در ستايش فرهنگ سامورايی و رپ

پرویز جاهد

گوست داگ: روش سامورایی، ساخته‌ی فیلم‌سازی است به نام جیم جارموش. یکی از مهم‌ترین چهره‌های هنری سینمای امروز آمریکا و از نسل سینماگران مستقلی چون هال هارتلی، دیوید لینچ، برادران کوهن، جان دال و اسپايک لی.

سبک و زيبايی‌شناسی فيلم‌های جارموش متاثر از سبک فيلم‌سازان اروپايی و ژاپنی است. برداشت‌های بلند و بدون قطع، صحنه‌پردازی مينی مال، استفاده از فيد و قطع به سياهی و حرکت‌های آرام و اندک دوربين از مشخصات سبک بصری اوست.

جارموش هنوز مدافع و شيفته سلولوئيد است و با سينمای ديجيتال کنار نيامده. او می‌گويد: «من عاشق عبور نور از درون ماده و تصوير اپتيک‌ام، چيزی که در تصاوير الکترونيکی وجود ندارد. به نظر من يک حس شاعرانه و غيرقابل لمسی در نوار فيلم وجود دارد که در تصوير الکترونيکی از دست می‌رود. با اين حال من طرفدار تکنولوژی جديدم.»

جیم جارموش

او با فيلمبردار هميشگی‌اش رابی مولر کار می‌کند. مولر نيز همانند جارموش قوانين خاص خودش را دارد و دوربين آريفلکس و لنز زايس با سرعت بالا را بر دوربين ديجيتال ترجيح می‌دهد. او همانند نقاشان هلندی عصر ورمر است که در قرن بيستم به دنيا آمده است.

جارموش عاشق شخصیت‌ها و زندگی‌های حاشیه‌ای است. او در فیلم‌هایش به چون و چرایی اعمال کاراکترها، کاری ندارد بلکه بیشتر بر روی چگونگی اعمال و رفتار آنها متمرکز می‌شود. شخصیت‌های جارموش، طوری رفتار می‌کنند که انگار با هیچ هدف و مسیر مشخصی در زندگی سازگاری ندارند و خود را به دست جریان طبیعی زندگی سپرده‌اند.

با اینکه آنها غالبا عجیب و ناآشنا به نظر می‌رسند، اما بسیار باور پذیر و منطقی هستند. جارموش همانند جان ‌کسه ويتس، فیلم‌ساز مستقل برجسته آمریکایی، فیلم‌سازی شخصیت محور است و اهمیت چندانی برای پلات قائل نیست. خود او می‌گوید زندگی یا داستان هیچ پلاتی ندارد؛ چرا باید فیلم پلات داشته باشد. به همین دلیل، او ابتدا شخصیت‌ها را خلق می‌کند و بعد پلات‌ها را بر مبنای شخصیت‌ها می‌نویسد.

با این حال، گوست داگ، پلات محکم و سنجیده‌ای دارد. اگرچه به شیوه‌ای کاملا تازه و غیر متعارف بیان می‌شود. فیلمی که در واقع بازسازی مدرن شخصیت سامورایی فیلم ژان پی‌یر ملویل و ادای احترام جارموش، به این سینماگر بزرگ فرانسوی است.

گوست داگ، گانگستر و آدم‌کش حرفه‌ای است که در دنیای زیر زمینی گانگسترهای نیویورک، قوانین خاص خود را دارد. در عین حال که از سران مافیا و روسای مافوق خود دستور می‌گيرد. او در خدمت گانگستری است به نام لویی که زندگی‌اش را مدیون او می‌داند چرا که جان او را یک بار نجات داده است.

نمایی از فیلم گوست داگ

لویی به او می‌گوید که باید گانگستری را که با دختر رییس مافیا، وارگو رابطه دارد، از بین ببرد و هنگامی که گوست داگ این کار را می‌کند، لویی، تصمیم به نابودی او می‌گیرد. اما او هیچ چیز درباره زندگی منزوی و اسرارآمیز گوست داگ نمی‌داند و نمی‌تواند به راحتی او را پیدا کند.

گوست داگ نیز بعد از این که پی به قصد لویی می‌برد، تصمیم می‌گیرد همه‌ی اعضای مافیا را از بین ببرد. گوست داگ، شخصیت درون‌گرا و عارف مسلکی است که اصول زندگی‌اش را براساس فلسفه و رمزهای کتاب هاگا کیور که متنی کلاسیک و مربوط به قرن هجده ژاپن و زندگی سامورایی‌هاست، بنا کرده است.

او همانند سامورایی‌ها، انسان جوانمردی است، نارو نمی‌زند، خیانت نمی‌کند و به قول‌هایش پایبند است. به علاوه او برخلاف گانگسترهای دیگر، بیشتر در تنهایی و خلوت زندگی می‌کند و به جای ارتباط با آدم‌ها، ترجیح می‌دهد با کبوترهای‌اش بازی کند.

گوست داگ، یکی از مهم‌ترین و متقاعد‌کننده‌ترین فیلم‌های جارموش است و اگرچه در ژانر گانگستری ساخته شده، اما تعریف و معیارهای دیگری از این ژانر ارائه می‌کند. جارموش آن را مشخصا برای بازيگر مورد علاقه‌اش فورست ويتکر نوشت و ويتکر هم در اين نقش عالی ظاهر شده است.

ساختار روایتی فیلم به ظاهر خطی است، اما قطعات ادبی کوتاه و شاعرانه کتاب هاگا کيور که به صورت کپشن در لابلای تصاویر فیلم می‌آید و با صدای ويتکر و به‌صورت وویس اوور شنیده می‌شود، روایت اصلی را تکه تکه کرده است. استفاده از این روش، گوست داگ را به مکالمه عاشقانه‌ای با متن کتاب هاگا کیور و به‌طور کلی ادبیات تبدیل کرده است.

گوست داگ، در خیابان‌های نیویورک با دختر کوچکی به نام پرلاین آشنا می‌شود که او نیز عاشق ادبیات است. پرلاین، داستان‌های فرانکشتین و باد در میان درختان بید را خوانده‌ است. گوست داگ نیز به او، کتاب راشومون و بعد‌ هاگا ‌کیور را هدیه می‌دهد. پرلاین تنها کسی است که گوست داگ را می‌فهمد و با او ارتباط برقرار می‌کند و احتمالا اوست که با آموختن مرام سامورایی بعد از مرگ گوست داگ، راه او را ادامه خواهد داد.

ریزا خواننده رپ

گوست داگ ترکیبی خلاقانه از شیوه زندگی گانگسترها و فرهنگ سامورایی‌هاست. به علاوه فیلمی است که ریشه در فرهنگ معاصر و رپ آمریکایی دارد. جارموش هنگام نوشتن فیلمنامه، مرتب به موسیقی ريزا (RZA) و گروه ووتنگ کلن (Wu-Tang Clan) گوش می‌داد و احساس می‌کرد بین ریتم و درون‌مایه موسیقی آنها و ریتم و شیوه زندگی گوست داگ، ارتباطی وجود دارد.

گروه موسیقی Wu-TangClan

به همین دلیل تصمیم گرفت ساختن موسیقی این فیلم را به ريزا بسپارد. ریزا مشهور به پرينس رکيم، از مشهورترین خوانندگان موسیقی رپ و هيپ‌هاپ و رهبر گروه وو تنگ کلن است. ريزا برای فيلم بيل را بکش تارانتينو هم موسيقی ساخته و در فيلم گانگستر آمريکايی در کنار راسل کرو و دنزل واشنگتن بازی کرد.

ریزا خواننده رپ

وی به همراه جیزا (GZA) و او وان درتی بسترد (O1 Dirty Bastard)، گروه موسیقی رپ وو تنگ کلن را در اواسط دهه نود به وجود آورد. وو تنگ (Wu-Tang) نام کوه مقدسی در چین است و ریزا بعد از دیدن فیلم کونگ فويی شائولين(Shaolin)، این نام را برای گروه برگزید. مونولوگ‌های درونی و شبه عارفانه فورست ويتکر در ترکیب با ضرباهنگ منقطع و ریتم‌های تکرار شونده موسیقی ریزا، نتیجه شگفت‌انگیزی خلق کرده است.

گروه موسیقی ووتنگ کلن، مرکب از 9 خواننده رپ نیویورکی است: ریزا، یوگاد، مسته کیله، جیزا، متود من، مثه متیکس، استريت لايف، کاپادونا و اینسپکته دک. تم اصلی موسیقی فیلم گوست داگ، آهنگی بی‌کلام است که ریزا بر اساس ریتم‌های موسیقی هيپ‌هاپ ساخته و گروه وو تنگ کلن آن را اجرا کرده است.

آهنگ فست شدو (Fast Shadow) یکی از بهترین آهنگ‌های گروه ووتنگ کلن است که بر اساس تم اصلی گوست داگ ساخته شده است. لحن و ریتم آن شباهت زیادی به شیوه اجرای فورست ويتکر از متن کتاب هاگاکيور دارد.

جیزا خواننده رپ و هیپ هاپ

تکیتا (Tekhita) از مشهورترین خوانندگان رپ زن، و هيپ‌هاپ آمریکایی و از معدود خوانندگان زن است که با گروه ووتنگ کلن کار کرده است. او خواننده‌ای بود که گروه ووتنگ او را به جای بلو رزبری (Blue Rasberry)، خواننده زن قبلی این گروه به کار گرفت. راه رفتن در دل تاريکی (Walking Through the Darkness) نام آهنگ دیسکویی است که با صدای او در فیلم گوست داگ می‌شنویم.

مستاکيله (Masta Killa) نيز از خوانندگان رپ و هيپ‌هاپ و از گروه ووتنگ کلن است. او نام خود را از فيلم کونگ فويی (Master Killer) گرفته و در ترانه‌های خود از فرهنگ گانگستری، خشونت و اسلحه ستايش می‌کند.
نتنيل ویلسن یا کول جی رپ (Kool.G.Rap)، خواننده افسانه‌ای موسیقی رپ و از چهره‌های تاثیر گذار این نوع موسیقی است که کارش را از دهه هشتاد شروع کرد. شهرت کول جی رپ، به خاطر نوآوری‌هایش در سرودن اشعار رپ و به کارگیری الگوهای ریتمیک چند سیلابی است که تاثیر عمیقی بر خوانندگان رپی چون امينم (Eminem) و بیگ پان (Big Pun) گذاشته است. وی در شعرها و ترانه‌هایش، اغلب به فیلم های گانگستری و قهرمانان آن اشاره می‌کند. کیکز(Cakes) نام آهنگی است که ریزا از آن در موسيقی فيلم گوست داگ، استفاده کرده است.

در پایان برنامه امشب، آهنگ رپ دیگری از موسیقی فیلم گوست داگ را برای شما انتخاب کرده‌ام به نام Samuraie Show Down با صدای ریزا. درون‌مایه آن در ستایش از فرهنگ سامورایی، مبارزه با شمشیر و مرتبط با درون مایه فیلم است.