در مشهد فرصت هیچ حرکتی داده نشده بود

اردوان روزبه

مشهد هم اگرچه فضایی متفاوت برش حاکم بوده اما فعال‌های این شهر هم گام با دیگر مردم ایران حرکت هایی را داشته اند. طبق خبرهای رسیده از شهر مشهد از دو روز پیش همزمان با فراخوان مردم برای بزرگداشت قیام ۳۰ تیر ۱۳۳۱ در این شهر فضایی امنیتی برقرار شده است. من گفت‌وگویی کردم با یکی از فعالان مدنی این شهر و از او درباره‌ی سفرهای هفته‌ی گذشته محمود احمدی‌نژاد و اکبر هاشمی رفسنجانی به این شهر پرسیدم.

آخرین جمعه تیرماه در برخی از شهرهای ایران شاهد درگیری‌هایی بودیم. در چه خبر بود؟
فضا به شدت امنیتی‌ـ پلیسی بود. حتا در برخی گزارشهایی که منتشر ‌شد فضای شهر مشهد تشبیه شده بود به حکومت نظامی. فضا به این ترتیب بود که نیروهای نظامی، گارد ویژه، انتظامی، نیروهای امنیتی و نیروهای انصار حزب‌اله شهر مشهد به اضافه‌ی آن نیروهایی که جدیداً اضافه شده‌اند به این نیروها. نیروهای کماندویی که لباس‌های پلنگی به تن دارند، در تجمعات خیابان حاضر بودند. این نیروها در خیابان‌هایی که فراخوان داده بودند به شدت حضور داشتند و حتا اجازه نمی‌دادند خانواده‌های بیشتر از دو سه نفر هم با هم‌دیگر رفت‌ و آمد کنند و هر کسی اعتراض می‌کرد به این رفتار نیروهای امنیتی و نظامی حتما با او برخورد می‌شد و تعداد زیادی هم در این برخوردها بازداشت شدند. به جهت این فضای امنیتی امکان برگزاری تجمع نبود. حتا برای رفت و آمدهای خانوادگی هم مشکل ایجاد می‌شد. تاکتیکی که مردم در این شهر اتخاذ کردند این بود که می‌‌آمدند به خیابان و فقط راه می‌رفتند و دم مغازه‌ها و رفت و آمد را سنگین می‌کردند.

حضور آقای احمدی‌نژاد بعد از انتخابات دور دهم ریاست جمهوری در مشهد به نظر می رسد بازتاب زیادی نداشت...

جریان حضور احمدی‌نژاد در مشهد را می‌توان به طور مشخص به دو دسته تقسیم‌بندی کرد. اول قبل از ورود آقای احمدی‌نژاد. از روز قبل تقریبا که اعلام شد احمد‌نژاد قرار است به صورت غیرمنتظره وارد مشهد بشود و علی‌رغم این که سابقاً از هفته‌های قبل یا حداقل یک‌هفته‌ی قبل اعلام می‌شد، اما این برنامه از روز قبل اعلام شد. احتمالاً به خاطر این بود که نیروهای سیاسی مشهد نتوانند اعتراضات گسترده‌ای سازماندهی کنند، فقط یک روز قبل اعلام شد.
علی‌رغم این چندتا فراخوان داشتیم، دعوت از مردم مشهد برای اعتراض به آقای احمدی‌نژاد که یک فراخوان این بود که با حضور در فرودگاه به ایشان اعتراض کنند. یک فراخوان دیگر هم هو کردن احمدی‌نژاد در صحن رضوی حرم بود که هر دو به نحوی برگزار شد.

منتها اگر بخواهیم حواشی حضور احمدی‌نژاد را بررسی کنیم، در هنگام ورود ایشان مهم‌ترین مسئله عدم استقبال از ایشان است، نه در فرودگاه و نه در هنگام سخنرانی در حرم. این امر بی‌سابقه‌ای است. یعنی رؤسای جمهور مختلف وقتی وارد مشهد می‌شدند، همیشه درکنار آقای واعظ طبسی سخنرانی می‌کردند. حتا آقای خاتمی که سال ۷۶ وارد مشهد شدند و اختلاف نظر شدیدی میان ایشان وآقای واعظ طبسی و تیم ایشان بود، ولی بازهم ایشان در کنار رییس جمهور وقت بودند و قبل از ایشان سخنرانی کردند.

درتمام سالهای گذشته هم این چنین بوده، در دوره‌ی احمد‌ی‌نژاد هم این چنین بود. اما یکی از حاشیه‌های مهم شهر مشهد عدم پذیرش ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد بود و عدم پذیرش هیچ‌کدام از وزرای دولت ایشان توسط مراجع تقلید ساکن در مشهد است.

اطلاع دارید که تعدادی از مراجع تقلید در شهر مشهد سکنا دارند و تعدادی هم در تابستان مهاجرت می‌کنند به مشهد که می‌شود از مهم‌ترین این مراجع آیت‌اله زنجانی هستند و همیشه دولت‌ها که مشهد می‌آیند به دیدار ایشان می‌روند. همین طور شخص رییس جمهور وقت و وزرا. ولی در این سفر هیچ‌کدام از وزرا و هیچ‌کدام از هیأت دولت ایشان را نپذیرفتند که با آن‌ها دیدار کنند.

در حال حاضر مراجع دیگر مثل آقای مکارم، آقای موسوی خلخالی و تعدادی مراجع دیگر در مشهد هستند، مراجع قم هستند که مهاجرت کرده‌اند و این مراجع هم حاضر نشدند هیچ‌کدام از اعضای کابینه‌ی آقای احمدی‌نژاد را بپذیرند و با آن‌ها دیدار داشته باشند. این مسئله‌ی خیلی مهمی است.

نشان از اعتراض نسبی مراجع محافظه‌کار و روحانیت سنتی به دولت است. مسئله‌ی دوم عدم استقبال مردم مشهد از فردی که خودش را رییس جمهور می‌داند و خب مردم او را رییس جمهور کشور نمی‌دانند. به‌عنوان مثال همیشه مراسمی از میدان ۱۵ خرداد تا حرم به عنوان استقبال خیابانی از رییس جمهور در این چهارسال ترتیب داده می‌شد. اتفاقی که این دوره افتاد، با توجه به این که همیشه مدارس شهر مشهد تعطیل می‌شدند و دانش‌آموزان به این مراسم برده می‌شدند و با توجه به این که این سفر در تابستان بوده و مدارس هم تعطیل بودند، خب آن امکانات را نتوانستند انجام بدهند.
علی‌رغم این که با اتوبوس‌هایی که از قبل تهیه شده بود و نیروهای بسیجی را از نقاط مختلف شهر مشهد و ازحاشیه‌ی شهرمشهد با اتوبوس منتقل کرده بودند به این خیابان. تا جایی که گفته می‌شود از روستاها این‌ها را ی‌کروزه می‌آورند و حتا غذا و ناهار هم می‌دهند، علی‌رغم همه‌ی این‌ها بازهم نتوانستند استقبال موجهی از آقای احمدی‌نژاد نشان بدهند. برای همین هیچ فیلمی از استقبال خیابانی ازایشان در تلویزیون شبکه‌ی محلی استانی یا شبکه‌ی رسمی سراسری پخش نشد. و نکته‌ای هم خیلی نکته‌ی جالبی هست، «گاف» رسانه‌های ایرنا و فارس است که عکس‌هایی که در صدر خبر آقای احمدی‌نژاد در مشهد منتشرکرده بودند، عکس‌هایی هستند که در آن‌ها لباس آقای احمدی‌نژاد سه لباس مختلف است و مشخص است که این عکس‌ها عکس‌های آرشیویی است. مربوط به سفرهای گذشته‌ است نه این سفر.

بعد از سفر آقای احمدی‌نژاد، سفر آقای هاشمی رفسنجانی را بعد از حضور در نمازجمعه داشتیم...

قبل از این که به سفر هاشمی رفسنجانی بپردازیم، نکته‌ای که قابل تأمل است و من به آن اشاره نکردم، برگزاری راهپیمایی مردم مشهد هم‌زمان با سخنرانی آقای احمدی‌نژاد اطراف میدان (تقی‌آباد) شهر مشهد است. به‌هرحال این مسئله‌ای است که با توجه به این که همه‌ی نیروهای امنیتی به داخل صحن رضوی مشهد برده شده بودند و تمام نیروهایی که قبلا گفته بودم، این راهپیمایی توانست یک‌ساعت و نیم برگزار بشود و حتا راهپیمایی سکوت هم بود.

در مورد سفر آقای هاشمی رفسنجانی هم بعد از سخنرانی‌شان در نمازجمعه بود که به نوعی در ادامه‌ی رایزنی‌های ایشان با مراجع سنتی و روحانیت سنتی بود. تا ایام تابستان اکثریت مراجع به شهر مشهد و حالا نقاط خوش و آب و هواتر دیگر مهاجرت می‌کنند، و حالا حضور یک‌سری مراجع ساکن شهر مشهد آقای هاشمی برای رایزنی به اینجا آمدند و خصوصا بعد از سخنرانی آقای خامنه‌ای که به نوعی پاسخ به سخنان رفسنجانی در نمازجمعه شهر مشهد بود، آقای رفسنجانی به مشهد آمدند و رایزنی‌هایی داشتند با مراجعی که مشهد بودند. اخبار غیررسمی این است که نتیجه‌ی رایزنی‌ها مثبت بوده و به نظر می‌رسد آقای مکارم در چند روز آتی در شهر مشهد سخنرانی‌هایی در این مورد خواهند داشت.