Jun 2010

نقش شعر در برنامه‌ی «گل‌ها»

محمود خوشنام: بخش بزرگی از جاذبه‏ی موسیقی آوازی ایران، به‏ویژه برای اهل فرهنگ و ادب، از شعر آن برمی‏خیزد. با تکیه بر چنین پیشینه‏ی فرهنگی‏ای، بدیهی است اگر بنیانگذار برنامه‏ی «گل‏ها»، داوود پیرنیا، از همان آغاز کار، توجه دقیق و پر از وسواسی در گزینش و نیز ادای شعر به‏کار زده باشد. شعرها را گمان می‏کنم، شورای کوچکی از نزدیکان ادب‏شناس و هم‏اندیشه‏ی پیرنیا انتخاب می‏کردند و ادا یا دِکلاماسیون آن را به گویندگان خوش‏صدای کارآزموده وامی‏گذاردند.

ویل.‌آی.اَم، هنرمندی از جامائیکا

فرزانه ثابتی: آدام جیمز جونیور، معروف به ویل.‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آی.اَم، خواننده، رپر، آهنگ‌ساز و بازیگر جامائیکایی – آمریکایی و یکی از اعضای گروه بلک آید پیز است. بعد از پایان تحصیلات، گروه بلک آید پیز را همراه آلن لیندو هم‌کلاسی دوران دبیرستان و دوست صمیمی‌اش تشکیل داد. بعد از مدتی فرگی و تابو هم به این گروه پیوستند. وی یکی از محبوب‌ترین آهنگ‌سازان هالیوود است. ویل، در کنار موسیقی و فیلم، خط تولید لباس نیز دارد که در سال ۲۰۰۵، لباس‌های او شهرت پیدا کردند.

اندوه تمامی روز و ناتمامی آواز

فرشته مولوی: در میان ترانه‏‌های آلبوم «خیال من»، ترانه‏ای است که بارها با هوار شدنش بر ذهن، مرا به چالش خوانده است. پرداختن به یک کار هنری را می‏‌شود در گام‏های گوناگون، از ساده تا پیچیده و از آسان تا سخت، پی گرفت. یعنی می‏توان به بیان برداشت از آن بسنده کرد، یا پیش‏تر رفت و به تفسیر و تحلیل و نقد آن کوشید. ترانه‏ای که تا به امروز گفتن از آن را بیهوده یا سخت می‏دیدم، ترانه‏ای است از «نیک دریک» که می‏‌توان نام آن را «روز تمومه» ترجمه کرد.

لیل واین، رپر آمریکایی

فرزانه ثابتی: دواين مايكل كارتر جی آر متولد ۲۷ سپتامبر ۱۹۸۲ معروف به ليل واين، يك رپر امريكايی است. او سال ۱۹۹۹ اولين آلبوم خود را روانه‌ی بازار كرد. گرچه دو آلبوم بعدی او زياد موفق نبودند ولی در سال ۲۰۰۴ با آلبوم بعدی‌اش توانست به شهرت بالايی دست يابد. او از موفق‌ترین رپرهای ۲۰۰۸ است. در این سال آلبوم او ۱.۵ میلیون نسخه فروش کرد. واین از نه سالگی، رپ و فری استایل را شروع کرد. او در سال ۲۰۱۰ به خاطر حمل اسلحه غیر مجاز یکسال به زندان رفت.

شوبرت، در میان برزخ

محمود خوشنام: فرانس شوبرت، یکی از آهنگسازان اروپایی است که در برزخ میان کلاسیسم و رمانتیسم زندگی کرده است. شوبرت در سال ۱۷۹۷ یعنی ۲۷ سال پس از بتهوون در وین به دنیا آمد ولی فقط یک‌سال پس از بتهوون در همان وین از دنیا رفت. از سوی دیگر، محمد‌رضا شجریان بی‌تردید برجسته‌ترین مفسر موسیقی سنتی ایرانی در زمان ما است. صدای رسا و تکنیک دقیق، او را در صدر فهرست خوانندگان سنتی جای داده است.

پیوند شعر و موسیقی در ترانه‌های رهی معیری

محمود خوشنام: در میان نخستین همراهان داود پیرنیا در برنامه‌ی گل‌ها، رهی معیری شاعر و ترانه‌سرای معروف ارج و منزلتی ویژه دارد. رهی علاوه برآن که شاعر تغزلی توانایی بود، از اندک ترانه‌سرایانی بود که با موسیقی نیز آشنایی داشت. حتی دو دانگ صدایی داشت که به یاری آن می‌توانست سروده‌های خود را پیش از انتشار آزمایش کند. در تاریخ ترانه‌پردازی ایران کمتر شاعری را می‌توان با رهی مقایسه کرد. پیوند شعر و موسیقی در کار او در اوج دقت و زیبایی بود.

زندگی سرشار از شادمانی‌ها و تراژدی‌های شومان

ترجمه‌ی فریدون سالکی: هجدهم خرداد ماه مصادف بود با دویستمین سالگرد تولد روبرت شومان، یکی از بزگترین و مهم‌ترین آهنگسازان آلمانی. بدون شومان، که از برخی لحاظ دیوانگی‌های خودش را داشت، رمانتیسم آلمانی به این حد از غنای فرهنگی هرگز دست نمی‌یافت. او یک شخصیت استثنائی، عصیان‌زده و خلاق بود. مالیخولیا و افسردگی سیاه او از یک سو، و از سوی دیگر بازیگوشی و سرخوشی کودکانه‌اش در موسیقی شومان طنینی دلنشین یافته است.

هفتاد سالگی تام جونز

میترا داودی: تام جونز، خواننده‌ی سرشناس آمریکایی، هفتاد سالگی خود را در لس‌آنجلس جشن گرفت. روزگاری که هنوز موهای او سیاه بود و زن ها شیفته‌اش بودند، به او لقب «پلنگ» داده بودند. در ۷۰سالگی از پلنگ آن روزها چیز زیادی باقی نمانده. تام جونز هفتاد ساله را نمی‌شود به راحتی «پلنگ» صدا کرد. قدیم‌ها وقتی او روی صحنه می‌آمد، زن‌ها یک دفعه دیوانه می‌شدند. آن دوران طلایی برای همیشه سپری شده. نه دیگر از پلنگ آن روزها خبری‌ست و نه از آن زن‌های دیوانه.

خالقی و ارکستر گل‌ها

محمود خوشنام: همان‌گونه که در نخستین بخش این برنامه اشاره کردیم، شماری از نخبه‌گان فرهنگی ایران، از همان آغاز در تهیه و تدوین برنامه‌ی «گل‌ها» با داود پیرنیا همکاری داشتند. در این میان، نام دو تن، به‌خصوص تا آن‌جا برجسته می‌نماید که می‌توان گفت اگر پای آن‌ها در میان نبود، از گل‌ها نیز عطر و بویی باقی نمی‌ماند: روح‌الله خالقی که ارکستر «گل‌ها» را سرپرستی می‌کرد و رهی معیری که بر محتوای ادبی برنامه نظارت داشت.

گروه مایا و آلبوم خواب و خیال

پانته‌آ بهرامی: تمدن مایا، ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در جنگل‌های سرسبز آمریکای مرکزی و جنوبی زندگی می‌کردند و خود را فرزندان خورشید می‌نامیدند. این تمدن عظیم که شهر شگفت‌انگیز چیچین‌ایتسا را با آن معماری حیرت‌انگیز بنا کردند، در سال ۱۲۰۰ میلادی در جنگ با قبایل وحشی رو به زوال گذاشتند. اما بانیان گروه موسیقی مایا نه در مکزیک بل‌که در ایران زندگی می‌کنند. کاوه و کیارش اعتماد‌سیفی خالق آلبوم خواب و خیال‌ هستند.

«مرغ سحر ناله سر مکن»

ایرج ادیب‌زاده: گروه موسیقی «مستان» و خواننده‌ی آن‌ها «پرواز همای» را شاید بتوان جوان‌ترین پویندگان راه نوآوری به حساب آورد. نوآوری در نحوه‌ی اجرای برنامه‌ها، استفاده از نوازندگان جوان و توانمند، تکنوازی و صدای گوش‌نواز و گرم خواننده‌ - پرواز همای - و انتخاب سروده‌ها که حال و هوای امروزی ایران را دارند، باعث شده است تا این گروه هواداران بسیاری در ایران و خارج از ایران به‌ دست آورند. گروه مستان و همای، به‌دعوت انتشارات خاوران در تور اروپایی خود به پاریس آمد.

کاربرد موسیقی در درمان بیماری‌های روانی

محمود خوشنام: هم دیروز و هم امروز، موسیقی در درمان بیماری‌های روانی و عصبی به‌کار برده می‌شد و می‌شود. در بسیاری از قبایل کهن این نوع موسیقی حتی جنبه‌ی تقدس پیدا کرده و به یک آیین فراگیر تبدیل شده. از جمله می‌توان به موسیقی معروف به «زار»، در نواحی جنوبی ایران اشاره کرد. باور عمومی بر این است که ارواح خبیثه، معمولاً به شکل باد، در جسم و جان آدمی وارد می‌شوند و سلامت آن‌ها را مختل می‌کنند. راه نجات نیز تنها در خواندن آوازهای زار است.