حلال فود، بهانه حضوری جهانی در بازار

اردوان روزبه

ششمین نمایشگاه بین‌المللی غذای حلال در مالزی با عنوان «میهاس» MIHAS از روز چهارشنبه، ششم می به مدت پنج روز آغاز به کار کرد. افتتاح این نمایشگاه با حضور نخست وزیر جدید مالزی آقای نجیب عبدالرزاق انجام گرفت.

این نمایشگاه در ششمین دور برگزاری خود با حضور دعوت شدگان خارجی و داخلی در همان روز اول نشان داد که نسبت به هر سال توانسته است گام‌های بلندی را برای رشد بردارد. در این مدت بسیاری از سفیرها و نمایندگان خارجی نیز از نمایشگاه دیدن کردند.

ماترد Ma Trade مرکز نمایشگاهی کوالالامپور با آماده‌سازی چهار سالن، پذیرای بیش از سیصد شرکت بین‌المللی بود. این نمایشگاه که در پی ارایه برند و یا نشانه‌ی «حلال فود» که یکی از افتخارات مالزی در زمینه‌ی گسترش تجارت جهانی به حساب می‌آید شکلی تازه از تجارت در حوزه غذا ارایه کرده است.

اینک مالزی یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌های ارایه و معرفی برای کشورهای تولیدکننده‌ی مواد غذایی حلال محسوب می‌شود. از سویی چندی است که مالزی با ایجاد این برند توانسته است فرصت‌های اقتصادی بزرگی را برای خود فراهم کند. در نمایشگاه ششم شما نه تنها از کشورهای اسلامی شرکت کننده می‌بینید بلکه کشورهایی نظیر آلمان، کره، استرالیا، هلند و آمریکا نیز امسال در نمایشگاه حضور دارند.

نمایشگاه غذای حلال در مالزی / عکس‌ها: دامون

علی قنبری که به نمایندگی یکی از شرکت‌های مواد غذایی کنسرو در این نمایشگاه شرکت کرده است، معتقد است که شرکت‌های ایرانی می‌توانسته‌اند بهتر از این در این نمایشگاه حاضر شوند. او ادامه می‌دهد: «هم از نظر اطلاع‌رسانی در ایران و هم‌چنین حوزه‌ی فعالیت و حضورشان برنامه‌ریزی داشته باشند. ولی در مجموع تعدادی از شرکت‌های ایرانی که نمایندگی مالزیایی داشته‌اند حضورشان هم از نظر جلب بازدیدکننده و هم از نظر ساختار غرفه‌هایشان بد نبوده است. البته در بخش دیگری از نمایشگاه شرکت‌های ایرانی هم بودند که سازماندهی شده از ایران آمدند ولی شاید به نوعی آن‌قدر سرمایه‌گذاری روی نمایشگاه نکرده‌اند. پیش‌بینی برای این‌که چگونه حضور داشته باشند نکرده بودند و صرف حضور بوده است.»

اما سجاد جهانگرد، یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این نمایشگاه است او فرصت بهره‌برداری از بازار حلال فود را مناسب می‌داند و ادامه می‌دهد: «مالزی یکی از کشورهای پیشرو در بحث حلال در دنیا است و ایران هم به عنوان یک کشور اسلامی که دارد غذای حلال تولید می‌کند. ولی متأسفانه به خاطر عدم هماهنگی بین دو کشور که روابط نزدیک سیاسی و اقتصادی هم دارند، در بحث غذای حلال هنوز نتوانسته‌اند به توافقاتی که لازم است برسند. به عنوان مثال ایران یک سری محصولات با برند حلال را دارد صادر می‌کند ولی مورد تایید مالزی قرار نگرفته است. شرکتی که در ایران دارد محصول را تولید می‌کند و قطعاً به خاطر ساختار ایران محصول حلال است و لوگوی حلال ایران را هم گرفته‌ است ولی به خاطر عدم هماهنگی با دولت مالزی یا مجموعه HTC که بحث حلال را پیگیری می‌کند هنوز مورد تایید مالزی نیست. این بدین معنا است اگر آن محصول وارد مارکت مالزی بشود یک سری مشکلاتی را خواهد داشت. لوگوی حلال ایران را قبول ندارند در حالی که این بحث‌ها خیلی راحت می‌تواند حل شود.»

ایران در نمایشگاه میهاس با نزدیک به ۳۰ شرکت حاضر شد. برای ارزیابی حضور شرکت‌های ایرانی در نمایشگاه حلال‌فود به سراغ دیگر مدیران و شرکت‌کنندگان ایرانی رفتم. مدیر یکی از شرکت‌های ایرانی که در مالزی مستقر است چنین اشاره کرد:

«من مهدی باقریان هستم، مدیرعامل شرکت Malaysian Iranian profession و برند یک نوشیدنی را آورده‌ایم تا از طریق مالزی به بازار‌های بین‌المللی معرفی کنیم و همان‌طور که شما می‌دانید کشور مالزی در بحث صنایع غذای حلال بسیار عمومی شده است. احساس می‌کنیم با معرفی کردن جنس‌مان از کانال‌های مالزی به دنیا خیلی راحت‌تر می‌توانیم با دنیا ارتباط برقرار کنیم و خیلی راحت‌تر آن‌ها ما را می‌پذیرند.»

او ادامه می‌دهد:‌«به طور مثال اگر لوگوی حلال مالزی را بزنیم بسیار تفاوت دارد که بخواهیم حلال ایران را بزنیم. این یکی از مهمترین نکات مد نظر ما بوده که در این جا حضور پیدا کرده‌ایم. نکته دوم این‌که مالزی روابط خیلی خوبی با ایران دارد و از این‌که ما بیایم در این کشور حضور پیداکنیم خیلی استقبال کرد. واقعیت این است که صنایع غذای حلال در دنیا حرف‌های جدیدی چه برای مسلما‌ن‌ها و چه غیر مسلمان‌ها دارد.»

او در پاسخ به این سوال که حضور شرکت‌های ایرانی را چگونه می‌بینید، اشاره می‌کند:

«متأسفانه با این‌که ما خودمان از کشور ایران هستیم اما برداشت‌مان این است که رویکرد شرکت‌های ایرانی به بازار بین‌المللی مناسب نیست و احساس می‌کنیم هنوز درک درستی از بازار بین‌المللی نکرده‌اند. احساس می‌کنیم نگرش شرکت‌های ایرانی به علت فضاهایی که در داخل کشور وجود دارد نگرشی غلط به مارکت است.»

وی ادامه می‌دهد: «پس اغراق نیست اگر بگوییم ایران علی‌رغم این‌که مالزی یکی از شرکای تجاری‌اش به حساب می‌آید نتوانسته‌ خود را خیلی در عرصه رقابت قوی نشان بدهند... من فکر می‌کنم که تفاوت بزرگی بین مالزی و ایران وجود دارد و این باعث تمام این اختلاف شده است که شما می‌فرمایید. ایران از نظر پتانسیل تولید، کیفیت و همه این‌ها بسیار توانمند است. دارای بیش از ۷۰ میلیون نفر جمعیت است که بالاخره تلاش خود را کرده است و وضعیت خوبی را دارد منتها یک مشکلی دارد و آن هم بازار است. بازار‌یابی بلد نیست و بلد نیست که صادراتش را درست انجام بدهد و خودش را به جهان نشان بدهد. به هر حال با مشکلات مختلفی مواجه است که به تشدید موضوع کمک کرده است. ولی سیاست‌های داخلی هم در این موضوع بی‌تأثیر نبوده است‌.»

او در ادامه می‌گوید: «از آن طرف کشور مالزی نه. من معتقد هستم که با وجود این‌که تازه به عرصه تولید وارد شده است و سابقه‌اش مثل ایران نبوده. به لحاظ این‌که از اول نسخه خودش را جهانی قرار داده و شعار این‌که جهانی باید باشیم را در همه‌ی کارهایش گذاشته است موفق بوده. از دانشگاه تا کارخانه، دنبال چنین استانداردی می‌گردد. در راستای این سیاست چیزی را به نام halal Malaysian تعریف کرده‌اند.»

وی ‌می‌گوید: «Halal Malaysian در واقع گفته است که ما می‌توانیم بازار مسلمان‌ها را کسب کنیم که بازار مهمی است و هر چیزی را که داریم یک آرم حلال بزنیم. ما در ایران وقتی می‌گوییم حلال به ذهنمان می‌آید که ذبح اسلامی باشد و شرایط اسلامی را فقط داشته باشد. اما اینجا تبدیل شده است به آرم استاندارد یعنی کیفیت غذا، جنس غذا، نوع کار، همه‌ی این‌ها را در آن قالب قرار می‌دهند و با مارکت و تبلیغی که در دنیا انجام می‌دهند دارند جا می‌اندازند که ما برند حلال هستیم. هر مسلمانی هر جای دنیا دید باید اعتماد کند و جنس ما را بخورد. الان پای حلال مالزی در ایران هم باز شده است.»

او می‌افزاید: «در کشورهای عربی که کاملاً باب شده است. برای دریافت آرم حلال فود در کشورهای اسلامی باید درخواست بفرستند تا نوبتشان بشود و نمایندگان حلال فود مالزی بروند از کارخانه بازدید کنند تا این برند را به آن‌ها بدهند و این یعنی برند‌سازی، یعنی کمک به صادراتی که خودشان ایجاد کرده‌اند و همه را جذب خودشان کنند. مالزی روشی برای اقتصاد خود دارد، شما می‌بینید یک برگ درخت خود را هم به گونه‌ای مارکت می‌کند که شما تصور می کنید تنها برگ درختی است که در دنیا وجود دارد و بهترین است.»

او می‌گوید:‌ «از سویی مسأله‌ای که در این وسط وجود دارد راجع به خود ایران است. ایران هم می‌خواهد وارد بازار‌های جهانی بشود. در این نمایشگاه هم می‌بینید که نسبت به سال پیش حضور ایران بهتر شده است. منتها متأسفانه بحث اطلاع‌رسانی است. یعنی اگر دعوت کنندگان ایرانی فضای اینجا و نوع شرکت‌هایی را که در این‌جا حضور دارند تشریح می‌کردند، باعث می‌شدند که حضور ایرانی‌ها هم بهتر شود.»

سجاد جهانگرد ادامه می‌دهد: «مجموع شرکت‌های ایرانی حاضر در نمایشگاه فقط سه غرفه با ارائه مناسب و حضور پررنگ نمایشگاهی مورد توجه بیشتر بازدیدکنندگان بودند. این در حالی بود که ایران نیز در اسفندماه سال پیش برای اولین بار نمایشگاهی را با عنوان حلال فود در مرکز نمایشگاه بین‌المللی نیز به راه انداخت.»

سجاد جهانگرد در پاسخ به این‌که آیا ما از فرصت‌هایمان در این بازار استفاده کرده‌ایم، اشاره می‌کند:

«نظر من این است که این هماهنگی فرهنگی بین دو کشور ایران و مالزی خوب است. به خاطر این‌که حدود ۶۰ درصد جمعیت مالزی را نژاد مالایی تشکیل می‌دهد و این نژاد کلاً دید خوبی نسبت به اسلام و ایران دارند و در دنیا هم غذای ایرانی اعتبارش بد نیست. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که هر تولید کننده‌ای باید سعی کند وقتی در بازار محلی وارد می‌شود خودش را با بازار محلی وفق بدهد. اگر که بازار محلی یک مقداری فلفل بیشتر دوست دارد می‌توان یک کمی به آن غذا فلفل اضافه کرد و یا حتی غذاهای محلی را تولید کرد. اگر شرکت‌های ایرانی بتوانند از خودشان عرضه نشان بدهند و بتوانند درست مارکت کنند و بازار را تشخیص بدهند فکر می‌کنیم که انشالله موفق باشیم.»

از علی قنبری می‌پرسم: در مجموع فکر می‌کنید آیا ایرانی‌ها وضعیت بازار مالزی را درک می‌کنند؟

«من فکر می‌کنم که در ایران علاقه‌ی زیادی وجود دارد که به بازار مالزی وارد شوند. الان شرایط مانند سه، چهار سال قبل است که ایرانی‌ها نسبت به امارات داشتند. آن حس به کشور مالزی منتقل شده است و این اتفاق دارد به شدت می‌افتد. از آن طرف هم دولت مالزی راغب به این همکاری است. ایرانی‌ها مشاورانی با تجربه قوی ندارند و این باعث شده است که اطلاعات غلط باشد و دید کاملی وجود نداشته باشد و وقتی که مراجعه می‌شود با یک واقعیت دیگری مواجه شوند.و گرنه فکر می‌کنم که ایرانی‌ها دوست دارند. و مقداری تلاش کنند خیلی موفق خواهند بود.»

و جهانگرد ادامه می‌دهد: «فکر می‌کنم یکی از مهم‌ترین چیزها که از بس همه گفته‌اند نخ‌نما شده است پکیجینگ و یا بسته‌بندی است. با این‌که همه می‌گویند هیچ کس رعایت نمی‌کند. نکته‌ی دوم توجه به سلیقه‌ی مشتری است. درست که شما در این جا می‌توانید چیزی را به عنوان محصول جدید معرفی بکنید و بگویید که بیایید این را بچشید و بخرید و ببینید این خوب است یا نه. اما قبل از آن باید بازارسنجی کنید و ببینید که ممکن است این محصول جدید موفق بشود یا نه. وقتی شما این کار را انجام دادید باید محصول جدید را بیاورید و گرنه صرفاً هزینه کرده‌اید و ممکن است باعث شکست غیر قابل بازگشت هم بشود.»

او ادامه می‌دهد: «اما حضور پررنگ شرکت‌های غیر مسلمان نشان‌دهنده‌ی اهمیت این نمایشگاه بود. شرکت‌های اروپایی و آمریکایی و استرالیایی با ارایه‌ی تولیداتی برای مسلمانان تلاش دارند از این بازار بزرگ شش میلیارد نفری بهره ببرند. مدیر یک شرکت استرالیایی تولید کننده‌ی لبنیات اشاره می‌کرد که بازار بزرگ مسلمانان برای هر کسی وسوسه‌انگیز است و تولید کنندگان می‌توانند خود را برای به دست آوردن این بازار کاملاً منطبق با ذائقه‌ی آن‌ها کنند.»

وی می‌گوید:‌ «در بین شرکت کنندگان ایرانی هم که می‌گشتم برخی اشاره می‌کردند شرکت هماهنگ کننده برای حضور در این نمایشگاه اطلاع‌رسانی مناسبی را نداشته است. اما شاید همه‌ی مشکلات را هم نباید به گردن شرکت هماهنگ کننده انداخت. در ایران بعضی از موارد نظیر بسته‌بندی و مارکتینگ هنوز نکته‌ی جا افتاده‌ای برای بسیاری از شرکت‌ها نیست.»

او در پایان می‌افزاید:‌ «به هر حال ایران با توجه به مشترکات در بازار مسلمانان و بازارهای جهانی هنوز نتوانسته است از پتانسیل‌های خود در بخش‌های مختلف بهره‌ی لازم را ببرد. پیش از این نیز به دلایل برخی از مشکلات که حتا قابل حل نیز بود، بازارهای خود را در برخی از کشورها نظیر افغانستان و اسیای میانه از دست داده است. نباید فراموش کرد بازبینی سیاست‌های مدیریتی در اقتصاد و هم‌چنین تبلیغات و روش‌سازی، کاری است که امروز اقتصاد مالزی را نه تنها به سوی اقتصاد جهانی سوق داده است بلکه روش‌هایی نظیر همین نشان حلال فود توانسته است بازارهای تازه‌ی اقتصادی را نیز فراهم کند.»