زنانی که بهتر است مادر نشوند

شهرنوش پارسی‌پور

این مسأله که من نوشته بودم افتخار می‌کنم خانه‌دار باشم بحث‌برانگیز شد. با سپاس از پارسا، سعید، سحر، باران از آلمان، فرهاد، ژاله، مینا، ندا، و زن زمینی که هرکدام به نحوی لطف فرموده بودند... به نگاریده آرام توجه می‌دهم که نوشته بودند این توهین‌آمیز است که زن نخست باید خانه‌دار باشد، و آرام که بچه ندارد آیا باید به زیر سوال برود. بعد هم نوشته بودند زن می‌تواند پرستار، معلم و پژوهش‌گر باشد.

آرام گرامی، زن به دلایل متفاوتی می‌تواند بچه نداشته باشد. دلیل نخست این‌که یک زن ممکن است به طور طبیعی نازا و سترون باشد. روشن است که هیچ جامعه‌ای در جهان حق ندارد از چنین زنی بپرسد چرا بچه ندارد. مردانی نیز هستند که به رغم داشتن استعداد جنسی اما عقیم هستند.

روشن است که این دسته از زنان و مردان اگر به راستی بچه بخواهند می‌توانند بچه‌ها را به فرزندی قبول کنند. می‌دانیم که متأسفانه بچه‌هایی هم هستند که از نعمت داشتن پدر و مادر محروم هستند. اگر گشاده‌دل باشیم و سعه‌صدر داشته باشیم متوجه می‌شویم که بچه دیگری به راحتی می‌تواند بچه ما باشد.

زنان و مردان بسیاری را می‌شناسم که فرزند‌خواندگان خود را با خلوص قلب دوست دارند. پرورشگاه‌های ایران و جهان پر است از بچه. به راستی چه کاری زیباتر از این‌که کاشانه‌ای را به کودکی هدیه کنیم. خانمی را می‌شناسم که دختری را به فرزندی پذیرفته. او می‌گوید از لحظه ورود این کودک به خانه‌اش تازه دارد معنی زندگی را کشف می‌کند.

اما دسته‌ای از زنان نیز هستند که شاید بهتر باشد از بچه‌دار شدن خودداری ورزند. منظورم آن دسته از زنانی است که به دلیلی از دلایل به روسپی‌گری کشانده می‌شوند. از آنجایی که زندگی این زنان به گونه‌ای است که می‌تواند روان کودک را تخریب کند شاید بهتر باشد از آغاز بکوشند بچه‌دار نشوند. هرچند که در میان این دسته از زنان نیز گاهی مادران بسیار خوبی ظاهر می‌شوند.

در این زمینه شاید بهتر باشد ببینیم ژاپنی‌ها در سیستم گیشا چه می‌کنند. می‌دانیم که گیشایان با روسپی به مفهومی که ما می‌شناسیم تفاوت دارند. منظورم در اینجا این است که باید دید با بچه‌های گیشایان چه می‌کنند.

شاید بتوانیم یک دسته سومی را هم به این دو دسته اضافه کنیم: زنانی هستند که باور دارند نمی‌توانند مادران خوبی باشند. برخی از این زنان تمایلات همجنس‌گرایانه دارند و مادر شدن را دور از شأن خود می‌‌دانند. برخی دیگر ماجراجو هستند و دسته سوم زندگی در تنهایی را به تشکیل خانواده ترجیح می‌دهند.

پس شاید بهتر باشد که این دسته از زنان نیز از مادر شدن خودداری ورزند. از اینجا به بعد اما به دسته چهارمی برمی‌خوریم که اخیراً سر و کله‌شان در تاریخ پیدا شده. اینان زنانی هستند که در مسأله رقابت با مردان به این نتیجه رسیده‌اند که تمامی وظایف زنانه دون شأن آدمیزاد است.

بسیاری از این دسته کسانی هستند که با زحمت و مرارت می‌کوشند هرچیزی باشند به جز مادر و خانه‌دار. دسته‌ای از این زنان وارد میدان شعر شده‌اند. البته بعضی از آنان استعدادکی دارند، اما اغلب آن‌ها با سر هم کردن جمله‌های قصار و چاپ کتاب‌های شصت هفتاد صفحه‌ای ادای شاعری را درمی‌آورند. به راستی اثبات این‌که مادر بودن بالاترین سطح آفرینندگی است، به این دسته کار مشکلی است.

دسته پنجمی هم هستند که خود را فمینیست می‌دانند، اما از فمینیسم تصور غلطی در ذهن دارند. آنان دچار احساس تنفر از مردان شده‌اند. چند سال پیش با یکی از این زنان ملاقاتی داشتم. او می‌کوشید به من ثابت کند که مردان موجودات ناقصی هستند. به او گفتم: اما طبیعت بر حسب یک قانون ناشناس مردان را بزرگ‌تر از زنان می‌آفریند.

چهره این دوست ما ناگهان پر از نفرت شد و گفت: خب معلوم است دیگر، از بچگی و در طی هزاران سال به آن‌ها بیشتر غذا داده‌اند و برای همین آن‌ها «گنده»تر شده‌اند. در پاسخ به او گفتم: اما در میان حیوانات نیز نرها بزرگ‌تر هستند. این یک قانون طبیعی است و باید به قانون طبیعی احترام گذاشت.

در این لحظه قیافه دوست ما دیدنی بود. می توان باور کرد که این نوع نیز به دلیل نفرت از مرد موجودی شایسته مادر شدن نیست. از این مجموعه که بگذریم البته طبیعی و بدیهی به نظر می‌رسد که میان مادر شدن و همسر بودن و در میدان هرنوع خلاقیتی وارد شدن کوچک‌ترین تضادی وجود ندارد.

آرام عزیز چه اشکالی دارد که انسان پرستار و در عین حال مادر و همسر باشد؟ من دست بالایش را می‌گیرم و باور می‌کنم که جای زنان در میدان‌های کشف و اختراع بسیار خالی است. اما آیا نمی‌توان کاشف و در عین حال مادر بود؟ مگر نویسنده هاری پاتر با آن استعداد شگفت‌انگیز مادر و همسر خوبی نیست؟ در میان یادداشت‌های ماری کوری دستورات آشپزی را هم پیدا کرده‌اند. او در عین حال همسر و مادر خوبی بود.

میترا داتوس نوشته‌اند این‌که من نوشته‌ام نیما یوشیج، نوآور بزرگ، اما شاعر بدی است حرف درستی نیست، چنان‌که اگر بگوییم پیکاسو مبتکر بزرگ اما نقاش بدی است حرف درستی نزده‌ایم. میترای عزیز، از کارهای کلاسیک باقی مانده از پیکاسو می‌توان گفت که از قضا نقاش خوبی است.

در اینجا اما مسأله برایم برعکس می‌شود. آیا نوآوری در کار پیکاسو بسیار موفق است؟ آیا به نظر شما نمی‌رسد که بخشی از تلاش پیکاسو برای نوآوری به دلیل ظهور عکاسی است؟ عکاسی به همراه خودش نگاهی نوین به واقعیت را به همراه آورد و باعث شد تا نقاشان برای مدتی از طرح واقعیت به صورت عادی فاصله بگیرند.

این در عین حال زمانه‌ای است که دست‌آوردهای فرهنگ‌های دیگر، از جمله آفریقا وارد اروپا می‌شود. اما اینک من از شما پرسشی دارم: اگر شخصی که با اصول نقاشی کلاسیک آشنا نیست دست به کار نقاشی کوبیسم بشود می‌توانیم او را نقاش بدانیم؟

اما مسأله در مورد نیما روشن است. او شاعر متوسطی است که دست به نوآوری موفقی می‌زند، شعر را از یک چارچوب معین و مشخص بیرون می‌کشد و برای خلاقیت و آفرینندگی میدان حضور باز می‌کند. اما حالا پرسش این است که این میدان حضور تا کجا امتداد دارد؟

شخصیت‌های ماندگار شعر معاصر ایران کسانی هستند که همگی با قواعد شعر قدیم آشنایی دارند. فرهاد نوشته بودند که اگر لائوتسه خیلی مایل است ماهی را به گونه‌ای سرخ کند که پوست آن کنده نشود می‌تواند برود پیش یک آشپز خوب یاد بگیرد.

فرهاد عزیز او نمی‌توانست این کار را بکند، چون تا سن هفتاد سالگی در شکم مادرش بود. اما از شوخی گذشته تمام راز زندگی در همین معنا نهفته است. برای انجام کار بزرگ کار کوچک را باید خوب به انجام رساند.

خانواده، کوچک‌ترین نهاد اجتماعی است. اگر خانواده به درستی اداره نشود جامعه هرگز به درستی اداره نخواهد شد. و برای همین است که من مانده‌ام خاطراتم را چگونه بنویسم که به خانواده‌ها صدمه نزنم. چون می‌توان بدون خودخواهی به دیگران صدمه زد.