امروز دانشگاه آزاد در بطن جریانات است

اردوان روزبه

پیش از این اگر در مورد فعالیت‌های دانشجویی صحبت می‌کردیم بیشتر شاید روی‌کرد و نگاه به فعالان دانشجویی دانشگاه‌های دولتی بود. اگر هم فعالیت‌های دانشجویان در دانشگاه آزاد رخ می‌داد دست کم در مرتبه بعدی قرار می‌گرفت. اما بعد از جریان انتخابات دهم ریاست جمهوری بسیاری از معادلات تغییر کرد.

دانشجویان دانشگاه آزاد به دلیل پرداخت هزینه‌های سنگین تحصیل و فضای حاکم در این دانشگاه معمول با وسواس بیشتری در فعالیت‌ها حاضر می‌شدند اما این شکل دچار تغییر شد. در آستانه آغاز سال تحصیلی حضور جدی‌تر این فعالان در عرصه های مدنی و همراهی مردم در بعد از جریان انتخابات خود گواه این مدعا است.

در زمانی که این گزارش منشر می شود، تجمع مسالمت‌آمیز دانشجويان دانشکده فنی، دانشگاه آزاد واحد «تهران مرکز» روز سه شنبه ۲۱ مهرماه با حمله نیروهای بسیج به خشونت کشيده شد. گفته می‌شود اعضای بسیج دانشجویی با ایجاد درگیری قصد برهم زدن این تجمع بالغ بر دوهزار نفری را داشته است. برخی از دانشجویان نیز اظهار می‌کنند که دانشجویان بسیجی مسلح به اسپری فلفل و اشک‌آور بوده‌اند. این تجمع از پیش برنامه‌ریزی شده، هم‌زمان با مراسمی از سوی دانشجویان بسیجی که به مناسب اما شهادت امام صادق بود، شد.

سلمان سیما دبیر اسبق انجمن اسلامی دانشگاه آزاد تهران جنوب و فعال دانشجویی اشاره می‌کند که امروز این روند حضور مدنی فراگیر شده است و از سویی نیروهای تازه نفس خود رهبران حرکت خود هستند. او ادامه می‌دهد:

در جامعه‌ی ما اتفاقی افتاده است. کلیت جریان دانشجویی از آن اتفاق جدا نیست و نمی‌تواند هم جدا باشد. از سویی اکثر جمعیت دانشجویی را که در حدود ۶۰درصد است، دانشجویان دانشگاه آزاد تشکیل می‌دهند و هیچ خانواده‌ای نیست که یک یا دو دانشجوی دانشگاه آزاد در اقوام یا در خود خانواده نداشته باشد. لذا این دانشگاه و این دانشجویان از خود جامعه تأثیر می‌پذیرند.

این از یک‌سو بالاخره تأثیرپذیری کلی را جریان دانشجویی دارد و اما از سوی دیگر ما قبل از انتخابات این دوره با یک فضای نسبتاً باز روبه‌رو شدیم. این که می‌گویم نسبتاً البته نسبت به گذشته است. من مقایسه‌ای می‌کنم. چهارسال پیش که آقای احمدی‌نژاد در دولت نهم می‌خواست کاندیدا بشود، حتا دعوت از طرفداران آقای هاشمی به خود دانشگاه آزاد هم به سختی انجام می‌شد. ولی در این دوره می‌بینیم که آقای ابطحی، آقای عباس عبدی، کسانی که اسم‌هایشان در این چند روز اخیر مطرح شده و خیلی از چهره‌های رادیکالی که سخنرانی آن‌ها در محیط های دانشجویی و در دانشگاه‌ها شاید به یک رؤیا می‌ماند، آمدند دانشگاه آزاد و صحبت‌های خیلی خوبی هم داشتند.

قبل از انتخابات فضا در دانشگاه آزاد باز شد و با توجه به اتفاقاتی که بعد از انتخابات افتاد، بازشدن این فضا امتداد پیدا می‌کند و وقتی امتداد پیدا می‌کند، دانشجویان دانشگاه آزاد هم که از کلیت جریان دانشجویی کشور جدا نیستند، هم‌صدا و هم‌نوا با سایر دانشجوها اعتراضات خودشان را به این روندی که اتفاق افتاده است انجام می‌دهند که به عقیده‌ی من این اعتراضات کاملاً خودجوش است و فرقی نیز با فعالیت‌های قدیم دارد. در فعالیت‌هایی که پیش از این انجام می‌شد یا مشخصاً در اواخر دوران اصلاحات یک گروه نخبه‌ی دانشجویی می‌نشستند و نشریه‌ یا حرکتی را شکل می‌دادند یا انجمنی را بوجود می‌آوردند و تحت آن فعالیت‌های دانشجویی و فعالیت‌های اعتراضی و سیاسی‌شان را انجام می‌دادند.

ولی امروزه وقتی شما وارد یک فضای اعتراضی دانشجویی می‌شوید، مشاهده می‌کنید که اولاً میانگین سنی دانشجویان به شدت جوان است. بچه‌های ترم دو و ترم سه به قدری زیبا می‌آیند جلو و کار می‌کنند که ما بعضی وقت‌ها شرمنده‌شان می‌شویم. اکثر این‌ها دوران اصلاحات را به آن صورت باید و شاید نتوانستند درک کنند و در آن دوران رأی نداده‌اند. اما از یک انرژی به شدت مضاعفی برخوردارند. به گونه‌ای که در اکثر مواقع گذشته‌ی گذشتگان این جنبش را به نقد می‌کشند و می‌گویند شما خیلی محافظه‌کار هستید و الان باید جلو رفت.

می گویند: مگر شما سهراب را نمی‌بینید، ندا را نمی‌بینید که از جانشان گذشتند. ما که چیزی از دست نداده‌ایم. واقعاً این روحیه هست در میان دانشجویان. اکثر دانشجویان ترم چهار به پایین، ترم سه و ترم دو، حرکت‌شان حرکتی کاملاً جوان و پرآتیه و در عین‌حال خودجوش است. شما نگاه کنید، آن دانشجوی ترم دو یا ترم سه که می‌آید این کار را می‌کند، نتوانسته است در آن مدت کوتاه پیوندی را با کسی برقرار بکند که ما برگردیم بگوییم که این حرکت برنامه‌ریزی دارد. نه، کاملاً حرکات خودجوش است و واقعاً هم کار از دست آن کسانی، آن چهره‌هایی که به‌عنوان فعالان دانشجویی شناخته می‌شوند، عموماً درآمده است.

یعنی اگر روزی روزگاری مثلاً عده‌ای می‌توانستند در دانشگاه تجمعی را برگزار کنند و در عین حال از برگزاری آن تجمع ممانعت می‌شد، دانشجویان این را مورد چانه‌زنی قرار می‌دادند. مثلاً برای گرفتن یک امتیاز صنفی یا برای یک حق سیاسی می‌رفتند با رییس دانشگاه می‌نشستند صحبت می‌کردند و می‌پرسیدند که آیا ما می‌توانیم این حق را داشته باشیم یا نه؟ در این مذاکره‌ای یا می‌توانستند یک تجمع اعتراضی برگزار کنند و یا نمی توانستد. اما الان با اتفاقی که افتاده است، بحث، بحث شرافت و دفاع از حیثیت انسانی است و دانشجو کسی نیست که از رأی‌ و شرافت‌اش، که دزدیده شده است، نخواهد دفاع بکند. بحث بحث موضوع صنفی و حق فعالیت سیاسی نیست.

در جریان‌های اخیر دانشگاهی، مخصوصاً بعد از آغاز کار دانشگاه در ششم مهرماه که ما این صحنه اعتراض را در برابر آقای کامران دانشجو وزیر آموزش عالی دیدیم و مواردی از این دست، ما می‌بینیم که به نظر می‌رسد «ادوار تحکیم»، «تحکیم وحدت» و انجمن‌های اسلامی پشت سر جریان خودجوش دانشجویی قرار گرفته‌اند.

پس از انتخابات و در جریان بازداشت‌ها و شکنجه‌هایی که در بازداشتگاه‌ها رخ داد، دیگر بحث بحث شرافت انسانی است و مردم ایران هم در تاریخ‌شان و در گذشته ثابت کرده‌اند که در مورد هر چه کوتاه بیایند، در رابطه با شرافت انسانی‌شان کوتاه نمی‌آیند. شما می‌بینید مثلاً جریاناتی که تا قبل از انتخابات شاید باهم مرزبندی‌هایی جدی داشتند. به‌عنوان مثال طرفداران آقای کروبی و طرفداران آقای میرحسین موسوی. ولی این دو الان می‌آیند باهم تحت یک عنوان، تحت یک جنبش، تحت جنبش سبز باهم همکاری می‌کنند و اعتراضات و مطالباتشان را مطرح می‌کنند و جلو می‌روند.

من می‌توانم این را بگویم که جامعه شاید یک گام از آن آرامش همیشگی‌اش جلوتر است و این نشان می‌دهد وضعیت کنونی نتیجه‌ی همین حرکات و تلاش‌هایی است که پیش از این صورت گرفته است.

وقتی در ارتباط با فعالیت‌های دانشجویی دانشگاه آزاد اشاره می‌شود، خاص‌تر بفرمایید که فعال‌های دانشگاه آزاد به صورت خاص الان چه حرکت‌هایی را داشته اند؟


به چیزی که می‌توانم اشاره کنم، تعلیق امتحانات است، حرکتی اعتراضی که در دانشگاه‌های آزاد هم اتفاق افتاد. امری که خیلی بی‌سابقه و یا کم‌سابقه است. ما تعلیق امتحانات را به مدت خیلی کم، دو یا سه روز، در جریانات ۱۸ تیر ۷۸ داشتیم که مدتی امتحانات دانشگاه آزاد هم، البته بعضی از واحدهای دانشگاهی، عقب افتاد.

اما طی این جریانات می‌بینیم که در اکثر واحدهای دانشگاهی در مقاطع مختلف امتحانات یا تعلیق شد یا به شهریورماه افتاد. خب این‌ها به صورت حرکت اعتراضی شروع شد. اعتراضاتی به‌عنوان و به بهانه‌ی جشن تولد مهندس میرحسین موسوی در برخی از واحدهای دانشگاه اتفاق افتاد. از واحد تهران مرکز می‌شود گفت یا از واحد تهران جنوب. الان فعالان دانشجویی دانشگاه آزاد یک به یک به دفاتر امنیتی احضار می‌شوند. ما در هفته‌ی گذشته چندین مورد احضار را داشتیم و الان می‌شود به جرأت گفت که دو سه سالی می‌شود که دانشگاه آزاد دیگر جزیره‌ی ثبات نیست و بالاخره با توجه به پیوندهای عمیقی که میان دانشجویان این دانشگاه و دانشگاه سراسری انجام شده است، بالاخره تأثیرگذار بوده و هم از تجربه‌ی بچه‌های دانشگاه سراسری استفاده شده است و هم تجربه‌های نوینی را خود بچه‌های دانشگاه آزاد خلق کرده‌اند.

ببینید، شرایط علی‌رغم این که برای بچه‌های دانشگاه آزاد سخت‌تر است، شهریه می‌دهند، برخوردهای انضباطی به شدت سنگین‌تر است، برخوردهای امنیتی بسیار سنگین‌ است، از درس، از نظر مالی و از همه چیز برای بچه‌های دانشگاه آزاد سنگین‌تر است، ولی مشاهده می‌کنیم که پابه‌پای کلیت جریان دانشجویی در راستای احقاق حق ملت دارند جلو می‌روند.