مرور سينمای جهان در سال ۲۰۰۶

پرويز جاهد

سينمای جهان در سالی که گذشت سومين فيلم پرفروش تاريخ سينما را عرضه کرد. دزدان دريايی کارائيب: صندوقچه مرد مرده با فروش بيش از يک ميليارد و شصت ميليون دلار بعد از تايتانيک و ارباب حلقه ها: بازگشت پادشاه در ليست ۱۰ فيلم پرفروش تاريخ سينما قرار گرفت و نشان داد که هنوز افسانه ها و داستان های شيرين و سرگرم کننده ماجراجويان و دزدان دريايی برای تماشاگران سينما جذاب اند و می توانند آنها را به درون سالن های تاريک سينما بکشانند.

رابرت آلتمن

سينمای بريتانيا
سال ۲۰۰۶ برای سينمای بريتانيا سال پرباری بود. کن لوچ فيلمساز سياسی و کهنه کار انگليسی با فيلم بادی که خوشه جو را لرزاند نخل طلای فستيوال کن را نصيب خود کرد. فيلمی که به ريشه يابی دشمنی تاريخی بريتانيا و ايرلند پرداخت و نشان داد که چگونه سياست های ميليتاريستی و خشونت آميز می تواند بين ملت ها دشمنی و نفاق افکند. به علاوه آندريا آرنولد فيلمساز جوان انگليسی نيز جايزه ويژه هيئت داوران کن را به خاطر فيلم راه سرخ به دست آورد.

دنيل کريگ پس از استعفای پيربرازنان، جيمزباند جديد سينما شد و در نسخه تازه ای از کازينو رويال، شمايل متفاوتی از مامور ۰۰۷ را برپرده سينما ارائه کرد. بازيگری که بسياری از منتقدان سينما او را بهترين جيمزباند سينما پس از شون کانری خواندند. کازينو رويال با فروش ۴۵ ميليون پوند در بريتانيا و ۱۴۰ ميليون دلار در آمريکا ظرف ۵ هفته نمايش، در ليست ۱۰ فيلم پرفروش آخر سال قرار گرفت.

فستيوال های سينمايی
دو رويداد بزرگ سينمايی سال بريتانيا يعنی فستيوال بين المللی فيلم ادينبورگ و فستيوال فيلم لندن هر کدام شصتمين و پنجاهمين سالگرد خود را به ترتيب جشن گرفتند.

در پنجاهمين دوره فستيوال لندن، فيلمسازان صاحب نامی چون آکی کوريسماکی، لارس فون تريه، کنت انگر، مارکو بلوکيو، الخاندرو گونزالس ايناريتو، کلود شابرول، سيدنی پولاک، تيم برتون، نانی مورتی، آنتونی مينگلا، ميرا ناير، لوکاس مديسن و ويليام فريدکين آخرين ساخته های خود را به نمايش گذاشتند.

در اين فستيوال مايک فيگيس، فيلمساز برجسته بريتانيايی و سازنده فيلم هايی چون هتل و تايم کد، پروژه عظيمی را با عنوان پرتره ای از لندن که مجموعه ای از ساخته های 5 فيلمساز مختلف بريتانيايی بود در فضايی باز در ميدان ترافلگار لندن در برابر جمعيت عظيمی به نمايش درآورد.

پنجاه و نهمين فستيوال کن نيز بدون حضور سينمای ايران با رياست وونگ کار وای فيلمساز مطرح هنگ کنگی و با نمايش فيلم پرسروصدای رمز داوينچی افتتاح شد و با اهدای نخل طلا به کن لوچ، رقيبان گردن کلفت او يعنی پدروآلمادوار(بازگشت) و الخاندرو گونزالس ايناريتو(بابل) را ناکام گذاشت.

شصت و سومين فستيوال ونيز با فيلم کوکب سياه ساخته برايان دی پالما بر اساس داستان جيمز ال روی( نويسنده محرمانه لوس آنجلس) افتتاح شد و با اهدای شير طلا به فيلم زيبا و شاعرانه طبيعت بيجان ساخته جيا ژانگ کی به عنوان بهترين فيلم به کار خود پايان داد.

سينمای هاليوود
سينمای هاليوود در يک چرخش تاريخی از تصوير مهاجمان خيالی سيارات دوردست در فيلم های علمی تخيلی فاصله گرفت و به دشمنان جديد آمريکا يعنی تروريست های اسلامی پرداخت.

اليور استون، پل گرين گرس، کريس گوراک هر کدام روايت های خود را از حادثه مرگبار يازده سپتامبر ارائه کردند. مرکز تجارت جهانی ساخته اليور استون، مرهمی بود بر زخم ملت آمريکا و نگاه همدردانه استون به رويداد ۱۱ سپتامبر و کسانی که زير آوار برج های مرکز تجارت جهانی جان باختند. فيلمی که با رعايت تمام استانداردهای سينمای هاليوود و همسو با ديدگاه های رسمی دولت آمريکا ساخته شد و نشان چندانی از سينمای اليور استون نداشت.

مايکل مور در سال گذشته فيلمی نساخت اما به خاطر شکايت يک سرباز سابق آمريکائی که مدعی شد مايکل مور بدون اجازه او از تصاويرش در فيلم فارنهايت 11/9 استفاده کرده به دادگاه فراخوانده شد اما دادگاه او را به خاطر اصل آزادی بيان هنرمندان و فيلمسازان در آمريکا تبرئه کرد.

جرج کلونی که در سال قبل ۲ فيلم شب به خير، موفق باشی و سيريانا را ساخته بود در سال ۲۰۰۶ فيلمی نساخت و به جای آن به فعاليت های انسان دوستانه اش برای نجات مردم دارفور سودان از جنگ داخلی هولناک اين کشور ادامه داد. کلونی از جامعه جهانی خواست تا در برابر فاجعه قتل عام مردم دارفور بی تفاوت ننشينند و به ياری دو ميليون آواره اين منطقه بشتابند.

مارتين اسکورسيزی با فيلم Departed (جداشده ها) بهترين فيلم ساليان اخير خود را ساخت و به دنيای فيلم های درخشان قبلی اش يعنی کازينو و رفقای خوب برگشت. به اعتقاد بسياری از منتقدان، اسکورسيزی با اين فيلم شانس بسياری برای بردن جوايز گلدن گلوب و اسکار دارد.

کلينت ايستوود سال پرکاری را پشت سر گذاشت و با ساختن دو فيلم پرچم های پدران ما و نامه هايی از ايو جيما، حمله آمريکايی ها به جزيره ايو جيمای ژاپن در ۱۹ فوريه ۱۹۴۵ را از دو زاويه مختلف سربازان آمريکايی و سربازان ژاپنی تصوير کرد و در ليست نامزدهای دريافت جايزه بهترين کارگردانی گلدن گلوب قرار گرفت.

پوستر فیلم لئونارد کهن

سينمای جهان
الخاندرو گونزالس ايناريتو با همکاری گيلرمو آريگا فيلمنامه نويس هميشگی اش، فيلم بابل را با شرکت برد پيت، کيت بلنشت و گيل گارسيا برنال ساخت. فيلمی که مثل ساخته های قبلی اين فيلمساز يعنی امورس پروس و 21 گرم روايتی پيچيده و تودرتو از آدم های مختلف( اين بار از قاره های مختلف) است که سرنوشت شان به هم گره می خورد. فيلمی که با نگاهی جبرگرايانه به زندگی انسان و نقش تقدير در آن تکيه می کند.

نوری بيگل سيلان فيلمساز ترک که قبلا با فيلم فاصله( Distance) توانست توجه منتقدان جهانی را به خود جلب کند، در سال گذشته فيلم آب و هوا را ساخت که به بن بست زندگی زناشويی زوجی روشنفکر که سيلان و همسرش نقش آنها را بازی می کردند، می پرداخت.

آلبرت سرا فيلمساز جوان اسپانيائی روايتی تازه و مينی ماليستی از رمان عظيم دن کيشوت نوشته سروانتس ارائه کرد. محمد صالح هارون فيلمسازی از چاد با ساختن فيلم فصل خشک، از ظهور استعدادی تازه در سينمای آفريقا خبر داد.

بهمن قبادی با فيلم نيوه مانگ(نيمه ماه) که به مناسبت دويست و پنجاهمين سالگرد تولد موزارت ساخت، جايزه صدف طلايی فستيوال سن سباستيان اسپانيا را به طور مشترک با فيلم پسرم ساخته مارتيل نوژ رون دريافت کرد. ميراناير فيلمساز سرشناس هندی (سازنده سلام بمبئی) بر اساس رمان جامپا لاهيری ،فيلم هم نام را ساخت، فيلمی که اختلاف ميان نسل های مختلف مهاجران هندی را در جامعه آمريکا مورد توجه قرار داد.

کوهستان بروک بک ساخته انگ لی گامی جدی برای ارائه همجنس گرايی در سينمای جريان مسلط هاليوود بود اگرچه گور ويدال نويسنده آمريکائی معتقد است که در هر فيلم وسترن يک زمينه فرعی همجنس گرايی وجود دارد.

رويدادهای جنجالی سينما
شايد جنجالی ترين رويداد سينمائی سال گذشته، ساخته شدن فيلم بورات ساخته لاری چارلز و با بازی ساشا بارون کوهن کمدين انگليسی بود. ساشا بارون کوهن در نقش خبرنگار تلويزيون دولتی قزاقستان که برای تهيه گزارشی در باره ملت آمريکا به اين کشور سفر می کند، با لحن طنزآميز و ويرانگرانه خود فرهنگ آمريکا و قزاقستان را به باد حمله گرفت. آمريکايی ها به شوخی ها و حرکات آزاردهنده او خنديدند اما قزاق ها آن را جدی گرفتند و با خشم به او تاختند و او را به خاطر ارائه تصويری دروغين و جعلی از ملت و فرهنگ قراقستان محکوم کردند.

کار حتی به جايی رسيد که رئيس جمهور قزاقستان با فرستادن دعوت نامه برای ساشا بارون کوهن از او خواست که به اين کشور سفر کند و از نزديک ببيند که بر خلاف تصور او و فيلم بورات، قزاقستان کشوری آباد و پيشرفته است و از فقر، فحشا و يهودی ستيزی در آن خبری نيست.

سفر ناگهانی ژوليت بينوش به ايران به دعوت عباس کيارستمی نيز از اخبار داغ و جنجالی سال گذشته بود که شايعات زيادی پيرامون آن ايجاد شد.

سينمای مستند
فستيوال بين المللی فيلم های مستند آمستردام با نمايش بيش از ۳۰۰ فيلم مستند از سراسر جهان، بزرگترين رويداد فيلم مستند در جهان بود که در سال گذشته برگزار شد و می شد در آن رويکردها و سبک های گوناگون مستند را دنبال کرد. اين فستيوال با مرور آثار مايکل آپتد و آلن برلينر به دوتن از بزرگ ترين مستندسازان زنده دنيا ادای احترام کرد.

صومعه: آقای ويگ و راهبه ساخته پرنيل روزگرونک جائر از دانمارک جايزه يوريس ايونس، مهمترين جايزه اين فستيوال را از آن خود کرد. جايزه ای که فيلم کارت قرمز ساخته مهناز افضلی از ايران نيز برای دريافت آن رقابت می کرد. جوزپه برتولوچی برادر برناردو برتولوچی فيلم مستند پازولينی در کنار ماست را ساخت که در باره ديدگاه های پازولينی در باره فيلم مشهور و غير متعارف سالو بود.

بازار ساختن فيلم های مستند بيوگرافيکال در باره چهره های مشهور دنيای موسيقی در سال گذشته همچنان داغ بود. از مستند ليان لانس در باره لئونارد کوهن تا مستند جان شين فلد و ديويد ليف در باره جان لنون با نام آمريکا عليه جان لنون که نقدی بود بر ظرفيت دمکراسی آمريکايی در مواجهه با هنر ستيزنده و معترض.

گوردون داگلاس و فيليپ پارنو با فيلم مستند زيدان، تصويری متفاوت و منحصر به فرد از اين فوتباليست بزرگ و جنجالی قرن بيست و يکم ارائه کردند. فيلم گزارشی از مسابقه فوتبال بين رئال مادريد و تيم ويلاريل بود که در آن داريوش خنجی با هفده دوربين فيلمبرداری به جای دنبال کردن توپ، بر زيدان و حرکات او در زمين فوتبال متمرکز شده بود.

پرفروش ترين فيلم های سال
پس از دزدان دریایی کارائیب که با فروش بیش از یک میلیارد دلار در رديف اول فیلم های پرفروش سال گذشته قرار گرفت، رمز داوینچی با فروش نزدیک به ۷۵۰ میلیون دلار در رده دوم و عصر یخبندان با فروش ۶۲۴ میلیون دلار در رده سوم جدول فیلم های پرفروش سال قرار گرفتند. بعلاوه فیلم های ایکس من: آخرین مقاوم ، اتومبیل ها، ماموریت غیرممکن قسمت سوم ، سوپرمن باز می گردد، کازینو رویال، آن سوی پرچین و شیطان پرادا می پوشد ، به ترتیب در ردیف ده فیلم پر فروش سال ۲۰۰۶ جای گرفتند.

درگذشتگان سال

سالی که گذشت ، سال از دست رفتن برخی از مهمترین چهره های سینمای جهان بود. اسون نیکویست فیلم بردار فیلمهای برگمن و تارکوفسکی ، جوزف استفانو فیلمنامه نویس فیلم روانی هیچکاک ، جیلو پونته کوروو، کارگردان فیلم نبرد الجزیره، هلن ون دانگن مستند ساز مشهور هلندی ، گلن فورد بازیگر کلاسیک سینمای امریکا ، فیلیپ نوآره بازیگر فرانسوی و ایفاگر نقش آلفردو در فیلم سینما پارادیزو ، کلود جید بازیگر فیلم های تروفو و هیچکاک، جک پالانس و رابرت آلتمن کارگردان مستقل سینمای آمریکا و سازنده فیلمهای درخشانی چون مش، نشویل و برش های کوتاه ، از جمله کسانی بودند که در سال گذشته روی در نقاب خاک کشيدند.