به یاد آیرا لوین نویسنده رمان‌های گوتیک

پرویز جاهد

آیرا لوین، رمان‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس آمریکایی و خالق رمان گوتیک مشهور «بچه رزمری» در سن 78 سالگی درگذشت.

آیرا لوین، رمان‌نویس و نمایش‌نامه‌نویس آمریکایی

آثار او ترکیبی از ژانرهای معمایی، تریلر، گوتیک و علمی-تخیلی بود. او دنیای جنون‌آمیزی را ترسیم می‌کرد که هر چیزی می‌توانست در هر زمان برای هر کسی اتفاق بیفتد.

لوین در طی چهار دهه تنها هفت رمان نوشت که از میان آن‌ها بچه رزمری، پسران برزیل، همسران استپ‌فورد و نقره از همه مشهورترند. وی نویسنده‌ای نیویورکی بود؛ اما خانواده او در اصل از مهاجران یهودی روسیه بودند که در قرن نوزدهم وارد آمریکا شدند.

لوین فارغ‌التحصیل زبان انگلیسی و فلسفه از دانشگاه نیویورک بود. در زمان دانشجویی به عنوان پادو در استودیو‌های تلویزیونی کار کرد و از این طریق با افراد بانفوذ آشنا شد و با کمک آن‌ها به عنوان نویسنده کارش را برای تلویزیون شروع کرد.

نخستین رمان او «بوسه پیش از مرگ» بود که در سن 20 سالگی نوشت و در سال 1953 منتشر شد و میلیون‌ها نسخه از آن به فروش رفت. رمانی ترسناک که حسی از طنزی شیطانی در آن بود و دو بار به فیلم درآمد؛ یک بار در 1956 به کارگردانی گرد اسوالد و بازی رابرت واگنر و بار دیگر در 1991 به کارگردانی جیمز دردن و بازی مت دیلن.

لوین علاوه بر رمان، چندین نمایش‌نامه نیز در ژانر وحشت و ادبیات گوتیک نوشت که بارها بر صحنه تئاتر برودوی اجرا شد. خود در باره شروع کار نمایش‌نامه‌نویسی‌اش گفته است: «پدر و مادرم مرا به نیویروک بردند تا نمایش‌نامه 10 سرخپوست کوچک را ببینم.

از همان موقع که مجسمه‌ها یکی یکی از روی پیش‌بخاری‌ها و بازیگران نیز تک‌تک از روی صحنه غیب می‌شدند، من احساس کردم عاشق تئاتر شده‌ام که گیرا بود، می‌درخشید و به حیرت وا می‌داشت. البته من کارم را به عنوان رمان‌نویس شروع کرده بودم و حالا می‌خواستم نمایش‌نامه‌نویس باشم.»

«بوسه پیش از مرگ» به کارگردانی گرد اسوالد و بازی رابرت واگنر

تله مرگ نخستین نمایش‌نامه او بود با درون‌مایه‌ای گوتیک و ترسناک که 75 بار در برودوی روی صحنه رفت. داستان درباره زوج جوانی است که وارد مجتمعی ویکتوریایی می‌شدند که قبلاً قتلی در آن اتفاق افتاده و از آن زمان خالی مانده بود؛ اما مادر مقتول فکر می‌کرد فرزندش هنوز زنده است. در 1982 سیدنی لومت این نمایش‌نامه را به فیلم برگرداند که در آن کریستوفر ریو و مایکل کین بازی می‌کردند.

نوشتن نمایشنامه گربه لعنتی (Drat! The Cat) ده سال وقت گرفت؛ اما تنها هشت بار روی صحنه اجرا شد. داستانی عاشقانه و موزیکال با بازی الیوت گولد و لسلی وارن درباره زن سارقی که پلیس‌ها را اغوا می‌کرد و در قرن 19 اتفاق می‌افتاد. موسیقی آن کار آهنگساز سرشناس، میلتون شفر بود و باربارا استرایسند در آن ترانه‌ای می‌خواند با عنوان «مرا لمس کن» که بار اروتیک زیادی داشت.

پس از آن لوین دوباره به رمان‌نویسی روی آورد و رمان مشهور بچه رزمری را نوشت.

در آپارتمان لوین در نیویورک رختشویخانه‌ای بود که او هرگز به زنش اجازه نمی‌داد تنها وارد آن جا شود. این ایده الهام‌بخش او برای نوشتن رمان بچه رزمری شد که پس از انتشار، هرگز اجازه نداد همسر حامله‌اش آن را بخواند؛ اگر چه زندگی زناشویی آن‌ها یک سال بعد از هم پاشید.

بچه رزمری، درون‌مایه‌ای شیطانی و هراس‌آور داشت و مضمون آن با وقایع زمان لوین مرتبط بود، از جمله بازدید پاپ از نیویورک.

رمان، بسیار موفق شد و رومن پولانسکی فیلمساز لهستانی‌تبار امتیاز ساخت آن را به عنوان اولین فیلم آمریکایی خود خرید و آن را با شرکت میا فارو و جان کسه‌ویتس در نقش همسر شیطان‌پرست او ساخت که به یکی از بهترین فیلم‌های او تبدیل شد.

میا فارو و جان کسه‌ویتس در «بچه رزمری» ساخته رومن پولانسکی

فیلم در آپارتمان داکوتا در نیویورک فیلم‌برداری شد یعنی همان آپارتمانی که جان لنون در آن سکونت داشت و در مقابل در ورودی‌اش ترور شد.

رمان‌ها و نمایش‌نامه‌های لوین به خاطر درون‌مایه‌های جذاب و ویژگی‌های دراماتیک قدرت‌مند آن، همیشه الهام‌بخش فیلم‌سازان هالیوود بود و اقتباس‌های متعددی از آن‌ها صورت گرفت.

پسران برزیل، رمانی بود که لوین در 1975 نوشت. رمان، درباره پناهندگان نازی در آفریقای جنوبی است که در سودای ظهور رایش جدیدند. فرانکلین جی شافنر در 1978 بر اساس این رمان، فیلمی ساخت با بازی گریگوری پک، جیمز میسن و لارنس الیویه که بسیار موفق بود.

رمان بعدی او همسران استپ‌فورد (1980) نیز رمانی تخیلی و ترسناک بود در باره زنان خانه‌داری که به روبات‌های مکانیکی تبدیل می‌شدند.

آیرا لوین با اینکه شم تجاری قوی ای داشت و بر اساس نیاز بازار و مخاطب آمریکایی می‌نوشت؛ اما هرگز ارزش‌های ادبی و هنری‌اش را فدای خواست بازار نکرد.

آخرین رمان لوین، نقره بود که در 1991 منتشر شد. داستان دیگری در باره یک قتل که در آپارتمانی در مانهاتان نیویورک اتفاق می‌افتد. فیلیپ نویس در 1993 فیلمی از روی آن با سناریوی جو اشترهاوس ساخت که شارون استون در آن بازی می‌کرد.

استیون کینگ نویسنده معروف داستان‌های جنایی و ترسناک، آیرا لوین را چنین توصیف کرده است: «کار او در نوشتن رمان‌های دلهره‌آور به دقت ساعت‌سازان سوئیسی است و کارهای ما در مقابل کارهای او مثل کار ساعت‌سازان ارزان خرازی‌ها به نظر می‌آید.»