«ریزش در نیروهای حکومت بسیار زیاد است»

فرنگیس محبی

جمعه‌ی گذشته در جریان راهپیمایی روز قدس، ده‌ها هزار نفر با استفاده از این فرصت، صدای اعتراض‌شان را به نتیجه انتخابات ریاست جمهوری، با شعارهایی در حمایت از میرحسین موسوی و مهدی کروبی منعکس کردند و بار دیگر قدرت حضور پر تجمع، و اراده‌ی مصمم خود را در شهرهای متعدد ایران به نمایش گذاشتند.

در همین راستا، تلویزیون جمهوری اسلامی ایران پخش زنده‌ی مسابقه فوتبال میان باشگاه‌های استقلال و استیل آذین را قطع کرد، که گفته شد به علت شعارهای بی‌امان تماشاچیان و نمادهای سبز در استادیوم آزادی، بوده است.
برگزاری روز قدس، از زاویه‌ی مقایسه‌ی اهداف اولیه‌ی آن با پیامدهای سیاسی تظاهرات امسال را، در گفت ‌و گو با مهندس حسن شریعتمداری، تحلیل‌گر و فعال سیاسی مقیم آلمان، بررسی کردم.

ابتدا از ایشان سؤال کردم که، حضور گسترده‌ی مردم در مراسم روز قدس با وجود تهدیدهای سپاه پاسداران و آیت‌الله خامنه‌ای، آیا حاکی از تصمیم آن‌ها برای نوعی تعیین تکلیف سیاسی با حکومت است؟

بله. من فکر می‌کنم که مردم به این نتیجه رسیده‌اند که تعادل قوا به نفع آن‌ها در حال تغییر است و دیروز، در حقیقت، نقطه‌ی عطفی برای این زورآزمایی نابرابر بود. مردم احساس می‌کنند که ریزش در نیروهای مربوط به حکومت بسیار زیاد است؛ و چون آن‌ها به دنبال حق طبیعی خودشان هستند، که در قانون اساسی هم به آن اذعان شده است، امید دارند که به‌تدریج بسیاری از نیروهایی که متعلق به حکومت هستند متوجه خطاهای حکومت شده، و دست از تجاوز و تعدی به حقوق مردم بردارند. مردم، با این روحیه، به میدان آمدند و خوشبختانه موفق هم شدند.

دیروز، در جریان راهپیمایی، به آقای خاتمی و مهندس موسوی حمله شد. قبلاً هم همان‌طور که می‌دانید؛ در تظاهرات‌های قبلی، به آقای کروبی حمله شده بود. آیا این حرکات به نظر شما نشانه‌ی استیصال مسؤولان است؟

بله. ببینید، دیروز، هم به آقای کروبی و خاتمی حمله شد،هم به ماشین آقای موسوی حمله شد و هم جسته و گریخته عده‌ای را گرفتند. بالأخره گروه‌های فشار وجود دارند و هنوز عمل می‌کنند. شاید خودسرانه و شاید هم با حمایت مراکز مخصوصی در بالای نظام این کار را انجام می‌دهند.

ولی روی‌هم‌رفته، روحیه‌ی نیروهای خودسر و بسیجی پایین آمده و مردم هم این را حس کرده‌اند. و همان‌طور که دیروز دیدید، با وجود این فشارها، درگیری در روز قدس خیلی کمتر از آن بود که پیش‌بینی می‌شد.

به‌هرحال دیروز موقعیت مناسبی بود برای راهپیمایی معترضین. چراکه به دلیل روز قدس، احتیاج به گرفتن اجازه نداشتند. فکر می‌کنید که چه قدم‌های دیگری در آینده، در همین راستا بتوانند بردارند، تا بتوانند این اعتراضات صلح‌آمیز خودشان را پیش ببرند؟

مردم با این تظاهرات، در حقیقت به نظام می‌گویند، یا به حق قانونی ما اذعان می‌کنی و به ما اجازه‌ی تظاهرات مستقل و مسالمت‌آمیز می‌دهی، یا همه‌ی مراسمی را که تو برپا می‌کنی ما ازآن خودمان می‌کنیم و به آن معنی می‌دهیم؛ فرقی نمی‌کند که مجوز بدهی یا کارهایی که خودت شروع کرده‌ای، ما تصاحب کنیم.

مردم ابتکار را عمل دارند. یا در آینده حکومت مجبور خواهد شد که به آن‌ها هم اجازه بدهد تظاهرات مسالمت‌آمیز برگزار کرده، و حضور خودشان را ملموس بکنند؛ یا آن‌ها از هر جریانی مانند مسابقه‌ی فوتبال، مراسم عاشورا، مراسم عیدفطر و نمازهای جمعه استفاده خواهند کرد و حکومت را مستأصل می‌کنند. وقتی که ابتکار در دست مردم است، در حقیقت می‌توانند به ابتکار خودشان همه کاری بکنند.

آقای شریعتمداری، فکر نمی‌کنید با این شرایط موجود، الان زمان آن رسیده است که مراجع تقلید و روحانیون سرشناس، که تاکنون اکثراً سکوت کرده‌اند؛ موضع‌شان را مشخص کنند؟ و چرا فکر می‌کنید تا حالا نکرده‌اند؟

ببینید، مراجع تقلید چند دسته‌اند. عده‌ای اعتراض‌ کرده‌اند و عده‌ای ساکت هستند. در هر صورت، هیچ کدام هم به نفع آقای احمدی‌نژاد و آقای خامنه‌ای وارد میدان نشده‌اند. آن‌هایی که ساکت هستند بیشتر کسانی‌اند که یا می‌ترسند، یا به نحوی از راندهای حکومتی در گذشته استفاده‌های زیادی کرده‌اند و منتظر لحظه‌ای هستند - مانند تاجری که سبک و سنگین می‌کند - حس کنند پیوستن به صفوف مردم صرف داشته باشد. و شاید لحظه‌ای برسد که این‌ها حس کنند به صرف است که به صف مردم بپیوندند. این دسته خیلی کم‌اند، ولی با نفوذ‌اند. بنابراین پیوستن آن‌ها به صف مردم مهم خواهد بود.

بسیاری هم معتقد هستند که برگزاری مراسم روز قدس، بیشتر یک حرکت نمایشی علیه اسراییل است، تا دلسوزی برای ملت فلسطین! آیا به نظر شما حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران، حمایت‌های مالی که از سازمانهایی مثل «حماس» که به‌هرحال متهم به تروریسم هستند؛ به نفع فلسطینیان بوده، یا شاید بدون دخالت‌های جمهوری اسلامی در سی سال گذشته تاکنون صلح در منطقه برقرار می‌شد؟

تا آن‌جایی که به مراسم دیروز مربوط بود، اصولاً صحبت زیادی جز در نماز جمعه از روز قدس نبود و بیشتر مربوط به درگیری‌های داخلی ایران و همه‌ی شعارها نیز علیه حکومت بود.

طی سی سال گذشته، در حقیقت نظام از روز قدس برای حضور خودش در خاورمیانه استفاده کرده و عملیاتی که این نظام داشته، به ‌هیچ‌ وجه به نفع مردم فلسطین نبوده است. مردم فلسطین داشتند به توافق می‌رسیدند، طبق نقشه و راهی که مبتکرش عربستان سعودی بود. ایران حماس را تقویت کرد، جهاد اسلامی را به‌وجود آورد و این توافق را به‌هم زد و مردم فلسطین را دچار آینده‌ای نامعلوم کرد.

جهان اسلام و مردم فلسطین به‌خوبی این قضیه را درک می‌کنند؛ ولی از آن‌جایی که احتیاج به یک حامی بین‌المللی دارند و متأسفانه از آن محروم‌اند؛ با وجود همه‌ی عواقب نامعلومی که حمایت ایران از آن‌ها برایشان به‌همراه می‌آورد، چاره‌ای جز قبول آن ندارند.

این سؤال هم پیش می‌آید که رهبران جمهوری اسلامی دائماً جنبش‌های اخیر در ایران را به بیگانه ربط دادند و درهمین رابطه بعضی کشورهای غربی را هم مورد حمله قرار دادند. در حالی‌ که خودشان مرتباً درامور کشورهای دیگر دخالت می‌کنند. مثلاً آقای احمدی‌نژاد قبل از این که نتیجه‌ی انتخابات افغانستان معلوم شود؛ به آقای کرزای تبریک می‌گویند و یا همین دخالت در مشکل بین اسراییل و فلسطینی‌ها که حتا کشورهای عربی هم مایل به دخالت مسائل آن‌ها نیستند. نظر شما در این مورد چیست؟

متأسفانه سیاستمداران ایران هم مثل اغلب سیاستمداران دنیا از گفتارهای اخلاقی استفاده می‌کنند و در عمل بسیار عمل‌گرا و ماتریالیست هستند. در سطح گفتمان، صحبت از حق مردم دنیا برای تعیین سرنوشت خودشان است؛ حقوق بشردر درجه‌ی اول است. همه جا در ایران ایراد می‌گیرند که چرا کشورهای دیگر مثلاً گوانتانامو دارند و حقوق بشر را نقض می‌کنند، و در عمل در کهریزک به مردم تجاوز می‌شود.

در کشورهای دیگر هرجا که ایران امکان نفوذ دارد؛ با کمک به حرکات انتحاری و عملیات‌های تروریستی مردم بی‌گناه را از بین می‌برد و خودش همه‌ی آن کارهایی را می‌کند که دیگران را به آن مناسبت مذمت کرده است.
در امور هر جایی که می‌تواند دخالت می‌کند. متأسفانه حکومت‌هایی که به دموکراسی متکی نیستند، خیلی بیشتر سیاست‌هایشان غیراخلاقی است و ایران هم سردمدار چنین سیاستی است.

آینده‌ی ایران را چطور پیش‌بینی می‌کنید؟ فکر می‌کنید قدم بعدی معترضین چه می‌تواند باشد؟

ببینید، اولاً جنبش سبز دائماً در حال تکوین، بلوغ و تحول است و در اهدافش تجدیدنظر می‌کند. این جنبش از جنبشی علیه تقلب انتخاباتی شروع شد و دیروز درون این جنبش مردم به حکومت اخطار می‌دادند که«دیکتاتورها بدانند، این آخرین پیام است. جنبش سبز ایران آماده‌ی قیام است!»

بنابراین دائماً اهداف جدیدی را برای خودش تعیین می‌کند. به نظر من عقلانی‌تر این است که این جنبش به سمت کسب حقوق برای انتخابات آزاد تحت نظارت بین‌المللی و حذف نظارت استصوابی شورای نگهبان و آزادی احزاب برود.

البته پیش‌شرط چنین دست‌آوردی، در حقیقت عزل آقای احمدی‌نژاد از ریاست جمهوری، قبول رسمی تقلب در انتخابات گذشته و هم‌چنین محاکمه کردن آمرین و عاملین قتل‌ها و شکنجه‌هایی است که حداقل دراین مدت اتفاق افتاده است. این می‌تواند اهداف قدم به قدم این جنبش باشد.

ولی برای رسیدن به این اهداف، باید از یک جنبش مقاومت به جنبشی ایجابی با رهبری مشخص تغییر جهت دهد. که این رهبری درحقیقت اهدافش را تعیین و تبلیغ کند. متأسفانه این جنبش شخصیت‌هایی را در رأسش دارد، ولی هنوز رهبری منسجمی ندارد.