در مشهد همان ابتدا مهره‌های اصلی دستگیر شدند

اردوان روزبه

اخبار مربوط به ناآرامی‌ها و همچنین وضعیت بازداشت‌شدگان در شهرستانها شاید به دلیل دوری از پایتخت بازتاب رسانه‌ای چندانی پیدا نمی‌کند. البته بخشی از آن نیز تابع شرایط حاکم در آن‌جا است به طوری که برخی از فعالان اشاره می کنند امکان شناسایی و برخورد در خارج از تهران به مراتب برای نیروهای امنیتی سهل‌تر است.

او پس از شش روز که مورد بازجویی قرار گرفت آزاد شد و دو روز بعد از دنیا رفت. اشاره می‌شود او در اثر فشارهای روحی که در مدت دست‌گیری بر او وارد شد خونریزی مغزی یا سکته‌ی مغزی کرده است. به‌هر صورت حمید مداح دومین نفری است که از مشهد بعد از اعتراضات نام او شنیده می‌شود. یکی از اعضای ستاد میر حسین موسوی نیز در پیش از انتخابات در درگیری با طرفداران احمدی نژاد در اثر شدت جراحات وارده فوت کرده بود.

در همین رابطه با علی قلی‌زاده یکی از فعالان مدنی و دانشجویی در مشهد صحبت کردم و از او در ارتباط با حمید مداح پرسیدم. او اشاره کرد:
«آقای مداح یکی از فعالین ستاد آقای مهندس موسوی و از فعالین سیاسی شهر مشهد بودند. ایشان حدودا میان‌سال بودند و ازدواج کرده. گویا در روزهای پس از ۲۲ خرداد بازداشت می‌شوند و شش روز در بازداشت وزارت اطلاعات شهر مشهد بودند. ایشان با این بیماریی‌های عصبی که داشتند، در بازداشتی که اتفاق می‌افتد، دو روز پس از بازداشت سکته می‌کنند و این می‌تواند بخاطر فشارهایی بوده باشد که در دوران بازداشت به ایشان وارد شده است. مراسم‌شان هم چند روز پیش برگزار شد. این احتمال هست که در دوران بازداشت فشارهایی به ایشان وارد شده بوده.»

اما هاشم خواستار یکی از اعضای صنفی معلمان مشهد نیز کسی است که در روزهای درگیری دستگیر شد. او که خانواده‌اش معتقد هستند فقط برای استراحت در پارک ملت مشهد بوده، توسط دستگاه امنیتی شناسایی و دستگیر شده است. قاضی پرونده‌ی مربوطه اشاره می‌کند وی آزاد خواهد شد، اما بعد از دیدن فیلم‌هایی که از محل گرفته شده، تا اثبات شود او نقشی در این درگیری‌ها نداشته است. قلی زاده ادامه می دهد:

«روز ۲۴ خرداد در حالی که در پارک ملت مشهد در نقطه‌ای از پارک هیچ گونه تجمعی هم نبوده، (یکباره پاسدارها می‌ریزند) و ایشان که در پارک در حال استراحت بودند شناسایی و بازداشت می‌شوند. ایشان پس از بازداشت به کوی پلیس منتقل می‌شوند. یک‌شب آن‌جا بودند. با دستبند و پابند به دادگاه انقلاب شهر مشهد منتقل می‌شوند.

گویا به گفته‌ی همسرشان به ایشان گفته‌اند که شما بازداشت هستید تا موقعی که فیلم‌های تجمعات روزهای اخیر مشهد بازبینی بشود و مشخص بشود شما در تجمع حاضر نبودید. لذا ایشان منتقل می‌شوند به بازداشتگاه اداره اطلاعات مشهد. شش روز آن‌جا بودند و الان هم بیشتر از دو هفته است که در بخش قرنطینه‌ی زندان وکیل‌آباد مشهد هستند که اصلا جای مناسبی نیست و حتا ایشان گفته‌اند که شب‌ها جا و مکان مناسب برای خوابیدن نیست.

غذایشان غذای مناسبی نیست و حتا در برخی موارد گفتند در قرنطینه‌ها حتا به دلیل کمبود جا و داخل دستشویی هم شبها پلاستیک می‌اندازند و می‌خوابند. ایشان بازداشت هستند و بعد از بازداشت‌شان حتا یک جلسه بازجویی هم نداشتند. بازداشت‌شان خیلی تعجب‌برانگیز است. به نظر می‌رسد که به دلیل فعالیت‌های صنفی و سیاسی به نوعی خیال دارند ایشان را متنبه کنند.»

ازاین فعال می پرسم که در مشهد روزهای اول اعتراض هایی بود اما بعد دیگر خبری از این شهر نداریم. بازداشت های گسترده روز اول بوده است و دیگر در پی آن حادثه ای روی نداده است. او می گوید:

«اخباری که از بازداشت‌ها می‌رسد اخبار ضد و نقیضی است. آمار بازداشت‌ها هم آماری رسمی نیست. اما آمارهای غیررسمی با توجه به این که تعداد زیادی از بازداشت‌شده‌ها آزاد شده‌اند، روشن نیست باید حدود یک‌صد نفر هنوز در بند باشند، عموما افرادی که در مشهد در بازداشت شده‌اند، به منطقه‌ی کوی پلیس مشهد و بازداشتگاه وزارت اطلاعات و زندان وکیل‌آباد مشهد منتقل شده بودند.
در مجموع درگیری‌های شدیدی در مشهد به وقوع نپیوسته بود. یکی دو بار راهپیمایی‌ها و اعتراضات خودجوش مردمی بود که مردمی که حتا در حاشیه بودند و اطلاع نداشتند بازداشت شده بودند. بخاطر همین اکثر بازداشت شده‌ها بعد از یک‌شب آزاد شدند، اما تعداد نامعلومی که هنوز آمارش مشخص نیست گویی هم‌چنان در بازداشت‌اند که آقای خواستار یکی از این بازداشتی‌ها است. در مجموع جو حاکم فرصت نمی دهد.»

در حالی که این گزارش تهیه می‌شد، ۱۸ تیر در راه بود. از او در مورد یادمان این روز و برنامه هایی که در مشهد فعالان تدبیر کرده اند پرسیدم:

«فعالان دانشجویی شهر مشهد برنامه خاصی برای روز ۱۸ تیر ندارند. با توجه به این فضای شهر در آستانه‌ی روز ۱۸ تیر به شدت امنیتی می‌شود و بازداشت‌های سال گذشته‌ی مشهد در آستانه‌ی ۱۸ تیر فعالان دانشجویی برنامه‌ی خاصی در روز ۱۸ تیر ندارند. تا جایی هم که من اطلاع دارم فعالین سیاسی شهر مشهد هم برنامه‌ای ندارند. فراخوانی در اینترنت منتشر شده اما منتشرکنندگان این فراخوان هم معلوم نیستند که چه گروه یا افرادی هستند که برای تجمع در یکی ازمیادین شهر مشهد فراخوان داده‌اند.

به او می گویم که به نظر می‌رسد فعالین مشهدی چندان در اعتراضات پررنگ ظاهرا نشدند. او پاسخ می‌دهد:
«بعد از روز بیست و دو خرداد، در فردای آن در تمام کشور یک‌سری اعتراضات خودجوش بوجود آمد. در شهر مشهد هم اعتراضات زیادی در خیابان‌های احمدآباد، ملک‌آباد و وکیل‌آباد و دانشگاه فردوسی به صورت گسترده صورت پذیرفت. یک‌سری از فعالین سیاسی هم در صحن گوهرشاد شهر مشهد، حرم امام رضا متحصن شده بودند که آقای حمید مداح یکی از این افراد بود که در صحن گوهرشاد بازداشت شد. یک‌سری از فعال های سیاسی هم مثل آقای (عبایی) و آقای (سنایی) هم در حالی که برای دیدن مراجع مراجعه کرده بودند در بیت مراجع بازداشت شده بودند. مثلا آقای عبایی یا آقای سنایی تا جایی که اطلاع دارم در بیت آیت‌اله شیرازی بازداشت شدند. با توجه به فضای شهر مشهد انتظار زیادی نمی‌شود داشت. خصوصا که سال گذشته هم بازداشت‌های زیادی صورت گرفته بود. اساسا فضای شهر مشهد برای این که یک شهر مذهبی‌ است، اعتراضات تا همین حد هم به نظر من سابقه نداشته است. یعنی بعد از سال ۵۷ ما اعتراضات این چنینی، اعتراضات آرام و مسالمت‌آمیز این چنینی نداشتیم. بعد از آن هم تقریبا اعتراضات متمرکز شده بود در دانشگاه‌ها و در شهر تهران. در شهرستان‌ها کمتر اعتراضی بود. خب یکی از دلایل عمده که نتوانست اعتراضات در شهر مشهد گسترده شود، بخاطر این بود که سازمان‌های سیاسی رهبرانشان بازداشت شده بودند و توان تشکیلاتی برای سازماندهی نبود و اعتراضات صرفا خودجوش بود. که این اعتراضات خودجوش سریع با بازداشت‌های گسترده و عظیم رو به رو شد.»