ناگهان از خستگی ترکیدم

شهرنوش پارسی‌پور

فیلم «آرامش در حضور دیگران» با همکارى تعاونى شمارى دوست ساخته شد. اما پخش آن در سینما به اشکال برخورد. پس از این فیلم ناصر تقوایی چند مستند بسیار خوب ساخت. من اما در این سال‌ها در حالى که فرزندم به دنیا آمده بود و کار در تلویزیون ملى را آغاز کرده بودم، در دوره شبانه دانشگاه تهران در رشته جامعه‌شناسى درس مى‌خواندم. البته دو سه سالى پیش از این در کنکور پذیرفته شده بودم، اما به دلیل بى‌پولى موفق نشده بودم به دانشگاه بروم. بعد در دوره شبانه دانشگاه که فوق دیپلم مى‌داد، قبول شده بودم و این دوره شبانه به زودى تبدیل شد به یک دانشگاه که لیسانس مى‌داد.

من در رشته علوم اجتماعى درس مى‌خواندم. شب‌ها هم میهمانان دسته‌دسته به خانه ما مى‌آمدند. در سن هیجده سالگى بخش نخست کتاب «سگ و زمستان بلند» را نوشته بودم. بعد زندگى مرا در مسیرى انداخته بود که کار تمام کردن آن به مشکل برخورده بود. دفترچه را در کشوى میز انداخته بودم و فاصله میان خانه تا محل کار و محله کار تا دانشگاه و دانشگاه تا خانه را دوان دوان طى مى‌کردم.

حقیقتى است که این چند سال جزو خسته‌کننده‌ترین دوران‌هاى زندگى من است. آرامش به کلى از زندگى‌ام رخت بر بسته بود. من نه دانشجوى خوبى بودم و نه مادر خوبى و نه کارمند خوبى، چون همه این کارها را با خستگى انجام مى‌دادم.

امروز که به پشت سر نگاه مى‌کنم، مى‌بینم حتى یک دوست از دوران دانشگاه در کنار خود ندارم. همیشه در لحظه‌اى به دانشگاه مى‌رسیدم که کلا س درس شروع شده بود و به محض آن که کلاس‌ها به پایان مى‌رسید، به طرف خانه مى‌دویدم. تا براى بچه‌ام سوپ یا آش درست کنم.

خانه شلوغ بود و جمعیت از سر و کول هم بالا مى‌رفت. متاسفانه هیچ‌کس نیز مسئولیت خانه را بر عهده نداشت. در نتیجه باغچه حیاط خانه‌اى با این همه جمعیت از گل خالى بود. شمار رسمى افراد این خانه دو اتاق خوابه نه نفر بود، اما به‌طور معمول ده پانزده نفر همیشه در آنجا حضور داشتند.

متوجه شد که تمامى اشیاى شخصى من مورد بازدید همه قرار گرفته است. مجسمه‌هاى کوچکى که داشتم کم‌کم ناپدید شدند. صفحات موسیقى از دست رفتند. دیده شده بود که ساکنان خانه در غیاب من لباس‌هایم را مى‌پوشند. من که خیال داشتم کتابى بنویسم و به جهانگردى بروم، حالا نه تنها غرق در کارهاى مختلف شده بودم، بلکه آزادى فردى‌ام را به کلى از دست داده بودم.

در این میان پسرم که به آرامى بزرگ مى‌شد، زندگى شادى داشت. در این خانه شلوغ او همیشه کسانى را داشت که با آنها بازى کند.

یک شب این خانه را براى شما تعریف مى‌کنم: ما میهمان داریم. قابل توجه است که هرگز میهمانى دعوت نمى‌کنیم، اما میهمانان خودشان به خانه ما مى‌آیند و غذا به طرز معجزه‌آسایی حاضر مى‌شود؛ البته غذاهاى ساده.

همیشه چیزى براى خورن وجود دارد و یا ناگهان حاضر مى‌شود. حدود بیست نفرى در اتاق نشسته‌اند و یا در راهرو راه مى‌روند یا در حیاط مى‌پلکند. من میان اتاق پذیرایی و آشپزخانه در حرکت هستم.

یکى از میهمانان اگر حافظه‌ام اشتباه نکند، منوچهر آتشى و همسرش و دختر آنهاست که با پسر من در اتاق خواب بازى مى‌کند. ناگهان صداى فریاد پسرم بلند مى‌شود. به طرف اتاق خواب مى‌دوم. درست لحظه‌اى است که باید غذا بکشم. مى‌بینم پسرم روى میز سنگى کنار تخت افتاده است؛ میز شکسته و تیزى آن گوش پسرم را پاره کرده.

بچه را بغل مى‌گیرم و به طرف در مى‌دوم تا او را به دکتر برسانم. در همین لحظه مارى که متوجه فریاد بچه شده و دکتر دنداپزشک است، سر مى‌رسد. بچه را از بغل من مى‌گیرد. ناصر تقوایی هم از راه مى‌رسد. ناصر مى‌گوید تو به میهمان‌ها برس، ما بچه را به اورژانس مى‌بریم.

آنها از در بیرون مى‌روند. من به سرعت غذاها را روى میز چیده و به همه اعلام مى‌کنم که غذا حاضر است. سپس به خیابان مى‌روم و به سوى اورژانس میدان بیست و چهاراسفند مى‌دوم. لحظه‌اى به آنجا مى‌رسم که دکتر در حال بخیه زدن گوش پسر من است. او دیوانه‌وار اشک مى‌ریزد و مرا صدا مى‌کند. بغلش مى‌کنم. بی‌درنگ آرام مى‌گیرد. روشن است که بسیار وحشت‌زده است. کار بخیه که به پایان مى‌رسد، بچه را بغل مى‌کنم و به طرف خانه راه مى‌افتیم. وارد خانه مى‌شویم. میهمانان شام خورده‌اند و به اتاق نشیمن برگشته‌اند و هیچ‌کدام‌شان متوجه نشده‌اند که گوش بچه پاره شده بوده است.

کم‌کم شرایط خانه شلوغ و پرهیاهو حالت روانى مرا به هم مى‌ریزد. دائم با خودم فکر مى‌کنم که این چه وضعى است. به شدت خسته هستم و دارم از پاى درمى‌آیم. اغلب غر مى‌زنم و اظهار نارضایتى مى‌کنم.

خواهران شوهرم، هر سه اهل درس خواندن نیستند و مرتب در کلاس‌هاى مختلف یا تجدید مى‌شوند و یا رفوزه. نام آنها را در دوره شبانه نوشته‌ایم، اما هیچ‌کدام از آنها مزاج درس خواندن ندارند. اهل کار کردن هم نیستند؛ همانند اغلب دخترها منتظر هستند تا شوهرى از راه برسد و آنها را به خانه بخت ببرد.

شرایط زمانه اما عوض شده است. زوج‌ها هر دو باید کار کنند تا چرخ زندگى بچرخد، اما نظم جدید به زحمت قابل درک است. بحث و گفت‌وگو هم بى‌فایده است. حقوق من و شوهرم در مجموع بسیار کم‌تر از هزینه زندگى است. هشت ما گرو نه‌مان است. گاهى خارج از موقع به خانه برمى‌گردم و مى‌بینم همه در اتاق خواب ما روى تخت نشسته‌اند و گل مى‌گویند و گل مى‌شنوند.

انجام همه کارها بر عهده مادرشوهر است که زن بسیار خوب و فعالى ست. اما روشن است که به تنهایی قادر به اداره این همه جمعیت نیست. اما دختران کارى ندارند جز آن که موهاى خود را با اتو صاف کنند و یا براى گردش به خیابان بروند.

این شرایط براى من تحمل‌ناپذیر است. عاقبت پس از چهار سال که دختران در یک کلاس درجا مى‌زنند و به طور مرتب رفوزه مى‌شوند و خانه ما همچنان پایگاه وحدتى و کلوب جنوب است و شوهرى هم براى دختران پیدا نمى‌شود که سر و سامان بگیرند.

من ناگهان از خستگى مى‌ترکم.

دایی شوهرم از سفر رسیده و وارد خانه ما مى‌شود، البته با همسر و چهار یا پنج فرزندش. سلام مى‌کند و من ناگهان گویا جن توى تنم فرو رفته باشد، تصمیم مى‌گیرم او را نبینم. مرد حیرت‌زده به من نگاه مى‌کند و من به جایی در خلا. شوهرم شگفت‌زده است، اما من جدا تازه‌واردان را نمى‌بینم. خیال دارم با ندیده گرفتن آنها راه‌حلى براى این خانه قمر خانم پیدا کنم.