کودتای خزنده‌ی آمريکا عليه «الجزيره»

پرويز جاهد

جرج گلووی (George Galloway) سياستمدار چپ‌گرای اسکاتلندی و نماينده‌ی پارلمان بريتانياست که به خاطر ديدگاه‌های راديکال‌اش درباره‌ی سياست‌های خارجی تونی بلر و مخالفتش با شرکت بريتانيا در جنگ عراق شهرت دارد. مخالفت‌هايی که منجر به اخراج او از حزب کارگر بريتانيا شد. وی از مخالفان تحريم عراق در سال‌های پس از جنگ خليج فارس بود و دو بار در سال‌های 1994 و 2002 با صدام حسين ملاقات کرد. گلووی در سال 2004 گروه Respect را به وجود آورد که ائتلافی از شاخه‌ی چپ حزب کارگر، حزب کارگران سوسياليست، و ساير نيروهای چپ و برخی چهره‌های مشهور راديکال و چپ بريتانيا مثل تونی بن و کن لوچ بود. او در سال 2006 در برنامه‌ی سلبريتی بيگ برادر (Celebrity Big Brother) کانال چهار تلويزيون بريتانيا ظاهر شد که اقدامی جنجالی، غيرمتعارف و بی‌سابقه در ميان سياستمداران بريتانيايی بود و توجه زيادی را جلب کرد. همسر او امينه ابوزيد فلسطينی است و گلووی تعلق خاطر زيادی به مسأله‌ی فلسطين و جهان عرب به طور کلی دارد. او به تازگی در فرودگاه گلاسکو از سوی برخی افراد ناشناس مورد حمله واقع شد. در مقاله‌ی زير که در روزنامه‌ی گاردين منتشر شده، گالووی به نقش مهم و حياتی تلويزيون الجزيره در منطقه‌ی خاورميانه و جهان عرب توجه کرده و اقدام‌های علنی و پشت پرده‌ی آمريکا عليه اين شبکه را زير ذره‌بين قرار داده است.

جرج گلووی

تلويزيون ماهواره‌ای الجزيره از زمان آغاز به کارش در يک دهه‌ی پيش، سياست خاورميانه را دگرگون کرده است. برای نخستين بار مردم منطقه به يک منبع خبری آزاد و مستقل دسترسی پيدا کردند که نه تحت کنترل رژيم‌های ديکتاتوری منطقه بود و نه دولت‌های غربی و شرکای آنها.
تلويزيون الجزيره با شعار «اين ديدگاه... و ديدگاه ديگر» به جهان عرب که تشنه‌ی اطلاعات و بحث‌های سياسی بود اين امکان را داد که از طرف خود حرف بزند و آينده‌اش را شکل دهد. پس از آن بود که تلويزيون‌های ديگری در اين منطقه به تقليد از الجزيره سربرآوردند و اکنون با راه‌اندازی ايستگاه تلويزيونی انگليسی‌زبان به عنوان «صدای دنيای جنوب»، می‌خواهد انحصارطلبی غربی در زمينه‌ی اخبار بين‌المللی را به چالش بکشد.

به علاوه اين تلويزيون، کشور قطر را به عنوان اسپانسر آن بر روی نقشه‌ی سياسی قرار داد و به آن در دنيای عرب و فراسوی آن اعتبار بی‌سابقه‌ای بخشيد.
اما اکنون اين دستاورد به خطر افتاده است. شواهد حاکی از آن است که حکومت آمريکا می‌خواهد از نفوذ خود بر دولت قطر استفاده کرده، استقلال اين شبکه را عقيم ساخته و آن را به زانو درآورده و به مسير دلخواه خود که طرفداری از غرب است بکشاند. اگر آمريکا موفق شود، اين فاجعه‌ای برای دنيای عرب و شانس آنها برای آينده‌ای دمکراتيک و مستقل خواهد بود.

وقتی تلويزيون الجزيره در 1996 تأسيس شد، حکومت آمريکا از آن به عنوان يک گام شجاعانه به سمت آزادسازی رسانه‌ها در خاورميانه استقبال کرد اما بعد از يازده سپتامبر 2001 و حمله‌ی آمريکا به افغانستان و عراق همه چيز تغيير کرد. سياست اجرايی آمريکا، نتوانست يک ايستگاه تلويزيونی محبوب و مورد اعتماد در جهان عرب و اسلام را که واقعيت‌های مربوط به سياست‌های آمريکا و اسرائيل را در منطقه منعکس می‌کرد و زمان برنامه‌اش را در اختيار دشمنان آنها قرار می‌داد، تحمل کند. اگرچه اين تلويزيون زمان قابل توجهی را هم برای انعکاس ديدگاه‌های دولت‌های اسرائيل و آمريکا اختصاص داده اما تيم تحريريه‌ی الجزيره همواره رويکردی دمکراتيک و ليبرال نسبت به «دمکراسی پيشتاز» جهانی داشته است.

در اين ميان، رژيم‌های ديکتاتوری منطقه به واشنگتن فشار آوردند که در مورد اين «موعظه‌گر پرآشوب» که به نظر آنها مردم را عليه حکومت‌های استبدادی آنها برمی‌انگيزد، کاری بکند. شبکه الجزيره، شبکه‌های ديگر در دنيای عرب را وادار کرد که بازتر برخورد کنند اما اين آزادی نمی‌توانست برای مدت طولانی دوام داشته باشد.
با اينکه حکومت آمريکا، شبکه‌ی خبری عربی ال‌هورا (al-Hurra) و حکومت عربستان شبکه‌ی تلويزيونی العربيا (al-Arabiya) را راه انداختند اما هيچ‌کدام نتوانستند از محبوبيت تلويزيون الجزيره بکاهند. با اين حال اين شبکه می‌بايست بهای سنگينی برای استقلال و حرفه‌ای بودن خود بپردازد. دفاتر اين شبکه در بغداد و کابل به وسيله نيروهای آمريکايی بمباران شد. طارق ايوب، خبرنگار آن در بغداد کشته شد و خبرنگار ديگر آن در کابل به جرم تروريسم در اسپانيا دستگير شد. تصويربردار آن سميع الحج در کابل ربوده شد و همچنان در زندان گوانتانامو اسير است. از همه بدتر اينکه جرج بوش به تونی بلر گفته است که آنها بايد مقر اين تلويزيون در دوحه را بمباران کنند.

اکنون حکومت آمريکا که پايگاه نظامی عظيمی در قطر دارد، رويکرد بسيار زيرکانه‌ای را برای شکستن استقلال و تکثر صدای دنيای عرب اتخاذ کرده است. نشانه‌هايی در دست است که برخی عناصر حکومت قطر در برابر فشار بی‌امان حکومت آمريکا تسليم شده‌اند. يکی از منابع نزديک به تلويزيون الجزيره دراين‌باره می‌گويد: «برای تغيير جهت سياسی يک ايستگاه تلويزيونی نيازی به بمباران آن نيست.»
تغييرات سياسی اخير در قطر باعث طرفداری آشکار از آمريکا در ميان دولتمردان قطری خصوصاً سفير سابق اين کشور در واشنگتن شده است. يکی ديگر از دولتمردان با افتخار می‌گويد که به زودی لحن و محتوای برنامه‌های الجزيره تغيير خواهد کرد.

اما اين حرکت‌ها نتيجه‌ی معکوس داده است و باعث بروز اختلاف‌های شديدی نه تنها در ميان قطری‌ها بلکه در سراسر منطقه‌ی خاورميانه شده و اين امکان وجود دارد که طرح کودتا عليه شبکه‌ی الجزيره به ضد آن تبديل شود. اما اگر اين طرح موفق شود، يک شکست بزرگ برای آزادی و استقلال در دنيای عرب خواهد بود.

-------------------------------------------------------------------
تيتر مقاله از مترجم است. عنوان اصلی مقاله اين است:The threat to al-Jazeera