جری گلد اسميت: آهنگساز برجسته‌ی سینما

پرويز جاهد

برنامه‌ی اين هفته موسيقی فيلم را اختصاص داده‌ام به جری گلد اسميت، آهنگساز برجسته‌ی آمريکايی. کسی که در طول پنج دهه، برای بيش از ۱۷۰ فيلم سينمايی و سريال تلويزيونی موسيقی نوشت و در همه‌ی ژانرها، از وسترن گرفته تا تريلر، نوآر، جنگی، کمدی و علمی ـ تخيلی کار کرد. علاقه‌مندان سينما و موسيقی فيلم حتما موسيقی فيلم «پاپيون» را، که ساخته‌ی اين آهنگساز خلاق است، به ياد دارند.

گلد اسميت آهنگسازی‌ست که با فيلم‌سازان سرشناسی چون رابرت وايز، هوارد هاوکز، اتوپرمينجر، رومن پولانسکی، استيون اسپيلبرگ، ريدلی اسکات و پل ورهوفن کار کرده است.

وی در ۱۹۲۹ در ايالت کاليفرنيا به دنيا آمد. از شش سالگی نواختن پيانو را آغاز کرد و در چهارده سالگی به فراگيری آهنگسازی پرداخت. گلد اسميت همچنين شاگرد ميکلوش روژا در دانشگاه Southern California بود. موسيقی فيلم «طلسم شده»، ساخته‌ی روژا و شخصيت اينگريد برگمن در اين فيلم، او را به آهنگسازی برای فيلم ترغيب کرد.

در ۱۹۵۰، به‌عنوان ماشين‌نويس، در بخش موسيقی شبکه‌ی تلويزيونیCBC استخدام شد و بعد کارش را در همين شبکه، به‌عنوان آهنگساز برای برنامه‌های زنده‌ی تلويزيونی، مثلClimax وPlay House، ادامه داد.

ساختن موسيقی برای سريال های تلويزيونی پرطرفداری چونTwilight Zone و Dr Kildareو The Man From U.N.C.L.E از جمله فعاليت‌های آهنگسازی گلد اسميت در سال‌های دهه‌ی شصت بود. در سال ۱۹۶۲ برای ساختن موسيقی فيلم «فرويد»، ساخته‌ی جان هيوستون، نامزد دريافت اسکار شد که نام او را در هاليوود بر سر زبان‌ها انداخت.
در ۱۹۶۳ با آهنگساز مشهور، آلفرد نيومن، آشنا شد. نيومن خلاقيت و استعداد او را تشخيص داد و او را به کمپانی يونيورسال معرفی کرد تا موسيقی فيلم «شجاعان تنها هستند» را بسازد. پس از آن، به‌عنوان آهنگساز ثابت کمپانی فوکس قرن بيستم استخدام شد و با ساختن موسيقی فيلم‌های شاخصی چون «ژنرال پاتن»، «دانه‌های شن» و The Blue Max به شهرت رسيد و به يکی از چهره‌های مهم موسيقی فيلم در سينمای آمريکا بدل شد.

The Blue Max فيلمی بود در باره خلبان‌های جنگ جهانی اول، که جان گيلرمن در سال ۱۹۶۶، بر اساس رمان جک هانتر ساخت و در آن جورج پپارد، جيمز ميسن و اورسلا آندرس بازی می‌کردند. موسيقی گلد اسميت، هيجان و تعليق صحنه‌های نبرد هواپيماهای جنگی را در آسمان تشديد می‌کرد.

در دهه‌ی هفتاد گلد اسميت به آهنگسازی برای سريال‌های تلويزيونی ادامه داد که از ميان مشهورترين آنها می‌توان از سريال «والتون ها» (در ايران: خانواده‌ی والتون) «پيشتازان فضا» و «داستان پليس» نام برد. سريال‌هايی که در دهه‌ی پنجاه از تلويزيون ايران نيز پخش می‌شد و طرفداران زيادی داشت.

در سال ۱۹۷۳ گلد اسميت موسيقی فيلم «پاپيون» را ساخت. فيلمی که فرانکلين جی شافنر آن را براساس خاطرات هنری شارير و فرار او از اردوگاه فرانسوی‌ها در جزيره‌ای دورافتاده و متروک ساخته بود با بازی تحسين برانگيز استيو مک‌کوئين و داستين هافمن. گلد اسميت قبلا نيز در فيلم‌های «ژنرال پاتن»، «سياره‌ی ميمون‌ها» و «پسرانی از برزيل» با شافنر کار کرده بود و با شناختی که از شافنر و سينمای او داشت، موفق شد يکی از بهترين آثار خود و يکی از ماندگارترين موسيقی‌های فيلمی را که تاکنون در سينما شنيده شده است خلق کند.

موسيقی گلد اسميت فضای رعب‌آور حاکم بر جزيره و ستمی را که بر زندانيان روا داشته می‌شود و همچنين ميل به فرار و آزادی را در آنها به خوبی منعکس می‌کرد.

در ۱۹۷۴ جری گلد اسميت موسيقی فيلم «محله‌ی چينی‌ها» را ساخت. فيلمی که رومن پولانسکی، کارگردان لهستانی الاصل، آن را در آمريکا و با بازی جک نيکلسون و فی داناوی ساخت. «محله‌ی چينی‌ها» بی ترديد يکی از بهترين فيلم‌های نوآری است که در دهه‌ی هفتاد ساخته شده است. دهه‌ای که به اعتقاد بسياری از منتقدان فيلم و مورخان سينما، يکی از بهترين دهه‌های تاريخ سينماست. نقش موسيقی فيلم در فيلم‌های نوآر کمتر از نقش فيلمبرداری و نورپردازی در آن نيست. موسيقی جری گلد اسميت کاملا با سبک نوآر فيلم «محله‌ی چينی‌ها» و فضای تيره و مبهم آن همخوان بود.

«شير و باد»، ساخته‌ی جان ميليس و محصول ۱۹۷۵، داستان واقعی زن يک ديپلمات آمريکايی (با بازی کنديس برگن) و دو فرزندش بود که در اوايل قرن بيستم، از سوی بومی‌های مراکشی ربوده می‌شوند. گلد اسميت تِم اصلی موسيقی اين فيلم را بر مبنای شخصيت پيچيده و مرموز شون کانری ساخته است که در نقش ریيس قبيله‌ی بومی ظاهر می‌شود. سازهای زهی و ضرب طبل‌های بوميان بخوبی بيانگر حال و هوای صحرا و شمال آفريقاست.

اما موسيقی فيلم «طالع نحس»، ساخته‌ی ريچارد دانر، بود که در ۱۹۷۶ جايزه‌ی اسکار را برای گلد اسميت به ارمغان آورد. او مجموعا يازده بار نامزد دريافت اين جايزه شد و سرانجام آن را به‌خاطر فيلم «طالع نحس» به دست آورد. «طالع نحس» فيلمی در ژانر وحشت بود و گلد اسميت فضای گوتيک و شيطانی فيلم را با استفاده از موسيقی کورال و ارکسترال ساخت. صدای خشن و ناهنجار سازهای برنجی در اين فيلم، حضور نيروهای شيطانی را اعلام می‌کند.

در ۱۹۷۹ ريدلی اسکات فيلم علمی ـ تخيلی «بيگانه» را ساخت که در باره‌ی سرنشينان سفينه‌ای فضايی بود که بتدريج طعمه‌ی يک موجود تخيلی و غيرزمينی می‌شوند. جری گلد اسميت به طرزی ماهرانه، با استفاده از سازهای کوبه‌ای نظامی و سازهای زرهی و برنجی، فضای تخيلی و غير واقعی فيلم را باورپذير ساخته بود.

اگرچه ريدلی اسکات از همه‌ی قطعاتی که گلد اسميت برای فيلم او ساخت استفاده نکرد اما نتيجه در همين حد نيز عالی بود.

برای شنيدن اين برنامه، که شامل قسمت‌هايی از موسيقی سريال تلويزيونی «والتون‌ها» و فيلم‌های «پاپيون»، «طالع نحس»، The Blue Max، «شير و باد» و «محله‌ی چينی‌ها»ست، اينجا را کليک کنيد.