ژانگ ييمو و المپيک پکن

پرویز جاهد

گنجينه‌های سينمای ژاپن

جواهرات ژاپنی، پانورامای سینمای ژاپن، نام برنامه ویژه‌ای است که از سوم تا سی و یکم جولای در موسسه بی‌اف‌آی (BFI) لندن برگزار می‌شود.

براساس تاریخ‌های سینما، آشنایی رسمی جهان غرب با سینمای ژاپن در سال ۱۹۵۱با فیلم درخشان راشومون ساخته آکیرا کوروساوا آغاز شد. فیلمی که شیر طلایی فستیوال ونیز ۱۹۵۱ را به‌دست آورد.

اما براساس روایت‌های غیر رسمی، داستان آشنایی غرب با سینمای ژاپن به سال‌ها قبل‌تر برمی‌گردد. یعنی به سال ۱۹۲۸ زمانی که یک جوان ژاپنی به نام ناگاماسا کاواکیتا (Nagamasa Kawakita) و همسرش کاشیکو؛ مجموعه‌ای از فیلم‌های ژاپنی را با خود به اروپا آوردند و نشان دادند.

آکیرا کوروساوا

پس از آن بود که مجله سینمایی کلوزآپ شروع به نوشتن درباره سینمای ژاپن کرد. کاشیمو زنی مدرن و روشنفکر بود که درصدد ایجاد پلی بین ژاپن و دنیای غرب بود. او را نخستین بانوی سینمای ژاپن نامیده‌اند. آرشیو ملی فیلم بریتانیا یک نسخه از فیلم‌هایی را که کاواکیتا و کاشیمو در دهه سی با خود به بریتانیا آوردند، چند سال قبل در کاردیف پیدا کرد و موسسه بی‌اف‌آی لندن در برنامه ویژه‌ای آن‌ها را به نمایش درمی‌آورد.

در این برنامه، ۲۴ فیلم از هشت فیلم‌ساز دوره پس از جنگ سینمای ژاپن که سهم عمده‌ای در معرفی فرهنگ و سینمای ژاپن و غرب داشتند، گنجانده شده است. از فیلمسازان سرشناسی چون آکیرا کوراساوا، ناگیسا اوشيما، شوهی ایمامورا و یوجی یامادا گرفته تا سینماگران کمتر شناخته شده‌ای مثل سی جون سوزوکی، سومیکو هنه دا، کن ايچی کاوا و کانه تو شیندو سازنده درام تمثیلی و اروتیک درخشان اونی بابا.

فیلم اونی بابا، به کارگردانی کانه

فیلم‌های این سینماگران با همه تفاوت‌های سبکی و زیبایی شناسی آنها بیانگر شرایط اجتماعی ژاپن در دوره‌های مختلف است. یوجی یامادا در فیلم‌های خود بیشتر بر روی زندگی طبقه کارگر ژاپن متمرکز شد و شوهی ایمامورا و ناگیسا اوشیما با بوجود آوردن ژانر تریلر ژاپنی درصدد نمایش تحولات سریع اجتماعی ژاپن و تاثیر آن بر زندگی مردم شهری و مدرن شدند.

آکیرا کوروساوا و کانه تو شیندو نیز به ساختن درام‌های قدرتمند درباره زندگی در عصر فئودالی ژاپن و فرهنگ سامورايی‌ها پرداختند و ناگیسا اوشیما در فیلم مراسم(Ceremony) به مطالعه دوره‌ای طولانی از تاریخ ژاپن از طریق نمایش زندگی یک خانواده اشرافی ژاپنی پرداخت.

فیلم مراسم، به کارگردانی ناگیسا اوشی

باران سیاه و انتقام مال من است از شوهی ایمامورا، زیستن، سگ ولگرد و راشومون ساخته کوروساوا؛ پسر بچه و مراسم از ناگیسا اوشیما، عروسی و دستمال زرد از ساخته‌های یوجی یامادا و اونی بابا و آخرین یادداشت اثر کانه تو شیندو از جمله جواهرات سینمای ژاپن است که در برنامه گنجینه سینمای ژاپن در موسسه بی‌اف‌آی لندن به نمایش درمی‌آید.

ژانگ ييمو و کارگردانی مراسم افتتاحيه المپيک پکن

مدت زیادی به آغاز بازی‌های المپیک جهانی که روز ۸ آگوست در شهر پکن، پایتخت چین برگزار می‌شود، باقی نمانده. پیش بینی می‌شود نزدیک به یک میلیون نفر از سراسر جهان در این نمایش با شکوه ورزشی شرکت کنند.

اما چیزی که همه چینی‌ها انتظار آن را می‌کشند و نگران آن هستند این است که چگونه ژانگ يیمو، فیلم‌ساز صاحب‌نام چینی و سازنده فیلم هایی چون فانوس قرمز را برافراز، قهرمان و خانه خنجرهای پرنده، می‌خواهد فرهنگ پنج هزار ساله چینی را در زمانی حدود ۵۰ دقیقه خلاصه کرده و در مراسم افتتاحیه المپیک پکن به نمایش گذارد.

فیلم راشامون به کارگردانی کوروساوا

ژانگ ييمو در این باره می‌گوید: «مطلقاً غیرممکن است که بتوان فرهنگ تاریخی پنج هزار ساله‌مان را در این زمان اندک به نمایش گذاشت. من تنها می‌خواهم این میراث عظیم و با شکوه را به ساده‌ترین شکلی که برای جوانان و خارجی‌ها قابل فهم باشد ارائه کنم».

ژانگ ييمو، توضیح زیادی درباره جزییات این مراسم نمی‌دهد، چرا که معتقد است این مراسم همانند یک فیلم هست و اگر شما جزییات یک فیلم را بدانید دیگر علاقه‌ای به دیدن آن نخواهید داشت.

به نوشته مجله ورايتی، شایعاتی وجود دارد که اگر ژانگ ييمو، جزییات این مراسم را پیش از شروع المپیک فاش کند؛ کمیته المپیک پکن که وابسته به حکومت چین است او را به هفت سال زندان محکوم خواهد کرد. اما ژانگ ييمو این شایعات را تکذیب کرده است.

ژانگ ییمو، فیلم‌ساز چینی

بیش از ده هزار نفر دختر و پسر چینی به عنوان نمایشگر در این مراسم شرکت دارند و از قرار معلوم یک میلیون بیننده تلویزیون و ماهواره در سراسر جهان آن را مستقیما تماشا خواهند کرد.

معماری استادیوم صد هزار نفری پکن را که مثل آشیانه یک پرنده هست، آرشیتکت‌های آوانگاردی چون هرتزوگ و دو ‌میورون انجام داده‌اند.

ریت برچ، کارگردان مراسم افتتاحیه بازی‌های سیدنی در سال ۲۰۰۰ و ایو پپین، مدیر شرکت فرانسویECA2 در برگزاری این مراسم باشکوه به ژانگ ييمو کمک خواهند کرد.

گفته می‌شود انگ لی، کارگردان چینی‌تبار هالیوود و سازنده فیلم‌هایی چون ببر خیزان، اژدهای پنهان و حس و حساسیت نیز به عنوان مشاور در کنار ژانگ ييمو قرار می‌گیرد. اگرچه مقامات چینی هنوز انگ لی را به خاطر ساختن فیلم شهوت و احتیاط (Lust and Cautious) که انتقادی از چين کمونیست است، نبخشیده‌اند و از دست او خشمناک هستند.

استادیوم ملی پکن

استیون اسپیلبرگ، فیلم‌ساز آمریکایی نیز قرار بود به تیم کارگردانی مراسم افتتاحیه المپیک چین بپیوندد، اما به خاطر اعتراض به حمایت حکومت چین از رژیم سودان در قتل عام مردم دارفور از این کار انصراف داده است.

‌گفته شده که ميافارو، بازیگر مشهور آمریکایی اسپیلبرگ را تهدید کرده که اگر در این مراسم شرکت کند به او لقب لنی رفينشتال المپیک پکن را خواهد داد. ژانگ ييمو نیز فیلم‌سازی است که همواره از منتقدان جدی حکومت چین بوده و هیچ‌یک از فیلم‌های مهم هنری او که برای او در جشنواره‌های هنری شهرت و افتخار کسب کرده، تاکنون اجازه نمایش عمومی در چین را نداشته‌اند و تنها فیلم‌های قهرمان و خانه خنجرهای پرنده او در چین به نمایش عمومی درآمده‌اند.

فیلم‌هایی که بسیاری از دوستداران سینمایی ناب و هنری او را ناامید کرده و آن‌ها او را به سازش با حکومت چین و طرفداری از سیاست‌های آن متهم کرده‌اند.

ژانگ ييمو در سال‌های گذشته علاوه بر ساختن فیلم؛ اپراهای مشهوری چون نخستین امپراتور اثر تن دان، آهنگساز بزرگ چینی و سازنده موسیقی ببر خیزان اژدهای پنهان و اپرای توراندخت اثر پوچینی را در شهر ممنوع چین، کارگردانی کرده است.

پیش بینی می‌شود که ژانگ ييمو از رنگ سرخ که رنگ مورد علاقه اوست در طراحی صحنه‌ها، دکورها و لباس‌های مراسم افتتاحیه المپیک پکن به عنوان رنگ غالب استفاده کند. ضمن این‌که رنگ سرخ، هنوز رنگ ملی چین است و پرچم‌های سرخ انقلاب مائو، هنوز با افتخار در این کشور برافراشته است.