«افغانستان، قربانی رقابت هند و پاکستان»

حسین علوی

پس از حمله اخیر به سفارت هند در افغانستان که منجر به کشته شدن حداقل ۴۰ نفر شد، روابط پاکستان و افغانستان به وخامت کم‌سابقه‌ای گراییده و افغانستان مذاکرات دو جانبه خود را با پاکستان معلق کرده است.

در گفت و گویی با دکتر مصطفی دانش، روزنامه‌نگار و تحلیل‌گر مسایل منطقه دلایل این بحران را به بحث گذاشتم.

همان‌طوری که می‌دانید هند همیشه طرفدار افغانستان بوده، حتی در زمان حکومت چپی‌ها؛ هندوستان از حکومت چپی‌ها در افغانستان پشتیبانی می‌کرد و بعدها در زمان مجاهدین هندوستان چنین مواضعی را داشت.

طبیعتاً این سیاست هندوستان در مقابل پاکستان قرار گرفته بود و در رابطه با مسایل کشمیر اهمیت ویژه‌ای داشت و همیشه پاکستان در تخریب این سیاست هند در افغانستان کوشش می‌کرد و درواقع افغانستان، پایگاه رقابت دو قدرت اتمی منطقه یعنی پاکستان و هندوستان بود و این مساله هنوز هم ادامه دارد.

تا به حال چندین بار اتباع هندوستان در افغانستان توسط طالبان کشته شدند و در این رابطه صحبت از این می‌شود که پاکستان و سازمان امنیت پاکستان نقش داشته و در مقابله با سیاست هندوستان در آن‌جا فعالیت می‌کرده است.

طبیعتاً آن چیزی که مشخص است همیشه سازمان استخبارات پاکستان، در کنار طالبان قرار گرفته بود و همیشه با فعالیت و سیاست هندوستان در افغانستان مخالفت می‌کرده و طبیعتاً می‌شود گفت این اتفاقی است که در هفته پیش در کابل افتاد و باعث کشتن بیش از ۴۰ نفر و زخمی شدن نزدیک به ۲۰۰ نفر در خیابانی شد.

خیلی مهم است که یک چنین اتفاقی در خیابانی رخ داد که وزارت داخله افغانستان در آن قرار گرفته، در جاده‌ای که مورد کنترل تمام ارتش افغانستان و پلیس افغانستان و حتی نیروهای ناتو است. بنابراین باید توجه کرد که این اتفاق نمی‌تواند کار یک شخص معمولی انتحار کننده باشد، بلکه با نقشه قبلی بوده و دقیق بوده و هنوز سندی در دست نیست و دولت افغانستان هم سندی در دست ندارد. ولی می‌شود ادعا کرد که افراد نفوذی پاکستان، نقش مهمی را در این انفجار بازی کردند.

همان‌طور که اشاره کردید آی‌اس‌آی، سازمان اطلاعاتی پاکستان در این رابطه متهم است. الان سوالی که مطرح می‌شود این است که سازمان اطلاعاتی پاکستان چقدر تحت کنترل دولت است و رابطه آن با ارتش چیست و در ارتباط با مبارزه با تروریسم در طالبان، همکاری آن‌ها با غرب چگونه است. ارزیابی شما در این زمینه چیست؟

سازمان امنیت پاکستان آی‌اس‌آی، همیشه دولتی در داخل دولت در پاکستان بوده و هیچ زمانی این سازمان امنیت مورد کنترل دولت مرکزی پاکستان نبوده است و به خصوص بعد از آمدن آقای مشرف به قدرت، سازمان امنیت قدرت بیشتری پیدا کرد و سازمان امنیت و آن تشکیلاتش که پدیده طالبان و حتی به نظر من پدیده القاعده را نه تنها تقویت کرد در افغانستان، بلکه در کنار و در کنترل خود داشت.

یعنی تمام اتفاقاتی که در افغانستان می‌افتاد، تحت رهبری ژنرال‌های سابق خود سازمان آی‌اس‌آی بود و این‌ها تمام کوشش‌های طالبان و حتی القاعده را در داخل افغانستان کنترل می‌کردند و از آن‌ها حمایت می‌کردند.

طبیعتاً امروز هم سازمان امنیت پاکستان و حلقه‌هایی که در داخل سازمان وجود دارند با افسران آی‌اس‌آی تماس نزدیک ‌دارند که آن افسران سابق هم اکنون در جریان کمک به طالبان، فعالیت شدیدی می‌کنند.

بنابراین باید به این مطلب یک بار دیگر اشاره بکنیم آن‌چه امروز ادعا می‌شود که سازمان امنیت پاکستان، آی‌اس‌آی در کنار غرب قرار گرفته یا دولت پاکستان در کنار غرب قرار گرفته؛ یک مساله اجباری است و چندین بار خود مشرف به این مطلب اشاره کرد که ما را مجبور کردند با غرب در مقابله با طالبان همکاری بکنیم.

پس یک سیاست دوگانه نظامی وجود دارد. از یک طرف ادعا می‌شود که در کنار غرب قرار گرفتند و از طرف دیگر از طالبان و حتی از باقیمانده القاعده در مناطق مختلف مرز بین افغانستان و پاکستان حمایت می‌شود.

مسأله مهم دیگری که در ارتباط با پاکستان و افغانستان مطرح است، توافقی است که چند ماه پیش دولت پاکستان با قبایل ساکن ایالت سرحد و سران این قبایل به عمل آوردند و آتش‌بس اعلام کردند. این‌طور ارزیابی می‌شود که این توافق، نتوانسته فعالیت‌های طالبان را کنترل بکند. فکر می‌کنید که آیا اتفاقاتی که بویژه الان در افغانستان می‌افتد، از پیامدهای این توافق است؟

اولین بار نیست که دولت پاکستان با رادیکال‌های مرز پاکستان و افغانستان توافق و آتش‌بس می‌کند. این برای چندمین بار است. در سال‌های ۲۰۰۳ و ۲۰۰۴ آقای مشرف چندین بار چنین آتش‌بسی را امضا کرد، ولی آن‌ها بیشتر تقویت شدند و امکانات آن‌ها بسیار بیشتر شد و همکاری آن‌ها با القاعده تشدید شد و حملات بیشتری را نه تنها در افغانستان‌، بلکه بر علیه دولت پاکستان هم انجام دادند.

در واقع این موضع ضعف دولت پاکستان بوده که یک چنین توافقنامه‌ای را در مراکز مرزی امضا کرده و امروز هم یک چنین توافقی بین دولت کنونی دولتی که بعد از کشته شده خانم بوتو سر قدرت آمده و قبایل مرزی و نیروهای رادیکال در منطقه شد باعث تقویت رادیکال‌ها در منطقه است و همین‌طور که می‌دانید بعضی‌ها معتقدند ماه پیش موقعی که به زندان قندهار حمله شد، فقط ۹۰۰ نفر آزاد نشدند، بلکه ۱۸۰۰ نفر از زندانیان را آزاد کردند.

آن‌ها با اتوبوس‌ها و موتورهایی که در اختیار داشتند، یعنی از اتوبوس‌هایی که از قبل طالبان در اختیار داشتند، این افراد را با خودشان بردند.

بنابراین یک چنین قراردادهایی و یک چنین امکاناتی که به‌دست نیروهای رادیکال در منطقه می‌آید به نفع آن‌هاست و آن‌ها با این حملات شدید خودشان باعث بی‌ثباتی منطقه و نه تنها پاکستان، بلکه افغانستان می‌شوند.