به ياد مهرداد فخيمی و تصاوير زيبای او

پرويز جاهد

هنوز مدت زيادی از مرگ خسرو شکيبايی بازيگر محبوب سينمای ايران نگذشته که سينمای ايران در مرگ عضو ديگری از پيکر خود عزادار شد.

مهرداد فخيمی فيلمبردار برجسته ايرانی در سن ۶۹ سالگی بر اثر بيماری درگذشت. او فيلم‌بردار باشعور، خلاق و هوشمندی بود و با سينماگران برجسته‌ای چون بهرام بيضايی، مسعود کيميايی، محمدرضا اصلانی، ناصر تقوايی، محسن مخملباف و عباس کيارستمی کار کرده بود.

کارنامه سينمايی فخيمی بيان‌گر درک هنری بالای او از هنر سينما و گرايش نخبه‌گرای اوست.

مهرداد فخیمی، ایسنا

کلاغ، غريبه و مه، چريکه تارا، ناخدا خورشيد، مسافران، کمال الملک، دستفروش، هزاردستان و تيغ و ابريشم نشانگر سليقه بالای هنری فخيمی و ميراث ارزشمندی است که از خود به جای گذاشته.

فخيمی درک درستی از تصوير و زيبايی شناسی آن داشت. کمپوزيسيون‌های دقيق و هوشمندانه، حرکت‌های سيال و بی‌پروای دوربين، نورپردازی استادانه بر اساس ضرورت‌های دراماتيک داستان و انتخاب ماهرانه لنزها و زاويه‌های دوربين از ويژگی‌های فيلمبرداری فخيمی بود که جلوه‌های درخشان آن را در فيلم‌هايی چون کلاغ، ناخداخورشيد، کمال الملک و دستفروش به نمايش گذاشته است.

فخيمی از نسل فيلمبردارهای توانا و آگاهی چون هوشنگ بهارلو، نعمت حقيقی، فيروز ملک‌زاده و عليرضا زرين‌دست بود که سليقه و دقت زيبايی شناختی و خلاقيت هنری آنها در پيوند با توانايی‌های هنری فيلمسازان برجسته‌ای که با آنها کار کردند، منجر به خلق تعدادی از درخشان‌ترين آثار سينمايی ايران شد.

فخيمی نه تنها رنگ را می‌شناخت و از تاثيرات دراماتيک و زيبايی شناسی آن آگاه بود بلکه قدرت شگفت‌انگيزی در کار با نگاتيو سياه و سفيد داشت. تصاوير سياه و سفيد او از تهران قديم در فيلم کلاغ بيضايی، از زيباترين صحنه‌هايی است که در تاريخ سينمای ايران خلق شده است.

فخيمی کارش را در سينما با فيلمبرداری فيلم کوتاه و زيبای نان و کوچه عباس کيارستمی شروع کرد و با فيلمبرداری غريبه و مه بيضايی وارد سينمای حرفه‌ای شد و پس از آن به فيلمبردار هميشگی بيضايی تبديل شد.

شايد او تنها فيلمبرداری بود که می‌توانست پاسخ‌گوی وسواس تصويری بيضايی و دغدغه‌های بصری او باشد و از پس ميزانسن‌های پيچيده، برداشت‌های طولانی، حرکت‌های طولانی دوربين و نورپردازی‌های سنگين و اکسپرسيونيستی او برآيد.

فخيمی در ناخداخورشيد، تجربه سال‌ها کار در سينما را به خدمت گرفت و گرما و خشکی منطقه جنوب را با چشم‌اندازهای زيبای بومی و نورهای متنوع خلق کرد.

فخيمی نه تنها فيلمبردار توانايی در سينمای داستانی بود بلکه همين مهارت و دقت را در فيلم‌های مستند نيز به کار می‌بست. جام حسنلو، شاهکار مستند محمدرضا اصلانی، از آفريده‌های او در سينمای مستند ايران است.

فخيمی در سال ۱۳۵۰ فيلم کوتاهی به نام اندوه‌جرد را در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کارگردانی کرد.
يادش گرامی باد.