سهم مردم از انتخابات چقدر است؟

اردوان روزبه

تا فرا رسیدن انتخابات زمان زیادی باقی نمانده است. در حالی که گزارشاتی از برگزاری نشست‌هایی بین سران اصلاح‌طلب از یک سو و نشست سه نفره خاتمی، کروبی و هاشمی از سوی دیگر شنیده می‌شود؛ مردم از انتخابات چه می‌گویند؟

روز سه‌شنبه، رییس هیات نظارت تهران اشاره کرد که رایزنی و تشکیل جلسات، تاثیری در روند بررسی صلاحیت‌ها ندارد. ابراهیم رازینی اما اشاره نکرد که منظورش به شکل دقیق، آیا جلساتی است که خاتمی، کروبی و هاشمی برگزار کرده‌اند؟

از طرفی اشاره می‌شود که آنان برای رفع موانع در تایید صلاحیت‌ها به شکل جداگانه قصد دیدار با رهبر ایران را دارند. اینک زمان زمان بررسی صلاحیت‌ها در هیات‌های نظارت، که مرجع بعدی رسیدگی کننده به اعتراضات است، پایان یافته است. این هیات‌ها در روز 13 بهمن، موظف بودند نظر خود را اعلام کنند.

اگرچه عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان اشاره کرده است که بر اساس روند بررسی مرحله‌ای، در هر مرحله چنانچه نظر صحیحی ابراز نشده باشد، قطعا اصلاح می‌شود. اما برخی از اصلاح طلبان بر این باورند که تعداد کسانی که در این مرحله، تایید صلاحیت می‌شوند و نظر قبلی در مورد آنها تغییر خواهد کرد، نمی‌تواند رقم چشمگیری باشد.

آخرین وضعیت را در گفتگویی با مصطفی انتظاری، روزنامه‌نگار جستجو کردم:

«به نظر می‌رسد با این‌که پنج تا شش هفته به برگزاری انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی فاصله داریم، هر دو جناح اصلاح طلب و محافظه‌کار به نوعی علاقمندند که انتخابات و اتفاقاتی که حول و حوش آن اتفاق می‌افتد، در یک سکوت خبری پیگیری شود و بر این اساس، مسائلی مثل برگزاری مراسم‌های دهه‌ی فجر، تحلیل و بررسی بودجه‌ی 87 در مجلس و اتفاقاتی از این دست به هر دو جناح کمک می‌کند تا اتفاقات را در یک سکوت، پیگیری بکنند.

به نظر می‌رسید اصلاح طلبان بعد از رد صلاحیت‌ گسترده‌ای که گفته می‌شود نزدیک به 97 درصد کاندیداهای آنها بوده است، علاقمندند که این رد ‌صلاحیت‌ها را با بازتاب رسانه‌ای بیشتری همراه کنند؛ اما الان این احتمال وجود دارد که به خاطر رایزنی‌های پشت پرده و تاثیرگذاری این رایزنی‌ها، چندان هم مایل به رسانه‌ای شدن اخبار انتخابات نباشند و به همین خاطر ما در رسانه‌های اصلاح طلب هم تا حدودی شاهد سکوت هستیم.

به همین دلیل در تحولات انتخاباتی، اتفاق جدیدی نیفتاده است فقط در حوزه اصول‌گرایان به نظرمی‌رسد که با عدم اجماع نیروهای اصول‌گرا بر سر لیست مشترک، سه لیستی شدن اصول‌گرایان در شهر مشهد قطعی باشد.

در کشور هم همین سه لیست، تا حدودی متصور است با این تفاوت که آنجا لیستی به نام لاریجانی طرح می‌شود که در مشهد همچین نامی نداریم، اگرچه آقای رحمانی فضلی، کاندیدای اختصاصی وی در مشهد است. البته تا آنجا که من می‌دانم وی نیز در هیچ لیستی قرار نگرفته است».

انتظاری در همین زمینه ادامه می‌دهد:

«در هر حال اتفاقی که در این بین افتاده است این است که چه در مجموعه اصلاح‌طلبان و چه اصول‌گرایان، چهره‌های مستقل چندان به بازی گرفته نشده‌اند. برای نمونه در مشهد کاندیداهایی مثل آقای فلاحیان، وزیر سابق اطلاعات یا آقای رحمانی فضلی معاون سابق دبیر شورای امنیت ملی که از سمت‌هایی هم برخوردار بودند، اما در لیست‌ها قرار نگرفته‌اند. درواقع در شهرستانها بیشتر، اقبال بر روی نیروهای بومی بوده است.

البته مستقل‌های اصلاح طلب هم مثل نیروهای تشکیلاتی آنها، رد صلاحیت شدند. در مورد استراتژی‌های تازه‌ی جناح‌های سیاسی هم باید بگویم که به نظر می‌رسد نسبت به انتخابات ریاست جمهوری سال 84، ما شاهد تغییر رویکرد جناح‌های سیاسی نیستیم و حرف تازه‌ای در این دو سال و نیم طرح نشده است؛ به همین خاطر به نظر نمی‌رسد مردم هم چندان حساسیتی که نسبت به اتفاقات انتخاباتی از خودشان نشان بدهند.

حتی رد صلاحیت گسترده‌ی اصلاح طلبان هم، چندان فعل و انفعالی را در میان مردم و تشکل‌ها و NGO های مردمی، بوجود نیاورده است و پایگاه‌های اجتماعی احزاب هم، به نوعی با بی‌تفاوتی بحث انتخابات را پیگیری می‌کنند. به همین خاطر است که جناح‌های سیاسی، علاوه بر آنکه خودشان به این سکوت انتخاباتی علاقمند هستند؛ مردم هم چندان علاقمند به پیگیری این مباحث نیستند.

حتا برگزاری جلساتی مثل جلسات سه‌گانه آقایان کروبی، خاتمی و هاشمی بر سر مساله انتخابات هم نتوانسته چندان توجه مردم را به خودش جلب کند و به نظر می‌رسد برای مردم اخبار اقتصادی و اخبار روز کشور، حساسیت بیشتری نسبت به اخبار انتخابات داشته باشد».

در همین حال، سردار مولوی‌زاده، معاون امنیتی و انتظاماتی استانداری خراسان رضوی، خبر از وجود خانه‌های تیمی داد که از سوی برخی سلطنت طلبان با هدف تخریب در انتخابات ایجاد شده است. اگرچه او به جزییات این موضوع نپرداخت اما بار دیگر با این اشاره، باب احتمال وجود دست‌های پنهان در امر جریان‌های انتخاباتی را باز کرد.

در این میان مردم هم به نظر می‌رسد جزو فراموش شدگان همه‌ی طرف‌های این درگیری‌ها باشند. درحالی که گروه‌های مختلف در امر تایید صلاحیت‌ها، رایزنی می‌کنند و به دنبال راهکارهای حضور هستند؛ این حس در میان مردم چندان ملموس نیست و به نظر می‌رسد هنوز حضور چشمگیری در بین آنها بوجود نیامده است که شاید یک زنگ خطر برای تمامی دست‌اندرکاران این جریان، در انتخابات هشتم باشد.

اما چنانچه پیداست در برخی از بخش‌ها رد صلاحیت‌ها فقط دامن گیر اصلاح‌طلبان نبوده است. گفته می‌شود سید‌آبادی نماینده فعلی سبزوار، رشید‌اعرابی فرماندار سابق نیشابور و مجتبا علوی که از سوی اصولگرایان در حوزه انتخابیه مشهد حاضر شده بوده‌اند نیز در لیست رد صلاحیت‌ها قرار دارند.

مردم در باره انتخابات چه می‌گویند؟

مرضیه دانشجوی روانشناسی است: «شرکت در انتخابات یعنی تجربه‌ی دموکراسی. حضور مردم حتما موثر است به شرط اینکه احساس کنی یک تجربه‌ی واقعی داری.
من در انتخابات شرکت می‌کنم چون فکر می‌کنم اصلا دلم نمی‌خواهد دوباره یک سیستم بنیادگرا روی کار بیاید. البته من به عنوان یک شهروند، احساس نمی‌کنم وارد یک انتخابات آزاد می‌شوم.

اما اعتقاد دارم انتخاب بین بد و بدتر هست. من و کسانی که مثل من هستند اگر کنار بکشیم، چون فکر کنیم انتخابات آزاد نیست، ممکن است که دوباره یک نفر یا یک تیم با ایده هایی بنیاد گرایانه بر سر کار بیاید که به مراتب کار را مشکل تر می کند».

محمد‌رضا عارف معاون اول دولت خاتمی در حاشیه نشست سراسری روسای ستادهای استانی ائتلاف اصلاح طلبان گفته است: «از شورای نگهبان انتظار داریم رد صلاحیت ها را جبران کند. ما چیزی فراتر از قانون نمی‌خواهیم».

اما مجید که دانشجوی هنر است در پاسخ به سوالم که، آیا در انتخابات شرکت می‌کند؟ می‌گوید:

«نه. چون به اصولی که در ایران حکومت می‌کند، پای‌بند نیستم و معتقدم که بر اساس اصول دموکراسی این حکومت نیامده است و به دموکراسی اعتقادی ندارد. امروز همین رد صلاحیت‌ها را که می‌بینیم نوع برخورد آنها را با اصلاحات نشان می‌دهد. اصلاحات یعنی حرکت کسانی که دوست دارند روند قبلی را تغییر دهند. ولی دیدیم و نوع برخورد نشان داد که عملا نمی‌خواهند یک حرکت رفورمیستی در مملکت ایجاد شود. اگرچه همین اصلاح طلبان طی این چند سال، به خصوص در ده ساله‌ی اخیر، نشان دادند که عملا هیچ قدرتی ندارند و از توان یک حرکت اصلاحی عاجزند».

در این میان قاضی مرتضوی نیز با هشدار به کسانی که بر سر رد صلاحیت ها بحث را وارد عرصه‌های رسانه‌ای می‌کنند، اشاره کرده است که با آنان برخورد خواهد کرد.

در اینجا این سوال را باید تمامی اصلاح طلبان و اصول گریان پاسخ دهند که آیا در این کش واکش‌های انتخاباتی نقش مردم را چقدر موثر و مهم می دانند و آیا بهبود کیفیت زندگی مردم برایشان در اولویت بیشتری از نگرش حزبی و سیاسی شان است؟
بررسی در مجالس گذاشته شاید این سوال را بی پاسخ نگذارد.