«ظرف تورم ایران پر شده است»

حسین علوی

علی لاریجانی، رییس مجلس ایران، دیروز از محمود احمدی‏نژاد، رییس جمهور، به خاطر برکناری مدام مدیران دولتی انتقاد کرد.

در گفت و گو با علی دهقان، روزنامه‏نگار اقتصادی، از او در‌باره‏ی پیامد‏های این جابجایی‏ها در تیم اقتصادی آقای احمدی‏نژاد پرسیدم.

آقای احمدی‏نژاد پیش از این هم ‌نشان داده‏ است که کار خودش را می‏کند و با گوش‏های بسته، برنامه‏هایی را که دارد به جلو هدایت می‏کند.

آقای ‏طهماسب مظاهری ـ اگر اشتباه نکنم ‏ـ یازدهمین یا دوازدهمین فردی است که از کابینه‏ی نهم خداحافظی می‏کند.

طهماسب مظاهری، رییس برکنار شده بانک مرکزی ایران

بر اساس تجربه‏های قبلی هم می‏توان گفت که در حوزه‏ی اجرا اتفاقی رخ نخواهد داد.

گلایه‏ها خیلی زیاد است و همیشه هم بوده است. در ارتباط با آقای مظاهری کمی بیشتر شده و با یک نگرانی خیلی بزرگ همراه است. اما به نظر من اتفاقی نخواهد افتاد.

آقای احمدی‏نژاد امروز اعلام کرد: «تیم اقتصادی من برای اجرای طرح تحول اقتصادی هماهنگ‏تر شده است.»
نقطه‏ی عطف این ماجرا، روی‏کرد یک سری فعالان اقتصادی به رفتن آقای مظاهری است. به نظر می‏رسد که تقاضا برای گرفتن تسهیلات‌ بانکی دارد شدت پیدا می‏کند. در شرایطی که به زبان ساده، کف‌گیر بانک‏ها به ته دیگ خورده است، این نگاه همه را نگران کرده است.

بانک‏ها چیزی بیش از ۳/۹۲ درصد، بیشتر از توان خودشان وام پرداخت کرده‏اند. ۴۰هزار میلیارد تومان بین مانده‏ی تسهیلات تا سپرده‏های آزاد فاصله وجود دارد. مطابق اعلام بانک مرکزی، بانک‏ها ۶۰درصد، بدهی معوقه دارند. این‏ ارقام اصلاً خوشایند نیستند و به طبع اقتصاد هم ناسازگارند.

علی‏رغم تمام این آمار، اقتصادی‏ها و یا کسانی که طرف‏دار این هستند که ‌شیر تسهیلات بانکی به روی اقتصاد باز شود، رفتن آقای مظاهری را به فال نیک گرفتند و دارند برای دریافت تسهیلات بانکی برنامه‏ریزی می‏کنند.
اما این پرسش بدون پاسخ مانده است، که این تسهیلات از کجا قرار است تامین شود؟

آقای مظاهری در نامه‏ ‏‌به آقای احمدی‏نژاد‌، ‌‌روی چند شاخص مهم اقتصاد ایران و کارهای کارشناسی که در این زمینه صورت گرفته‌، تاکید کرده‏ است. هم‏چنین هفته‏ی گذشته مرکز پژوهش‏های مجلس هم گزارشی‌ در این مورد منتشر کرد. اساساً این گزارش‏ها در میان محافل اقتصادی مستقل ایران چه بازتابی داشته است؟

الان دو قطبی شده است؛ در یک قطب دولت با برنامه‏های اقتصادی‏اش قرار دارد، و یک قطب هم محافل اقتصادی هستند که نسبت‌ به دولت انتقاد دارند. اما دولت نشان داده که کار خودش را می‏کند و برنامه‏اش را اجرایی می‏کند.

رفتن آقای مظاهری هم، اتفاقی بود که پیش‏بینی می‏شد و دیر اتفاق افتاد. به نظر من،‌ بر‌اساس آن مناسبات‌ فکری که دولت نهم ‌دارد، باید زودتر از این‏ها اتفاق می‏افتاد.

آقای احمدی‏نژاد و دولت ایشان هم تا این‏جا نشان داده‏اند آن‏چنان اهمیتی برای محافل اقتصادی ـ حداقل در حوزه‏ی اجرا‌- قایل نیستند و کارهای خودشان را انجام می‏دهند.

محمد بهمنی، رییس جدید بانک مرکزی ایران

در نامه‏ی آقای مظاهری آمده است: دولت از توان مالی بانک‏ها اشتباه محاسباتی داشته و به اشتباه محاسبه کرده است که بانک‏ها می‏توانند ۲۸۰هزار میلیارد تومان تسهیلات بدهند. چیزی که بیشتر به یک طنز شبیه است.
این اشتباه محاسباتی نقطه‏ی عطف ماجرایی بوده که کار دست بانک مرکزی داده است.

به‏رغم این‌که این اشتباه محاسباتی مطرح و عیان شده، دولتی‏ها هم‌چنان بر این باورند که باید قفل تسهیلات بانکی باز شود و تسهیلات به سمت اقتصاد حرکت کند.

البته اگر مکانیسمی بود که این تسهیلات به سمت تولید و صنعت می‏رفت، خیلی اتفاق میمون و مبارکی بود.
منتها، مشکل این‏جاست که حتی صنعت‏گران هم بر این باورند که‌ به دلیل وجود سیتم‏های ابتذال در اقتصاد ایران، تسهیلات به سمت صنعت نخواهد رفت.

در مرکز آن‏چه «طرح تحول اقتصادی» نامیده می‏شود و برکناری آقای مظاهری به عنوان راه‌حلی برای پیش‏برد این طرح توجیه می‏شود، پرداخت نقدی یارانه‏ها است. پرسش‏نامه‏های اقتصادی که ظرف چند ماه گذشته بین گروه‏های مختلف مردم توزیع شده، تا چه حد امکان عملی کردن این طرح را فراهم کرده است؟ و نگاه اقتصاددانان به این پرسش‏نامه‏ها چگونه است؟

هدف‏مند شدن یارانه‏ها، چیزی نبوده که دولت آقای احمدی‏نژاد به آن فکر کند. پیش از این هم دولت‏های گذشته به آن فکر کرده بودند. اما فضا و شرایط اقتصاد کشور به گونه‏ای بود که اجازه نمی‏داد برنامه‏ریزهای اقتصادی بتوانند به‏طور ناگهانی این کار را بکنند. می‏توان گفت که این یک آرزوی قدیمی برای اقتصاد ایران بوده است.

اما در شرایط کنونی، که از سال ۱۳۸۳ تا امروز نرخ تورم از ۱۰.۵درصد به ۲۲.۵درصد رسیده و ما شاهد رشد نرخ تورم به مرز ۲۷درصد هستیم، فعالین اقتصادی مقدار زیادی نگران این مساله هستند که نقدی کردن ۲۳هزار میلیارد تومان یارانه (یا بخشی از آن) می‏تواند آثار تورمی برای کشور داشته باشد.

بدون تعارف، باید گفت که ظرف تورم اقتصاد ایران پر شده است.

برداشت تحلیل‏گران این است که دولت آقای احمدی‏نژاد به واسطه‏ی نزدیک بودن انتخابات دهم ریاست جمهوری، قصد دارد هر طور شده یارانه‏ها را نقدی کند. این یعنی یک اتفاق سیاسی در حوزه‏ی اقتصاد.

اگر چنین چیزی صحت داشته باشد، می‏توان گفت که افق اقتصاد ایران مملو از رنگ‏های ناخوشایندی است که در آن رنگ تورم بر همه‏ی رنگ‏ها غلبه کرده است. این پیامد خوبی برای اقتصاد ایران ندارد.