شجاعت اخلاقی ما ایرانیان

مجموعه مقالات «جامعه‌شناسی خودمانی» نوشتۀ «حسن نراقی»

. . اگر شجاعت اخلاقی نداشته باشی حتی اگر دانش خواجه نظام‌الملک را هم که داشته باشی وقتی به شرح حال بابک رسیدی چون خواب خوش را از چشم تو و سلطان و خلیفۀ اجنبی‌ات ربوده خواهی نوشت: بابک حرمزاده‌ای بود از یک مادر روسپی و به‌قولی یک چشم!
آخر آدم محترم! اگر تعملق هم می‌خواهی بگویی، دشنام هم می‌خواهی به دشمنت بدهی، یک کم ظرفیت به‌خرج بده. حتی تجسم یک روسپی یک چشم ـ لابد آن‌هم وسط پیشانی‌اش! ـ کار یک ذهن معمولی و متداول نیست.

. . . ارزش‌ها را وارونه به کودکانمان آموزش ندهیم. مفاهیم خصلت‌ها را معکوس جلوه ندهیم. زیرا با همین تعاریف رایج است که امروز پسربچۀ پرتحرکی را که توانست خارج از نوبت از نانوایی نان بخرد زرنگ می‌نامیم؛ ولی غافلیم که همین پسر وقتی بزرگتر شد، توی صف پمپ‌بنزین و یا دم همین به‌قولی عوارضی کرج، با وقاحت جلوی شما خواهد پیچید، بدون اینکه کوچکترین احساس شرمی بکند. و همین زرنگ، بعدها با لاستیک کهنه و سائیده شده شجاعانه!! پا روی گاز خواهد گذاشت تا معیاری تازه از نترسی را ارائه دهد و قهرمانی‌اش!! را تثبیت کند.
اما همین قهرمان، وقتی چشمش به یک مامور راهنمایی ساده افتاد، آنچنان تملق می‌گوید و دست‌بوسی می‌کند و احترام می‌گذارد که یک‌صدم این احترام را دلیلی ندارد تا خرج مرد و یا زن سپید موئی کند که از هیبت ظاهری چیزی برایشان نمانده تا حق شهروندی را حفظ کند.

. . . اگر افراد یک چامعه‌ای به صورت فرد فرد مسئولیت پذیر شدند؛ مطمئنا تمامی جامعه مسئولیت‌پذیر خواهد شد و دیگر لازم نخواهد بود مسئولیت ناشی از تصمیم و یا بینش غلط خود را گردن این و آن بیندازد و به‌خیال خود، خیال خود را راحت کند!
[برگرفته از مقالۀ شجاعت ما ایرانیان نوشتۀ حسن نراقی]

فایل صوتی این نوشتار را [اینجا] بشنوید!


آدرس ارسال کتاب برای معرفی در «جُنگ صدا»