بنزین ونزوئلایی خوب‌تره چون مال رفیقه

اردوان روزبه

این روزها بحث خرید بنزین از ونزوئلا، یکی از موضوعاتی است که در محافل نفتی و انرژی مطرح می‌شود. پس از سفر هفتم هوگو چاوز به ایران، عقد این قرارداد به دیده بسیاری از کارشناسان این حوزه بیشتر ریشه در تعاملات سیاسی دارد تا تامین انرژی. چرا که بر اساس این قرارداد، ایران بنزینی که از کشور ونزوئلا می‌خرد با حدود 30 درصد گران‌تر از آنی تمام خواهد شد که از کشورهای حوزه خلیج‌فارس خریداری می‌کرده است. دولت ایران پیش از این در پی سهمیه‌بندی بنزین اعلام کرده بود که در تولید بنزین با توجه به کاهش مصرفی، پس از سهمیه‌بندی، به مرز خودکفایی خواهد رسید.

شاید به نظر برسد این قرارداد در پی اعلام دولت آمریکا برای سخت‌گیری بیشتر برای صدور بنزین به ایران منعقد شده است، اما به گفته برخی از نمایندگان مجلس، ایران در شرایط بحرانی نیست که مجبور باشد با تامین هزینه حمل و نقل از ونزوئلا تا ایران بنزین را تا حدود 30 درصد گران‌تر خریداری کند. این شایعات و احتمال افزایش نرخ بنزین هنوز از راه نرسیده، تاثیر خود را گذاشته است. به نحوی که در گذشته بنزین در بیرون از جایگاه با حدود لیتری 400 تومان خریداری می‌شد اما اینک تا مرز یک‌هزار تومان نیز گاهی می‌رسد. اگرچه این یک نرخ شناور و غیررسمی است اما نشانه تاثیر در جامعه به حساب می‌آید.

در این میان است که قرارداد هشتصد میلیون دلاری با ونزوئلا برای یک‌سال مطرح می‌شود. با این قرارداد روزانه بیست هزار بشکه بنزین از این کشور برای ایران خریداری خواهد شد. هر بشکه حدود 109 دلار که نسبت به قیمت‌های امروز در دنیا گران‌تر است به دست ایرانیان خواهد رسید.
اما این قرارداد سر از مجلس هم در آورده است. کمیسیون انرژی مجلس قصد دارد پس از پایان تعطیلات مجلس، مسئله خرید بنزین از ونزوئلا را در دستور کار خود قرار دهد. به نقل از سایت ادیا که یک سایت حوزه انرژی است اشاره شده ارزش قرارداد منعقده میان ایران و ونزوئلا برای خرید بنزین معادل هشتصد میلیون دلار است. محاسبات نشان می‌دهد هر لیتر بنزین خریداری شده از ونزوئلا برابر با ششصد و نود تومان برای ایران تمام می‌شود. این در حالی است که قیمت بنزین در خلیج‌فارس حدود چهارصد و هشتاد تا پانصد تومان در هر لیتر است. نزدیکی به خلیج‌فارس و آب‌های آزاد مولفه‌ی مثبتی برای خرید بنزین و سایر فراورده‌های نفتی در حدود همین منطقه محسوب می‌شود. کارشناسان می گویند خرید بنزین با قیمتی حدود دویست تومان گران‌تر در هر لیتر سبب از دست رفتن منابع مالی کشور خواهد شد.

در ادامه در این سایت اشاره می‌شود که سیدعماد حسینی عضو کمیسیون انرژی در واکنش به انتشار اخباری در این خصوص گفته است: «ما از چنین مسئله‌ای خبر نداشتیم. مسئله بنزین به دلیل مشخص نبودن وضعیت آن در نیمه دوم سال بارها مورد سوال نمایندگان بوده اما ما از قصد دولت برای انعقاد چنین قراردادی مطلع نبودیم.»
این نماینده مجلس گفته است: «بنا بوده آقای چاوز بنزین را در قبال تکنولوژی به ایران بفروشد. تا این‌جای مسئله مشکلی ندارد اما مشکل این‌جاست که موقعیت ما عادی است و دلیلی برای گران‌فروشی بنزین از طرف ونزوئلا وجود ندارد. »

او در ادامه توضیح می‌دهد: « خوشبختانه ایران با تدابیر مسوولان در شرایط حاد و بحرانی قرار ندارد و از این رو قیمت مبنای هر لیتر بنزین همان مبنای قیمت خلیج‌فارس است و ما نمی‌توانیم بی هیچ دلیلی هزینه بیشتری برای خرید بنزین بپردازیم.»
از طرفی دیگر وزیر نفت در خصوص این قرارداد اعلام کرده است: «موضوع در حد موافقت‌نامه است و قطعی نشده و اگر قرار باشد موافقت‌نامه به قرارداد تبدیل شود مسلما چانه‌زنی‌های لازم صورت خواهد گرفت.»

وقتی رقم سی‌درصد بالاتر از نرخ معمول است چانه‌زنی‌ها تا چه حد می‌تواند به رقم واقعی قرارداد را نزدیک کند. با نگرشی به شرایط مصرف بنزین در ایران می‌بینیم که ایران جزو کشورهایی است که در رده بالاترین مصرف‌کنندگان بنزین قرار دارد. صرفه‌جویی در مصرف بنزین در حدود ده میلیون دلار عواید به همراه داشته است، اما کافی است بدانیم که مصرف روزانه شصت و چهار میلیون لیتر بنزین در ایران برابر مصرف کل اتحادیه اروپایی است. میزانی که حدود 23 میلیون لیتر بیشتر از تولد داخل است و این مازاد باید از خارج کشور وارد شود. عدم رعایت الگوی مصرف، تولید خودروهای غیراستاندارد، عدم گسترش ناوگان شهری مناسب و وجود خودروهای فرسوده در ناوگان شهری و حمل و نقل از عمده دلایل این مازاد مصرف است.

در همین‌جا و در خصوص این قرارداد با «مهدی افشارنیک» خبرنگار حوزه انرژی گفت و گویی انجام داده‌ام، این روزنامه نگار در خصوص قرارداد بنزین ونزوئلا اظهار می کند:

از شواهد و قراین این‌طور استنباط می‌شود که تحریم‌های بنزینی به سمت خلیج‌فارس هم کشیده می‌شود و مثل این‌که ایران در این خصوص پیام‌هایی هم دریافت کرده است و به سمت چنین موافقت‌نامه‌ای که اصلن اقتصادی نیست و مزایایی هم ندارد روی آورده است. البته در این خصوص هم نمی‌توان خبر دقیقی داد. اما من فکر نمی‌کنم که شرایط ما آن‌قدر حاد باشد که به سمت چنین موافقت‌نامه‌ای برویم. با توجه به برآورد ما نرخ خرید گران‌تر از بنزین خلیج فارس بالاتر از بیست‌درصد است و تا به پنجاه درصد هم می‌رسد که این ارزش واقعی نیست.

آقای احمدی‌نژاد به عنوان رییس‌جمهوری ایران اشاره کردند که چیزی تحت عنوان تحریم بنزین ایران میسر نیست...

در اصل چیزی که قرار است اجرایی کنند استفاده از موادی است که به صورت خوراک پتروشیمی‌های عالی به کار می‌رود و جزیی از محصولات پتروشیمی ایران است. این ها می‌خواهند این محصولات را از مدار تولید پتروشیمی ایران خارج کنند و به مدار تولید بنزین و کیفیت نازل‌تر بکشانند. چنین چیزی از لحاظ فنی شدنی است و نمی‌توان چنین چیزی را رد کرد. بالاخره آقای احمدی‌نژاد گزارشاتی در این خصوص دریافت کردند که به این موضوع پشت‌گرم هستند اما این مسئله خسارات بسیار سنگینی را به کشور وارد می‌کند. این شیوه خودکفایی بنزین به صورتی که تولید محصولات پتروشیمی به صفر برسد و به جای آن بنزینی تولید کنیم که ساعتی بعد دود شده و به هوا می‌رودچندان منطقی نیست. در واقع صادرات محصولات پتروشیمی ما که سال‌ها در آن سرمایه‌گذاری شده است بیهوده وبدون مصرف می‌شود.

آیا در بازار خلیج‌فارس برای بنزین با بحرانی مواجه هستیم؟

می‌گویند که شاید با آن‌ها به مشکل بخورند، اما مسئله‌ی اصلی این است که با توجه به هزینه حمل و نقل بنزین از ونزوئلا تا ایران قیمتی که از ونزوئلا خریداری می‌شود بسیار گران است. سوال مهمی که وجود دارد این است که چرا باید مسئله سیاست خارجی به این‌جا کشیده شود که احساس کنیم کشورهای همسایه به ما بنزین نمی‌دهند. کشور ما دومین کشور بزرگ ذخایر گاز و نفت است و بعد ما باید وضعیتی پیدا کنیم که کشورهای همسایه به ما بنزین نفروشند و ما مجبور باشیم بنزین را به قیمت گزافی خریداری کنیم.

در سه ماهه سوم سال 2009 متوسط جهانی قیمت بنزین برای هر بشکه 63 دلار است. با توجه به برآورد ما بنزین ونزوئلایی در هر بشکه 109 دلار قیمت دارد و این خود بیانگر مسئله سیاست خارجی ما است. تهیه بنزین به هر شکل و شیوه‌ای مطلوب نیست. نکته‌ی دیگر این که گفته شده این یک قرارداد تجاری است. این به هیچ عنوان قرارداد تجاری نیست. این موضوع شفاف نیست و مجلس روی این موضوع نظارتی ندارد اصلن مشخص نیست که موضوع قراداد از چه قرار است. نظارت مجلس روی قراردادهای نفتی باید بیش از این باشد.

به نظر شما مصرف بنزین با سهمیه‌بندی آن طی دو سال اخیر در ایران کاهش پیدا کرده است و ما توانستیم به حد نصاب‌هایی که مد نظر داشتیم برسیم؟

ما هنوز به حد نصاب مطلوب نرسیدیم چون مهم‌ترین مشکل ما در صنعت خودرو هست. به این دلیل که خودروهای ساخت داخل میزان مصرفی بالایی دارند و اصولن با هرگونه سهمیه‌بندی و محدود کردن فروش و ... نتیجه مناسبی نمی‌توان گرفت به این جهت که صنعت خودروی ما مصرف بنزین زیادی دارد. باید فکر جدی برای آن کرد.
اول کیفیت خودروها بالا برود و مصرف آن پایین بیاید. نکته‌ای که هست سهمیه بندی تاثیر کمی هم داشته است و مصرف 80 میلیون لیتر را به سقف 65 لیتر رسانده است ولی این با استانداردهای دنیا یک‌سان نیست چون مصرف بنزین ما برابر با اتحادیه اروپاست . بحثی هم در مجلس مطرح شد که احتمالا سهمیه‌ها در شش ماهه دوم سال کاهش پیدا کند. به زعم بسیاری از کارشناسان و از جمله آقای ترکان معاون سابق وزارت نفت، سهمیه زیادی در نیمه اول سال داده شد که البته خیلی‌ها آن را از انگیزه‌های سیاسی برشمردند، همین فشار روانی مردم را به سمت بازار سیاه می‌کشاند و زمانی که تقاضا زیاد شود قیمت‌ها هم تصاعدی بالا می‌رود.