«اعدام امیر، نقض آشکار حقوق بشر است»

اردوان روزبه

هر بار بناست حکم اعدامی در ایران اجرایی شود انگار که در اردوگاه فعالان مدنی و آن‌هایی که نقض حقوق ‌بشر را رصد می‌کنند، ولوله می‌افتد. دست به کار می‌شوند. اطلاع‌رسانی و نامه‌های الکترونیکی تا بیانیه و تقاضای امضای اعتراض و نوشتن.

اما مصطفایی در گفت ‌و‌ گو با زمانه، آخرین وضعیت پرونده این متهم را این گونه توضیح می‌دهد:

امیر خالقی نوجوانی است که در سن ۱۶ سالگی در حالی که گویا مصلوب‌الاختیار بوده دوست خودش را بدون هیچ اراده و قصد قبلی با ضربه‌ی چاقو به قتل می‌رساند. آن‌طور که به من اطلاع دادند وکیل او هم بسیار پیگیر این موضوع بود که بتواند جان موکلش را از مرگ نجات بدهد.

اما علی‌رغم این‌که خیلی تلاش کرده است نتوانسته به این خواسته‌اش برسد. امیر خالقی متولد ۱۳۶۹ یعنی در حال حاضر ۱۸ ساله است. به این معنا، هنگامی که می‌خواهند حکم را برای این پسر اجرا کنند ۱۸ سال بیشتر ندارد.

ماجرای این قتل نیز به این صورت است که گویا هنگام ارتکاب جرم از الکل سفید استفاده کرده بود است و بدواً با مقتول به صورت لفظی درگیر شده و در نهایت درگیری لفظی به فیزیکی منجر شده و بدون این‌که اراداه‌ی از خودش داشته باشد مرتکب قتل شده است.

در مورد پرونده‌ی امیر چند نکته حایز اهمیت است. این‌که از لحاظ قانونی کسی که مصلوب‌الاختیار باشد ـ از این بابت که الکل یا مشروب خورده باشد و نتواند بر اعمال خودش مسلط باشد ـ از نظر کیفری مسئولیتی نخواهد داشت (‌البته اگر این موضوع اثبات شود.)

در صورتی که وقتی امیر خودش را معرفی کرد این امکان وجود داشت که مرجع انتظامی یا مرجع قضایی از امیر آزمایش بگیرد و اثبات شود که آیا او از الکل استفاده کرده است یا خیر.

در صورتی که از همان زمانی که مرتکب جرم دستگیر شد، اعلام کرده بود که از مشروبات الکلی استفاده کرده و در نهایت بدون این‌که اراده‌ای داشته باشد این کار انجام شده است.

یکی از ایرادهایی که می‌توان به این‌گونه پرونده‌ها وارد آورد این است که اگر وکیل دادگستری از بدو امر در پرونده دخالت می‌کرد خیلی بهتر می‌توانست از موکل خود دفاع کند و امیر را که آن موقع ۱۶ ساله بوده از مرگ نجات دهد.

نکته‌ای که اهمیت بیشتری دارد سن این شخص در زمان ارتکاب جرم است. اگر ما فرض را بر این بگذاریم که امیر از الکل استفاده کرده ولی الکل وی را مصلوب‌الاختیار نکرده باشد باید ۱۶ سالگی‌اش را در نظر بگیریم، با توجه به این‌که به رشد عقلانیت نرسیده است، این دو می‌توانند در کنار همدیگر نتیجه‌ای را به دنبال داشته باشد که امیر در نهایت اراده‌ای نداشته به دلیل این‌که به رشد عقلانی نرسیده بود‌.

عدم تکامل رشد عقلانی و این‌که ایشان در آن شرایط مرتکب جرم شده است یکی از مواردی است که می‌تواند عدم مسئولیت کیفری این فرد را به اثبات برساند.

از طرفی هم نکته‌ی مهمی که همیشه به آن اشاره کردیم و مورد بحث قرار گرفته و در کشور ما حساسیت ایجاد کرده است موضوع ماده‌ی ۳۷ کنوانسیون حقوق کودک است که اعمال مجازات مرگ افراد زیر ۱۸ سال را منع کرده و شورای نگهبان هم هیچ‌گونه ایرادی بر این ماده‌ی قانونی نگرفته است.

به نظر من اگر حکم این شخص و کسانی که مثل ایشان هستند در زمانی که سنشان کمتر از ۱۸ سال است مرتکب جرم شدند اجرا شود اجرای این حکم برخلاف قانون بوده. قانونی که مجلس شورای اسلامی به تصویب رسانده و شورای نگهبان هم تایید کرده است.

می‌توانم بگویم که اجرای این حکم یکی از موارد آشکار نقض حقوق بشر خواهد شد. به هر حال زمانی که برای اجرای حکم از قبل اعلام کرده بودند روز یک‌شنبه چهارم اسفند‌ماه است.

البته به طور کلی روزهای چهارشنبه هر ماه دایره‌ی اجرای احکام، احکام مربوط به اعدام و قصاص را اجرا می‌کند. ولی در این مورد زمانی که برای آن در نظر گرفته‌اند و به وکیل محکوم‌ علیه هم ابلاغ شده است، روز چهارم اسفند است.