نظرات دکتر آجوداني در وصف هدايت و رابطه ميان راوي و زن اثيري مالامال از خطاهاي ديدگاهيست و ديگران نيز اکنون اين خطاها را شيفته وار تکرار مي کنند. شناخت بوف کور بدون آشنايي به مباني روانکاوي بسيار سخت است و دکتر آجوداني متاسفانه اين شناخت را ندارد و ديگران نيز مثل خانم نوشين شاهرخي بدون درک رابطه متناقض و چندسودايي راوي و زن اثيري از يکسو و رابطه متناقض هدايت با گذشته ايران از سوي ديگر،نگاه يکطرفانه خويش را بيان مي کنند و در واقع نشان مي دهند که اين دوستان بيشتر از هدايت اسير نگاه شيفتگانه/متنفرانه به گذشته و ناتوان از برخورد نقادانه و پارادکس به گذشته هستند. اگر رابطه راوي و زن اثيري را به مثابه نمونه رابطه هدايت با گذشته بنگريم،پس بايستي اين رابطه را عميق نگريست و فهميد که چرا اين رابطه براي راوي تنها يک رابطه مسحورانه نيست،بلکه نگاههاي زن اثيري براي او سرزنش اميز،شکنجه دهنده نيز هست و چرا با مرگش يا قتلش احساس خلاصي و سبکبالي نيز مي کند و همزمان اسير نگاهش بر قلمداني ميشود و چون اسيري خوشحال است که تنها او بدبخت و گرفتار اين نگاه نيست. يعني اگر حرف دکتر آجوداني را در اين باب بپذيريم که اينجا منظور از زن اثيري ايران باستان است،پس اين رابطه نه مسحورانه بلکه چندسودايي يا در معناي روانکاوي آمبيوالنس و دچار تناقضات بنياديست. متن اول بوف کور نگاهي به تاريخ و گذشته ايران است و در همين متن چندلايه هدايت به خوبي نشان ميدهد که چگونه سرکوب جسم و کشتن گاو بدست ميترا و سپس گرفتاري جامعه و روان ايراني در حالات اديپالي و ناتواني از دست يابي به فرديت و رابطه نقادانه با گذشته، باعث گرفتاري ذهن ايراني در اين ديسکورس سنتي شده است و بدينخاطر محکوم به تکرار تراژدي است که همان مسحوري و احساسات چندسودايي نسبت به چشمان زن اثيري و قتل خويش،قتل زنانگي و مردانگي در پاي اسارت در نگاه زن اثيريست. نه تنها من در نقدم بر بوف کور بلکه دکتر صنعتي نيز در کتاب خوبش بر بوف کور به اين موضوع نگاه هدايت به گذشته و نقد اسطورههاي ايراني و گذشته ايراني و اسطورزدايي هدايت اشاره مي کند. موضوع ديگر رابطه هدايت و آخوندزاده با گذشته است که مي توان طبيعتا در آنها نيز نوعي افراط گرايي،بويژه در بخش مربوط به اسلام و اعراب يافت. موضوع اين است که در ذهن بخش عمده اي از ايرانيان حمله اعراب مانند يک تجاوز جنسي به يادگار مانده است و بقول دکتر موللي اين فانتزي تجاوز جنسي باعث اين نگاه تلخ به اسلام و فرهنگ اسلامي ايراني ميشود. در حاليکه جدا از ضربات منفي بايستي از ياد نبرد که فرهنگ اسلامي با خويش نيز با تغيير خط فارسي از آرامي به خط فارسي امروزي يک رنسانس زباني به همراه مي آورد و ايجادگر نثر معاصر ميشود. اما ناسيوناليست افراطي خواندن يا شوونيست خواندن هدايت يک اشتباه محض است. هدايت مثل هر روشنفکر مدرن ايراني که راهي جز تلفيق ديسکورس کهن و مدرن ندارد،همزمان که با جهان مدرن و نگاه مدرن آشنا ميشود و با نگاهي انتقادي و مدرن به جهان خويش مي نگرد ،بناچار به سراغ گذشته خويش مي رود و دست به نوزايي مي زند و نکات سالم اين فرهنگ را بازنويسي و جستجو مي کند و خيام را مي يابد و يا نگاهي به دوران مهم ايراني هخامنشي مي اندازد. اين همان راهيست که رنسانس اروپايي نيز مي رود و براي تحول خويش بخشي ديگر از فرهنگ يوناني را نوزايي مي کند.رنسانس چيزي جز اين تلفيق و نوزايي گذشته نيست. مگر راه ديگري نيز ممکن است. مگر تاريخ ايران نشان نداده است که هم کپي کردن تقي زاده وار و يا بازگشت به خويشتن جلال آل احمدها هر دو ناشي از کمپلکس حقارت و ناتواني از دست يابي به تلفيق مدرن است. مگر اين دوستان راهي جز تلفيق دارند؟. مگر دقيقا نبايستي کاري را که هدايت و فروغ نتوانستند به پايان برسانند و در بن بست اين تلفيق و در ناتواني نهايي از اين تلفيق مردند، به پايان برسانند و تلفيق خويش از مدرنيت و سنت و جذب مدرنيت در سيستم ايراني خويش همراه با پاکسازي اين فرهنگ را به پايان رسانند.آيا آنموقع ناسيوناليست افراطي و ضدمدرن خواندن آنها نيز يک حرف خنده دار نيست؟ اينجا بيشتر باز هم کيش شخصيت پرستي که هدايت آن را زير سوال مي برد، تاثيرگذار در اين بحث است،تا نقد علمي بوف کور هدايت که بدون روانکاوي تقريبا غيرممکن است.طبيعي است که بخاطر چندلايگي بوف کور مي توان تفسيرهاي متفاوت از آن داشت، اما وقتي نقدي اينگونه با توجه به متن، يک ادعا و نظر را بيان مي کند و تمامي پيچيدگي رابطه را نمي بيند،خوب بايستي به نقد اين نگاه ساده انگارانه پرداخت و به تکرار آن توسط ديگران با خنده اي تلخ نگريست. تمامي متن اول و دوم بوف کور تکرار يک تراژدي و قتل است.بوف کور بيانگر تراژدي پيروزي مداوم سنت بر مدرنيت بخاطر ترسهاي عميق جنسي،روحي و گرفتاريهاي اديپالي ايراني و ناتواني از دستيابي به فرديت است. برخلاف نظر دکتر آجوداني متن اول و دوم بوف کور در پيوند تنگاتنگ با يکديگر قرار دارند و زن اثيري و لکاته هر دو يک فيگور هستند. تمامي بوف کور اين بازگشت مداوم فيگورها و تبديل شدن آنها به همديگر و تکرار تراژدي کشتن فرديت و کشتن زنانگي و مردانگيست و اسارت در نگاه سنت و تکرار سنت. اينجا فيگورها چون سايه هاي همديگر،مرتب به همديگر تبديل ميشوند و راوي،پيرمرد خنزرپنزري ميشود و پيرمرد ،راوي. زن اثيري،مادر،دايه،لکاته مرتب در يک چرخش تراژيک به يکديگر تبديل ميشوند،زيرا همه آنها اسير و گرفتار اين بازي و ديسکورس سنتي هستند و ناتوان از فاصله گيري و دست يابي به فرديت خويش .اينگونه مرتب يکديگر را نيز بازتوليد ميکنند. راوي و زن اثيري، رواي و لکاته، يک رابطه مشابه در دو زمان متفاوت گذشته و حال هستند و از اينرو نيز هر دو به قتل و تکرار تراژدي و تبديل شدن راوي به سنت و پيرمرد خنزرپنزري منتهي ميشوند. بوف کور هدايت بيانگر اين تکرار تراژيک فرهنگ و جامعه ماست که همه شاهد و بازيگر آن بوده و هستيم. به اينخاطر نيز هدايت به فيگورهايش اسم نمي دهند بلکه نقشي چون راوي و يا لکاته در يک بازي تراژيک مي دهد. زيرا آنها فرد نيستند و اسير اين بازي سنتي نارسيستي نابالغ محکوم به تکرار تاريخ خويشند و پژمردگي و بن بست. مگر آنکه از اين هشدار هدايت درس گيرند و راهي نو روند و سرانجام به تلفيق خويش از مدرنيت و سنت و جذب سمبليک مدرنيت در فرهنگ خويش دست يابند. دوستان براي خواندن بخش اول نقد بوف کور من که مدتي پيش درج شده و در آنجا نيز کوتاه به اين خطاي دکتر آجوداني گرامي اشاره کرده ام، مي توانند به لينک ذيل مراجعه کنند.

http://www.iranglobal.dk/emtyseite3_news1.php?news-id=1366
داريوش برادري

آقای داریوش برابری گرامی،
با سپاس فراوان از نظر جامع تان درباره ی این معرفی کتاب. از آنجا که این یک معرفی کتاب است و نه نقد، من به خودم اجازه ندادم که نظرات مشخص خودم را درباره ی بوف کور در این معرفی بگنجانم، هرچند که در برخی جاها نظر متفاوت خودم را (که بزودی در نقدی جامع بر بوف کور به چاپ خواهم رساند) با دکتر آجودانی دارم.
اما با تمام اختلاف نظری که هر کس می تواند از این متن چندلایه داشته باشد، من از تفسیر دکتر آجودانی نیز بسیار آموختم، از آنجا که از زاویه ی دیگری به بوف کور نور افکنده است و نظرش نو است، و نیز از آنجا که برخلاف شما، تفسیر خود را بهترین و آخرین تفسیر نشمارده است.
چه خوب که این متن از زوایای گوناگونی تفسیر شود و خواننده از زوایای گوناگونی متن را بکاود. شما از زاویه ی روانکاوی، دکتر آجودانی از زاویه ی تاریخی ـ فرهنگی دوره ی نگارش و من از زاویه ی اسطوره ای و عرفانی و دیگرانی نیز مانند دکتر شمیسا و دکتر یاوری و دیگران نیز از زوایایی دیگر.
با مهر و سپاس و درود
نوشین شاهرخی

ميخواهم به تمام آدمهاي كه بوف كور را نقد منفي ميكنند بگويم كه نخست بايد از مدارج صادق هدايت بگذرند و بعداً نقدي در مورد وي و كتاب هايش نمايند. با عرض حرمت

من با نظرات اقای اجودانی درباره بوف کور هدایت موافقم.به نظر من تفکرات ناسیونالیستس هیجانی هدایت روی کیفیت کار هدایت به عنوان اولین داستان نویس مدرن ایران تاثیر منفی گذاشته.