شما متهم به داشتن اسکناس هستید

اردوان روزبه

مرتضا طلایی، رییس کمیسیون فرهنگی شورای اسلامی شهر تهران، می‌گوید که عموم شهروندان از پذیرفتن اسکناس‌هایی که بر روی آن‌ها شعارها و یا پیام‌های خاص و به توصیف وی ضد انقلابی درج می‌شود خودداری کنند. طلایی که پیش از این فرمانده ی نیروی انتظامی تهران هم بوده است، پیشنهاد می کند که بهتر است این پول ها را بانک مرکزی از چرخه‌ی اقتصادی کشور حذف کند.

این پیشنهاد در شرایطی اظهار می‌شود که بسیاری از رسانه ها یا فیلتر و یا تعطیل شده اند. ولی هنوز مردم از روش‌هایی برای ارتباط و یا نظر در اندازه یک شعار استفاده می‌کنند. به این ترتیب گروهی با نوشتن بر روی اسکناس نوعی حلقه‌ی ارتباط اجتماعی را برای خود ایجاد کرده‌اند و شعارها و نظرات خود را اعلام می‌کنند.

اما موضوع بر سر این است که آیا می‌شود واقعا پول که بخشی از سیستم اقتصادی کشور محسوب می‌شود و از اوراق بهادار است بدون هیچ برنامه‌ریزی از چرخه‌ی اقتصادی خارج کرد؟ و آیا کسی که به طور اتفاقی این ابزار داد و ستد در دستش قرار گرفته و شامل شعار هایی است که به زعم طلایی بر علیه نظام نوشته شده، متهم است؟

این سوالی است که محمد سیف زاده، وکیل و حقوق‌دان پاسخ خواهد داد. سیف زاده خود قبل از انقلاب بازپرس بوده است و با اشاره به این که پیش از انقلاب نیز با چنین مواردی مواجه شده است بررسی مقایسه‌ای هم بین وضعیت قبل از انقلاب و اینک دارد. پرسیدم:

اسکناس جزو چه دسته‌ای از اسناد رسمی محسوب می‌شود؟ و نکته‌ی بعدی این که اگر کسی به طور اتفاقی چنین اسکناسی به دستش برسد حکمش چیست؟

در این جا باید به چند مسئله توجه کرد. یکی آن که چرا چنین زمینه‌هایی به وجود می‌آید که مردم مخفیانه روی اسکناس چیز می‌نویسند. واضح است که وقتی فضای جامعه بسته می‌شود مردم شعار نویسی را در خیابان و دستشویی و روی اسکناس شروع می‌کنند چنان که به هر حال در نظام گذشته هم چنین بود.
اما من خاطرم هست که در قبل از انقلاب این شعارها را روزی برای من آورده بودند من (به عنوان بازپرس بودم)، شعار درود بر خمینی و مرگ بر شاه بود که من اظهار نظر کردم که این‌ها نفرین و دعا است و نفرین و دعا واجد جنبه‌ی جزایی نیست.

مطلب دوم اسکناس جزء ذخایر ملی است و از بین بردنش صرف نظر از این که با پشتوانه چاپ شده باشد یا بدون پشتوانه احتیاج به مصوبه‌ی شورای عالی پول دارد. بی‌جهت نمی‌شود چنین اسکناس‌هایی را از بین برد. سوم شعارهایی که در روی این اسکناس‌ها نوشته می‌شود صرف نظر از این که چه باشد کسی که آن پول را رد و بدل می‌کند نمی‌تواند با آن فرد ارتباطی داشته باشد. صرف نظر از این که جرم باشد یا نباشد.

بنابراین هیچ اتهامی متوجه شخص نیست و نمی‌توان آن‌ها را به سازمانی یا گروه و دسته ای یا هیچ سازمان سیاسی دیگر منتصب کرد.

وقتی یک فرد اسکناسی دستش باشد که بر روی آن اسکناس با صراحت بر علیه نظام هم چیزی نوشته شده باشد، آیا این فرد به عنوان فردی حامل اسنادی بر علیه نظام محسوب می شود؟

اگر این شخص خودش نوشته باشد، مطالبی که نوشته شده حاوی توهین به مقامات نظام باشد این جرم است. اما اگر شخصی ننوشته باشد، هرچه روی آن باشد این حمل کننده و نگه دارنده و مخفی کننده آن جرم نیست. بنابراین نمی‌شود به این دلایل کسی را تحت تعقیب قرار داد.

یا شیوه برخورد و یا نگرشی که آقای طلایی به عنوان مثال دارد، آیا فکر می‌کنید که این مسوولان فراتر از قانون صحبت می‌کنند؟


قطعن فرا قاتونی عمل می‌کنیم. شما ببینید انقلاب در اثر همین تظاهرات مردم که به خیابان‌ها ریختند و رژیم شاه را ساقط کردند پا گرفت. اما وقتی که در مجلس خبرگان تظاهرات حتا بدون اجازه و مسالمت آمیز حذف مردم تشخیص داده می‌شود و سعی بر آن می‌شود که با اجازه‌ی دولت باشد رای نمی‌آورد و به این صورت تصویب می‌شود و کسانی که حمله می‌کنند و افراد را می‌کشند و زخمی می‌کنند علی‌رغم این که این‌ها به استناد ماده 183 قانون مجازات اسلامی محارب و مفسد و مجازاتشان هم اعدام است صرف نظر از جرایم دیگر که مرتکب شده باشند اما ذهن اشخاص تعویض نمی شوند و افرادی که از حقوق قانونی خودشان استفاده کردند به زندان می افتند. روشن است که این کار نه تنها فراقانونی بلکه قوانین و مقررات را نقض کردند و می‌توان گفت در بسیاری از موارد مرتکب جرم شدند.