بازيگران زن ايرانی و موانع دشوار جهانی شدن

پرویز جاهد

در سال‌های اخیر سینماگران زن ایرانی توانسته‌اند در عرصه‌ی بین‌المللی تا اندازه‌ای شهرت و اعتبار برای خود کسب کنند.

رخشان بنی‌اعتماد، سمیرا مخملباف، نیکی کریمی، تهمینه میلانی، مانیا اکبری، شیرین نشاط و مرجان ساتراپی با فیلم‌های‌شان موفقیت‌های زیادی در جشنواره‌ها و مجامع سینمایی بین‌المللی کسب کردند.

اما این درخشش زنان ایرانی تنها در زمینه‌ی کارگردانی بوده و کمتر زن ایرانی توانسته در زمینه‌های دیگر مثل بازیگری در عرصه‌ی بین‌المللی مطرح شود و خود را به تهیه‌کنندگان سینمای غرب بشناساند.

تاکنون شهره آغداشلو در زمینه‌ی بازیگری، یک استثنا بود. وی پس از سال‌ها زندگی و فعاليت هنری در غرب، سرانجام توانست با فیلم خانه‌ای از شن و مه ساخته واديم پرلمن وارد سیستم هالیوود شده و برای خود اعتباری کسب کند.

عدم حضور بازیگران ایرانی در عرصه‌ی بین‌المللی البته تنها محدود به زنان نمی‌شود. جز بهروز وثوقی، آن هم در نقش‌هایی نه چندان مهم در سال‌های گذشته، همایون ارشادی، بازیگر فیلم طعم گیلاس، شاید تنها بازیگر مرد ایرانی در سینمای ایران بود که توانست در یک فیلم هالیوودی یعنی بادبادک باز ساخته مارک فورستر در یک نقش مهم ظاهر شود.

گلشیفته فراهانی

روشن است که بازیگران ایرانی‌تبار مقیم غرب که اساساً فعالیت خود را در سینما با بازی در فیلم‌های اروپایی و آمریکایی آغاز کردند و نه با بازی در فیلم‌های ایرانی در این دسته قرار نمی‌گیرند.

سینمای ایران امروز، بازیگران زن توانا و با استعدادی دارد. بازیگرانی چون سوسن تسلیمی، نیکی کریمی، هدیه تهرانی، لیلا حاتمی، هنگامه قاضیان، گل‌چهره سجادیه، ترانه علیدوستی و گل‌شیفته فراهانی؛ هرکدام با قابلیت‌های فراوانی که دارند قادر هستند در نقش‌های متفاوتی ظاهر شوند.

اما این‌که چرا هیچ‌کدام از آن‌ها تاکنون نتوانسته‌اند از محدوده‌ی سینمای ایران خارج شده و در فیلم‌های اروپایی یا هالیوودی نقشی بگیرند، دلایل زیادی دارد که وقت این برنامه اجازه پرداختن به آن‌ها را نمی‌دهد.

بر این اساس شنیدن خبر بازی گل‌شیفته فراهانی، بازیگر جوان ایرانی در یک فیلم هالیوودی، خبر واقعاً خوشحال کننده‌ای است. اين‌که گل‌شيفته توانست تمام موانع و سدها را پشت سر بگذارد و وارد حوزه بازيگران بين‌المللی شود، کار ساده‌ای نيست اما اين اتفاق خوب نشان می‌دهد که اين کار شدنی است و راه برای ورود بازيگران ايرانی به هاليوود باز است.

نام فیلمی که گل‌شيفته در آن بازی کرده، یک مشت دروغ (Body of Lies) نام دارد و تریلری سیاسی است که براساس رمانی از دیوید ایگناشس، مفسر و مقاله‌نویس روزنامه واشنگتن پست ساخته شده و کارگردان آن فیلم‌ساز مشهور انگلیسی و سازنده‌ی فیلم گلادیاتور یعنی ریدلی اسکات است.

لئوناردو دی‌کاپریو در فیلمِ یک مشت دروغ

فیلم‌نامه‌ی این فیلم را ویلیام مونوهن نوشته که برنده‌ی جایزه‌ی اسکار بهترین فیلم‌نامه برای فیلم مرحوم (Departed) مارتین اسکورسیزی شده است.

این فیلم داستان راجر فریس، روزنامه‌نگار سابق آمریکایی است که در عراق مجروح شده و به وسیله‌ی سی‌آی‌ای استخدام می‌شود تا رد یک عامل القاعده به نام سليمان را در اردن پیدا کند.

نقش این روزنامه‌نگار را لئوناردو دی‌کاپریو بازی می‌کند و راسل کرو نیز نقش اد هافمن، رییس او را به عهده دارد. گل‌شيفته فراهانی نيز در اين فيلم نقش دختری را بازی می کند که سليمان عاشق اوست.

فراهانی بازیگر باهوش و با استعدادی است که در سن ۱۴ سالگی با فیلم درخت گلابی ساخته‌ی داریوش مهرجویی وارد سینما شد. فیلمی که به خاطر آن جایزه‌ی بهترین بازیگر زن را در بخش بین‌الملل جشنواره فیلم فجر از آن خود کرد. وی هم‌چنین برای بازی در فیلم بوتیک، جایزه‌ی بهترین بازیگر زن را از فستیوال سه قاره‌ی نانت دریافت کرد.

گلشیفته فراهانی

فراهانی در سال‌های اخیر در فیلم‌های مطرحی چون سنتوری مهرجویی، نيوه مانگ بهمن قبادی و میم مثل مادر رسول ملاقلی‌پور بازی کرده است که از ميان آن‌ها فيلم‌های سنتوری و نيوه مانگ در ايران اجازه نمايش ندارند.

فیلم یک مشت دروغ که در مراکش، اروپا، خاورمیانه و آمریکا فیلم‌برداری شده، قرار است در بخش خارج از مسابقه‌ی فستیوال ونیز امسال به نمایش درآید. نمایش عمومی آن نیز در آمریکا دهم اکتبر ۲۰۰۸ خواهد بود.

باید منتظر ماند و دید که گل‌شیفته فراهانی در کنار ستارگان هالیوودی مثل دی‌کاپریو و راسل کرو چگونه ظاهر شده و آیا این نقش می‌تواند پای او را به سینمای بین‌المللی باز کند یا خیر؟

پی‌نوشت:
اين برنامه در زمانی ساخته شد که هنوز خبر ممنوع‌الخروج شدن گل شيفته فراهانی در رسانه‌ها منعکس نشده بود.

حالا بازيگران زن ايرانی علاوه بر تمام موانع خارجی برای ورود به هاليوود و بازی در سينمای بين‌المللی، با يک مشکل بزرگ داخلی مواجه شده‌اند و آن کسب مجوز وزارت ارشاد برای بازی در فيلم خارجی است. قانونی که تا‌کنون وجود نداشته و ناگهان از سوی مسوولين سينمايی وزارت ارشاد برای ايجاد مانع بر سر راه بازيگران ايرانی علم شده است.

در حالی که وزارت ارشاد اسلامی به عنوان يک نهاد مسوول سينمايی که ظاهراً هدف آن بايد توسعه صنعت سينمای ايران، تلاش در جهت گسترش جهانی آن و ورود به بازارهای بين‌المللی و تشويق و پشتيبانی از حضور بازيگران ايرانی و ديگر عوامل سينمای ايران در حوزه بين‌المللی باشد، با ايجاد موانع و محدوديت های تازه تر، عملا در خلاف جهت اين مسير حرکت می کند.

خط مشی تازه وزارت ارشاد، نتيجه‌ای جز از نفس انداختن سينمای ايران، مايوس کردن نيروهای حرفه ای خلاق و با استعداد و در نهايت انزوای جهانی سينمای ايران، در پی نخواهد داشت.

ممنوع الخروج کردن گل‌شيفته فراهانی اگر به دليل بازی او در اين فيلم خارجی صورت گرفته باشد، جلوگيری از موفقيت جهانی يک بازيگر و ايجاد موانع داخلی علاوه بر موانع دشوار بين‌المللی برای حضور در فيلم‌های خارجی است.