مالزی میزبان فیلم‌های ایرانی، اما با کمرنگی

اردوان روزبه

از بیستم مارس تا دوم آوریل سینماهای گلدن اسکرین در کولالامپور و شهر پیننگ در کشور مالزی نمایش‌دهنده‌ی مجموعه‌ای از آثار فیلم‌سازان ایرانی بود. این فیلم‌ها که تحت عنوان «هفته‌ی فیلم‌های ایرانی» در مالزی به اکران درآمد، دومین دور از برنامه‌های هفته‌ فیلم‌های ایرانی در این کشور به‌حساب می‌آمد. اگر چه سابقه‌ی پخش فیلم‌های ایرانی در این کشور برمی‌گردد به سال‌ها پیش از این و اواسط دهه‌ی ۹۰.

رامین احمدی از شرکت نگین برگزارکننده‌ی این جشنواره است. از او خواستم تا در مورد چالش پیش روی سینمای ایران در این‌جا را صحبت کند (چرا که من علی‌رغم برگزاری هفته‌ی فیلم‌های فارسی در شهر کوالالامپور، در سینما‌ها استقبال چندانی ندیدم‌) و این که چه نکته‌ای باعث این عدم استقبال شده؟

او گفت:
«‌این مساله تازه‌ای نیست و تقریباً همیشه همین طور است. من اول باید به شما بگویم که مخاطبین ما مخاطبین خاصی هستند. در سال ۲۰۰۲ تا ۲۰۰۴ هم ما یک اقدام جسورانه کردیم و هر ماه یک فیلم ایرانی اکران می‌شد. جمعاً ۱۲ فیلم اکران عمومی داشتیم.

اما باید به شما بگویم که وضع گیشه‌ی ما آن قدر بد بود که ما تا حد قابل توجهی زیان دادیم. ولی تأثیرش را ما در سطح مطبوعات این‌جا دیدیم. بعد از آن اکران‌ها روزنامه‌های این‌جا خیلی به فیلم‌ها پرداختند؛ اما استقبال مردم اندک بود.

من گفتم که ما ۱۶۰ عنوان فیلم آوردیم. ولی واقعیتی که وجود دارد، این‌ است که مشتری‌های ما، مشتری‌های خاص هستند؛ یعنی ما در مالزی مشتری عام نداریم. هنوز موفق نشده‌ایم مشتری عام پیدا کنیم. بیشتر آدم‌هایی که دنبال مقوله‌ی سینما هستند، آدم‌هایی که علاقه‌مند به دیدن فیلم‌های مثلاً خاورمیانه، به خصوص ایران هستند، دنبال این کار می‌‌آیند.

مشتری‌های ما ثابت‌اند. من آدم‌ها و چهره‌هایی را در سینما می‌بینم، هر وقت که (جشنواره‌) داریم، دنبال ما می‌آیند و با ما مکاتبه دارند. در نتیجه مشتری‌هایمان خیلی خاص‌اند. واقعیت این است که شرایط این‌جا اصلاً قابل مقایسه با دوبی یا اروپا نیست.

البته ما این‌جا یک مشکل دیگر هم داشتیم و امیدواریم با تلاشی که می‌کنیم این مشکل حل بشود. قبلاً حتا ایرانی‌ها هم از فیلم‌ها استقبال نمی‌کردند. یعنی تعدادشان خیلی اندک بود. اما الان به نظر می‌رسد با حجم وسیع ایرانی‌ها، به خصوص دانشجوهای ایرانی که در مالزی هستند، امیدواریم که به مرور این برنامه‌ها مورد استقبال ایرانی‌ها هم قرار بگیرد.»

فستیوال فیلم‌های ایرانی در مالزی/ عکس‌ها: اردوان روزبه، زمانه

سینمای ایران همواره در بخش‌های خارج از کشور با چالش‌های زیادی مواجه بوده که بخش عمده‌ی آن‌ها متوجه جریانات داخلی کشور است. به طوری که برخی استقبال‌های جشنواره‌ای خارج از کشور را ناشی از بزرگ‌ کردن سیاه‌نمایی‌‌های داخل ایران توسط این جشنواره‌ها می‌دانند و برخی هم ناشی از رویکرد تازه فیلم‌سازان ایرانی به سینما.

اما امیدزاد یکی دیگر از دست اندر کاران این هفته فیلم در حوزه اطلاع‌رسانی بوده است و با رویکردی دیگر در پاسخ به سؤالم که می پرسم چرا اوضاع کم رونق است، چنین اشاره می‌کند:

«سعی شده که اصلی‌ترین پوشش خبری توسط مجله‌ی پژواک باشد و به واسطه‌ی تلاشمان همین خبرها را به وبلاگ‌های خصوصی هم داده‌ایم و به جاهای مختلف ارسال کردیم. آن‌ها هم خبرها را نقل کرده‌اند؛ ولی فقط متأسفانه به رسانه‌های دولتی ایران که خبرهایمان را منتقل کردیم، اسم مدیا پارتنر یا «Organizer Co» را حذف کردند؛ مثل سایت خبری سفارت و سایت ایرنا. البته این‌ها عنوان کردند که اشتباه شده.

یعنی شما می‌خواهید بگویید از حمایت مدیاها، رسانه‌ها و مجموعه‌های مالزیایی استفاده کردید؛ ولی از حمایت رسانه‌های ایرانی برخوردار نشدید؟

مدیاهای ایرانی حمایت کردند و تو سایت‌های خبری‌شان گذاشتند؛ ولی کمی خبرشان نقص داشت.

هدف از برگزاری این قبیل برنامه‌های فرهنگی ایرانی در مالزی چیست؟

در کار فرهنگی مانند سینما برخی می‌آیند دو دوتا، چهارتا می‌کنند. اما فکر نمی‌کنند این شخصی که الان آمده این فستیوال را راه انداخته، فقط و فقط به دلیل این‌که به کار فرهنگی علاقه دارد کار را انجام داده است.

فکر می‌کنید اهدافی که باید از نظر فرهنگی تأمین بشود، شده؟

این را باید گذاشت بعد از فستیوال که ببینیم چه پشت زمینه‌ای داشته و این برنامه چه پاسخی می‌دهد. ما برای این کار در سینما‌ها نظرسنجی‌هایی را گذاشته‌ایم. بعد ما برای مراجعه‌کننده‌ها پرسش و پاسخ می‌گذاریم تا ببینیم شرایط چگونه است.

توی این مدتی که من مالزی بودم، هر زمانی که شبکه‌های مالزیایی فیلم ایرانی پخش می‌کردند، دوستان مالزیایی را که می‌دیدیم، همه می‌گفتند فیلم ایرانی را دیده‌اند. به همین مناسبت هم سعی شده، در این جشنواره فیلم‌های پررنگ و لعاب‌تری گذاشته‌ شود. چرا که در قبل فیلم‌ها کمی دردمندی بوده؛ فیلم‌های کویر بوده؛ فیلم‌های زیاد پرآب و رنگ نبوده. حالا ببینیم امسال فیدبک‌اش چه می‌شود.

نگاه مردم مالزی نسبت به فرهنگ ایرانی چه هست؟

مالزیایی‌ها ایرانی‌ها را خیلی دوست دارند. حالا یا به دلیل تشابهات فرهنگی‌شان و یا به دلیل این‌که عمده‌ی مردم مالزی دین‌شان با ما یکی است. تشابهاتی هست که این دو ملت را به هم نزدیک می‌کند.

در برگزاری برنامه‌های فرهنگی ایرانی در این کشور شما چه موانعی را می‌بینید؟

مالزیایی‌ها برخوردشان با ایرانی‌ها خوب است و ما اگر هر حرفی را در پیش‌برد روابط فرهنگی داشته باشیم، آن‌ها قبول می‌کنند. کافی است که ما ارائه بدهیم و اگر تضادی با سیستم دولتی این‌ها نداشته باشد، قبول می‌کنند.

سفارت جمهوری اسلامی ایران در مالزی هم همکاری‌های لازم را در برگزاری این برنامه کرده‌ است؟

از سفارت، سفیر، کارداران، رایزن فرهنگی، رایزن علمی در مراسم افتتاحیه بودند.

در سال ۲۰۰۰ هفته‌ی فیلم‌های ایرانی در ساختمان تازه تاسیس و معظم Mid Vally برگزار شد که آن زمان مورد توجه رسانه‌های این کشور نیز قرار گرفت. البته باید اشاره کرد که کمیت بازدیدکنندگان این جشنواره هیچ وقت از تعداد بالایی برخوردار نبوده است.

یکی از ایرانیان مقیم در مالزی نظرش در مورد فیلم‌های پخش‌شده این بود که چندان فیلم‌ها جذاب و تازه به نظر نمی‌آیند. اسمش مسعود بود و دانشجوی رشته هنر:

خبر داری که این‌جا فستیوال فیلم‌های ایرانی بوده؟

یک چیزهایی شنیدم. البته نمی‌دانم کجاست.

علاقه نداشتی فیلم‌ها را ببینی؟

خیلی تازه نبود، این‌جا فیلم‌های ایرانی به خصوص این‌که تکراری است، نه! خیلی علاقه نداشتم. ولی بدم هم نمی‌آمد.

چون فیلم‌ها تکراری بود، برایت جذابیت ایجاد نمی‌کرد؟

بله. دو تا از فیلم‌ها را می‌دانم که... یکی‌شان «میهمان مامان» بوده که این فیلم را من توی ایران دیدم.

این جور برنامه‌ها همیشه برگزار می‌شود؟

من (که) حدود دو سال است که این‌جا هستم، ندیدم.

بیننده‌های مالزیایی چه طور به این فیلم‌ها نگاه می‌کنند؟

کم و بیش با مردم مالزی صحبت‌هایی کرده‌ام. چند نفری هندی بودند. بعضی‌ها سینمای ایران برایشان جذاب است. البته آن‌ها آن دسته‌هایی هستند که درگیر سینمای هنری‌ و جشنواره‌ای‌اند. ولی فیلم تاپ برای همه جای دنیا هالیوود است. در یک کلام بخواهم بگویم سینمای ایران را چه جوری می‌بینم، مثل چیزهای دیگرش آشفته است.

برخی اشاره می‌کنند که شاید چندان توجه جدی به نحوه انتخاب برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری، تبلیغات و پخش این فیلم‌ها نشده است. گفتگوی دیگر من با حمید بود؛ ساکن مالزی، دانشجو.

حمید چه برنامه‌هایی از ایرانی‌ها برایت این‌جا جذاب است؟

برای من برنامه‌هایی جذاب است که بتواند لینکی باشد به فرهنگ ایران و شناساندن آن به افراد خارجی که در شرایط ما، مالزیایی‌ها می‌شوند یا آسیای شرقی. ترویج فرهنگ با آن جذابیت‌هایش، حالا دردسرهایش یا آن برخوردهای ضد و نقیضی که وجود دارد، می‌تواند برای هر کسی جذاب باشد.

خبر داری این‌جا هفته‌ی فیلم ایرانی است؟

دقیقاً. من روابطم این‌جا با ایرانی‌ها و با همه قشرها تقریباً زیاد است. از یک‌هفته قبل از این که این اتفاق بیفتد در جریان بودم. پیشنهادهایی هم شد که از دست‌اندرکاران این کار بشوم. ولی خب بنا به شرایطی که حالا درس ‌خواندن بود و نزدیک امتحانات و این‌که آخر ترم است، صلاح دیدم به قول معروف زیاد نزدیک نشوم و بیشتر به هدف اصلی‌ام که درس خواندن است، برسم.

فکر می‌کنی از این جور برنامه‌ها استقبال می‌شود؟

من از نزدیک و دور می‌شنوم که استقبال زیادی که باید بشود، نشده است. دلیلش را هم این می‌دانم که دست‌اندرکاران این برنامه، هدف‌گیریشان روی تماشاگر نبوده است. اگر توجه کنید، آن‌هایی هم که رفته بودند ایرانی‌ها بودند. کمتر کسی را می‌دید که خارجی بوده فیلم‌ها را دیده باشد.

بعد هم تبلیغات زیاد نبوده که من بروم به یک مالزیایی یا به یک چینی بگویم که آقا فیلم ایرانی گذاشته‌اند. می‌آیی برویم ببینیم؟ زیاد فکر نمی‌کنم برایشان جذاب باشد؛ چون به نظر من پرستیژ کارش خیلی پایین بود.

هدفمند هم نبود. حالا گفته بودند یک کاری انجام بشود. چه کار کنیم؟ بودجه‌ای هم دادند و گفتند آقا به عنوان کار فرهنگی برویم فیلم ایرانی تو مالزی ترویج بدهیم و آن‌جا اکران کنیم. به نظر من کار زیاد موفقی نبوده؛ ولی خب شروع خوبی بوده.

اگر چه هر حرکت فرهنگی در خارج از ایران به هر حال می‌تواند وسیله‌ای به حساب آید که نشانه‌هایی از فرهنگ ایرانی را به نمایش ‌گذارد تا این، خود مددی بر جبران یخ سیاستمداران ایرانی با جهان بیرون باشد و موجی ارایه کند که تصاویر واقعی‌تری از درون ایران را به بیرون بنماید، اما باید در نظر داشت که این روند نباید به یک مجموعه‌ی عدد و رقم برای پر کردن آمار عملکردهای فرهنگی خارج از کشور تبدیل شود.

اگر شما هم سری به ورودی سینمای گلدن اسکرین در عمارت «مید ولی» می‌زدید و اتفاقاً چشمتان به پوستر و بنر لاغر این جشنواره‌ در کنار استند‌های فیلم‌های هالیوود می‌افتاد، کمی تأمل می‌کردید.