بگذاریم یک ارزش، آرام آرام محو شود

شهرنوش پارسی‌پور

دوستانی لطف کرده بودند و در‌باره برنامه اختصاص داده شده به فیلم «سنگسار ثریا. م» نظریاتی داده بودند. بسیاری تشویق کرده بودند. چند نفری نیز به من انتقاد شدید داشتند که چرا از اسلام دفاع کرده‌ام. با سپاس‌گزاری از دوستانی که تشویق کرده بودند به اطلاع آن دسته از دوستان نقد کننده می‌رسانم که شواهد تاریخی نشان می‌دهد هنگامی که ارزشی را ناگهان و بدون پیش‌زمینه معقول از یک جامعه بکنید و دور بیندازید، بیدرنگ ارزش دیگری که اغلب سبع‌تر و وحشیانه‌تر عمل می‌کند جایگزین آن خواهد شد.

در سال ۱۹۱۷ کمونیست‌های روسیه حکومت تزاری را از جای کندند. مطالعات نشان می‌دهد که در فاصله زمانی کوتاهی جمعیتی حدود پنج تا شش میلیون نفر با نام دفاع از «کمونیسم» قتل عام شد. کلیساها و مسجدها بسته شد و مردم در عمق یک دیکتاتوری آهنین فرو رفتند. اما مسأله جالب این است که در آمارگیری‌های دهه هفتاد میلادی روشن شد که پنجاه و چند درصد از روسیان به کلیسا باور دارند و مذهبی هستند.

مشابه این آمار در فرانسه نشان می‌داد که تعداد معتقدان فرانسوی به کلیسا تنها بیست و دو درصد است. بعد نیز در دهه نود ما شاهد فرو ریزش امپراتوری شوروی و بازگشت به ارزش‌های قدیمی‌تر این جامعه بودیم. در نتیجه می‌بینیم که هنگامی که بخواهیم یک ارزش را با زور نابود کنیم، به دلیل قوانین پیچیده‌ای که در بطن جامعه جاری است مردم دست به مقاومت منفی می‌زنند.

شخص من کوچک‌ترین عداوتی با کمونیست‌ها ندارم و فیدل کاسترو را تجسم و نماد یک کمونیست حقیقی می‌دانم که هنگامی که به قدرت رسید، قانون اساسی جدیدی تدوین کرد که آن را با نام خدا آغاز کردند. تجربه تاریخی به او نشان داده بود که دستکاری مفاهیمی همانند دین و خدا کار غلط و نابه جایی است.

در ایران ما، ناگهان و در طی زمانی کوتاه سلطنت را از جای کندند. درایت آخرین پادشاه ایران به گونه‌ای بود که حاضر نشد مردم را قتل عام کند تا برجای بماند. حکومت یک شبه به جمهوری اسلامی تبدیل شد و شماری افراد مدعی اسلام کارها را در دست گرفتند.

اینان که نمی‌توانستند خلاء مفهوم شاه را یک شبه پر کنند دست به کار شدند و مفهوم من درآوردی ولی فقیه را جانشین آن کردند، که به کلی با روح آئین شیعه بیگانه است. شما بهتر از من می‌دانید که در آئین شیعه مردم در انتخاب مقلد خود آزاد هستند. اما این معنا یک شبه زیر پا گذاشته شد، چرا که شاه یک باره و بدون حساب و کتاب کنار گذاشته شده بود. بعد اما این قدرت جدید کثیری از جوانان ایران را به نام اسلام اعدام کرد و جان چند صد هزار نفر دیگر را در یک جنگ بی‌معنا قربانی کرد، و وضعی به‌وجود آورد که امروز بسیاری از مردم ایران مسلمانی خود را پنهان می‌کنند، چون خجالت‌‌زده هستند.

ابداً باور ندارم که کمونیست‌های روسی برحق بودند و ابدا باور ندارم که مسلمان نماهای جمهوری اسلامی برحق بوده‌اند. اکنون برای برخی از مردم این معنا ملکه ذهن شده است که اسلام در ذات خود خون ریز و شقی و فاسد است. چنین پنداری باعث شده است تا مردم به سوی مذاهب و آئین‌های دیگر بروند. شخصی به من پیشنهاد کرد که بیایم مهرپرست بشوم. مانده بودم چه بگویم. اما به هرحال گفتم نمی‌دانم چرا باید از آغوش الله کشنده بقره به آغوش میترای گاو کش بروم.

منظورم این است که بسیاری از ادیانی که مردم به دلیل بیزاری از اسلام به سوی آن‌ها می روند در اصل تفاوت چندانی با این مذهب ندارند. دیده‌ام زنانی را که با حالت مجذوب درباره آئین مهر گفت و گو می‌کنند، چرا که مجسمه زیبای او را در اروپا دیده‌اند، غافل از این‌که در این آئین جایی برای زنان وجود ندارد. دلیلش نیز همین گاو‌کشی که نماد عصرمادر تباری است.

اما بحث من چیز دیگری است و آن قطع یک ارزش به صورت ناگهانی و بدون پیش‌زمینه است، که معمولاً قدرت‌های خارجی به شدت از آن استقبال می‌کنند، چرا که در غیاب ارزش ناگهان فرو ریخته می‌توانند در داخل کشور نفوذ کنند. یک ارزش هرقدر بد یا خوب باید آرام آرام رنگ ببازد. هندوستان پر از خدایانی است که دیگر پرستنده‌ای ندارند. چه اشکالی دارد که بگذاریم یک ارزش آرام آرام محو شود؟

اما در مسأله کثیف و منحوس سنگسار، من باور دارم که این بیشتر از آن‌که به اسلام مربوط شود ریشه در آن دست از سنت‌های اجتماعی دارد که حق حیاتی برای زن قائل نبوده‌اند. اگر بخواهیم برحسب دستورهایی که در فقه اسلامی آمده است کسی را سنگسار کنیم هرگز چنین کاری امکان‌پذیر نیست.

چرا که چهار شاهد عادل باید دقیقاً صحنه عشق‌ورزی را ببینند که چنین کاری عملاً محال است، و هرگز نمی‌توان زنی را که با مردی در جایی است بدون آن‌که تماس نزدیک میان آن‌ها باشد، سنگسار کرد. تمام دوران زندگی من در جامعه مسلمان ایران گذشته است و تازه در سن سی و چهار سالگی بود که مواجه با این کثافت‌کاری‌ها به نام اسلام شدم.

بسیار اسباب خوش‌وقتی خواهد بود اگر کسی بتواند یک نمونه سنگسار از زمان صدر اسلام را به ما نشان بدهد. اگر چنین چیزی وجود داشته باشد من از همه به خاطر انتقاد از این فیلم پوزش می‌طلبم. ما اکنون در یک لحظه بسیار حساس اجتماعی هستیم. جامعه ما طغیان کرده است و بسیار به جا طغیان کرده است.

جامعه ما دارد مشق دموکراسی می‌کند. مردم خواسته روشن و صریحی داشتند: رأی من کجاست؟ این پیام بسیار روشن و به جایی است. این یکی از نخستین دفعاتی است که جامعه ما دارد بسیار روشن و صریح نشان می‌دهد که تا ژرفای خون و گوشت و پوستش آماده پذیرش دموکراسی است.

بسیاری از قدرت‌های جهانی این معنا را دوست ندارند و ترجیح می‌دهند از مردم ایران چهره کریهی را در اذهان عمومی ترسیم کنند. من صمیمانه امیدوارم یک روز مردم ایران در داخل کشور خود درباره سنگسار فیلم بسازند. شک نیست که در جامعه ما نیز عناصر ناراحتی حضور دارند که آماده هرنوع جنایتی هستند.

در همین ایام ما شاهد تجاوز به مرد و زن بوده‌ایم. بخشی از بهترین فرزندان جامعه ما قربانی شده‌اند. ما می‌دانیم این نوع هیولایان در جامعه ما زندگی می‌کنند. اما در عین حال این را نیز می‌دانیم که هیولا در هر جامعه‌ای وجود دارد. در دو جنگ اول و دوم هشتاد میلیون انسان، یعنی رقمی بیشتر از کل جمعیت ایران کشته شده‌اند. آن‌ها را چه کسانی کشته‌اند؟ کمی فکر کنید به ساختن آباژور از پوست انسان و قربانی کردن شش میلیون یهودی و کولی در اردوگاه‌های هول‌انگیز. حد جنایت‌های ایرانی هنوز در مرحله بدوی است.

درست در همین لحظه حساس تاریخی است که ما باید خونسردی خود را حفظ کنیم و بدانیم که بنا نیست تمامی مشکلات و گرفتاری‌های اجتماعی در زمانی که ما زندگی می‌کنیم رفع و رجوع بشود. این کاری است کند و آرام و فرسایشی. گفته شده: همه چیز را همگان دانند و همگان هنوز از مادر نزاده‌اند.

در این مقطع تاریخی مردم دارند به وجهی از وجوه به پدرسالار تفهیم می‌کنند که دیگر حق ندارد برای همه تصمیم بگیرد. این لحظه شاد و در عین حال عذاب‌آوری ست، چرا که پدر‌سالار تمامی لمپن‌های اجتماع را بسیج کرده است. پس در نتیجه حواسمان باید جمع باشد که ناگهان به جان ارزش‌ها نیفتیم و خواسته‌هامان را محدود کنیم و گام به گام پیش برویم. پیش به سوی ساختن فیلمی درباره سنگسار در ایران با رعایت تمامی موازین روان‌شناختی و جامعه‌شناختی.