار دیگر دارای نوبل شد. جالب است که آلمان با این جایزه سیزده‌امین نوبل را از آن خود میکند.

هرتا مولر نویسنده‌ی ساکن برلین از سال ۱۹۹۵ عضو آکادمی زبان و شعر آلمان بوده است. او به دلیل همکاری نکردن با دولت چائوشسکو، دیکتاتور رومانی شغل معلمی‌اش را از دست داد و با پلیس مخفی رومانی درگیر شد. سرانجام در سال ۱۹۸۷ به‌همراه شوهرش ریچارد واگنر از رومانی اجازه‌ی خروج گرفت و به آلمان پناهنده شد. او ساکن برلین است.

ویژگی کارهای هرتا مولر این است که بی‌وطنی را به تصویر می‌کشد. چون خودش هم یک نویسنده‌ی تحت تعقیب و فراری است که توانسته دخمه‌های زندان‌ها، کمپ‌ها و اردوگاه‌ها و مبارزات گروه‌های تحت فشار را در رومانی به تصویر بکشد. داوران آکادمی نوبل خانم هرتا مولر را به خاطر شاعرانگی، بی‌طرفی و صراحت در قلمرو نثر، لایق نوبل دانستند.