مروری بر مشکلات پرستاران در ایران

اردوان روزبه

گزارش را از «اینجا» بشنوید

عکس از خبرگزاری فارس

بی‌تعارف می‌دانم که دیگر واژه‌هایی مانند فرشتگانی در لباس سفید پرستاری و یا صحبت از مقام والای این حرفه که فقط هر ساله در روز پرستار نقل محافل است و بس، نه تنها برای آن‌ها جالب نیست بلکه چون طی این سال‌ها استفاده از این کلمات به صورت ابزاری و شعاری بوده، شاید آزاردهنده نیز باشد.

چندی پیش رییس جمهوری اسلامی ایران از پرستاران به عنوان عفیف‌ترین، سالم‌ترین، پرکارترین و دلسوزترین قشر جامعه یاد کرد، در حالی که دست اندرکاران این حرفه نسبت به فقدان جایگاه اجتماعی در جامعه و استثمار پرستاران به‌دلیل ساعات طولانی کار در قبال حقوقی اندک خبر می‌دهند.

امروز بر این واقعیت باید اذعان داشت که جایگاه حرفه پرستاری به دلایل عدیده در کشور رو به افول است، چنانکه بسیاری از پرستاران کار کردن با عشق و علاقه در این حرفه را فراموش کرده‌اند و به آن به عنوان تنها راه در آمد مبتنی بر تحصیلشان می‌نگرند.

بر طبق آمارها هم اکنون حدود 130 هزار فارغ التحصیل رشته پرستاری در کشور داریم که بیش از 75 هزار نفر از آنان در بیمارستان‌های دولتی و خصوصی مشغول به فعالیتند و بقیه یا در مشاغل دیگر به کار گرفته شده و یا اینکه بی‌کارند. بر اساس همین اطلاعات 80 درصد جامعه پرستاری ایران را زنان تشکیل می‌دهند.

کمبود نیروی پرستاری در بیمارستان‌ها، فقدان جایگاه اجتماعی پرستاری، ساعات طولانی کار، کاهش حقوق و مزایا مشکلات پیش روی پرستاری امروز است. این امر نه تنها پرستاران را در قبال وظایف خود بی‌انگیزه ساخته بلکه باعث نادیده گرفته شدن حقوق بیماران نیز شده است.

به گفته مسوولان حدود 25 درصد پرستاران شاغل کشور در بیمارستان‌های خصوصی و خیریه فعالیت می‌کنند که برخی از این مراکز درمانی «بدون نظارت»، پرستاران را با کمترین حقوق و مزایا به کار گرفته و یا به گفته خود پرستاران «استثمار کرده‌اند».

با تمام مشقت و سختی‌هایی که پرستاران در گذران شیفت‌های شب و ساعات غیراستاندارد کار می‌کشند، متاسفانه این واقعیت هم وجود دارد که اکنون بیماران نیز از عملکرد پرستاران چندان راضی نیستند و از بدخلقی و عدم توجه برخی از پرستاران شاکی اند. متوسط در آمد عموم پرستاران زیر دویست هزار تومان در ماه است. این یعنی حتا امکان پرداخت کرایه آپارتمانی 50 متری هم در تهران با این حقوق وجود ندارد.

از طرفی کمبود نیروی پرستاری در بسیاری از بیمارستان‌های کشور اکنون یکی از چالش‌های ارائه خدمات پرستاری به بیماران است. بد نیست اشاره کنم برای نمونه، هم اکنون در یکی از شلوغ ترین بیمارستان‌های سوانح و حوادث ایران «امدادی مشهد»، یک پرستار حدود 15 بیمار تصادفی را تحت پوشش دارد که با هیچ استاندارد درمانی قابل توجیه نیست.

اعتصاب پرستاران در مقابل دانشگاه علوم پزشکی در مشهد | عکس اردوان روزبه

چندی پیش حدود 500 نفر از پرستاران مشهدی که طی چند سال گذشته از طریق بخش خصوصی جذب چهار بیمارستان دولتی این شهر شده‌اند، به دلیل اجحاف در حق و حقوق خود و بلاتکلیفی در وضعیت استخدام در مقابل دانشگاه علوم پزشکی مشهد دست به تجمع زدند که تاکنون نتیجه‌ای نیز به دنبال نداشته است.

سازمان نظام پرستاری نیز که اکنون بیش از پنج سال از شروع فعالیت‌اش می‌گذرد در ابتدا انگیزه و امیدی در دل پرستاران بوجود آورد، اما واگویه‌ها حاکی از آن است که «سازمان نظام پرستاری» نیز با توجه به نگرش مسوولان، چندان عملکرد تاثیرگذاری در ارتقای جایگاه پرستاری در ایران نداشته است.

براستی مشکل کجاست؟
چرا باید پرستار ما در حرفه‌ای که علاقه و عشق حرف اول را می‌زند چنان سرخورده و مایوس باشد که با افتخار از شغلش یاد نکند؟ چرا باید پرستاران ما رسیدن به حقوق خود را در رویای رفتن به کانادا و استرالیا جستجو کنند و مهم تر از اینها چرا بیماران باید از خدمات کیفی و مطلوب پرستاری که آمیزه‌ای از علم و تجربه و اخلاق است، محروم باشند؟

می‌خواهم بروم
«راحله اکبرزاده» که هم اکنون در دو بیمارستان خیریه در شهر مشهد مشغول به کار است می‌گوید: «من دو جا کار می‌کنم و در مجموع برابر حقوق یک پرستار استخدام رسمی حقوق می‌گیرم، در بیمارستان‌های خصوصی با کمترین حقوق بیشترین کار را از ما می‌کشند».

وقتی با او مصاحبه می‌کردم بیست و چهار ساعت شیفت کاری را به صورت متوالی پشت سر گذاشته بود. از او پرسیدم که آیا رمقی برای رسیدگی به بیماران ساعت‌های پایانی باقی می‌ماند: «...راستش را بخواهی نه، ولی مجبورم، برایم برنامه گذاشته بودند و نمی‌توانستم شیفتم را تغییر دهم. می‌دانم که با شب کاری‌ها و شیفت‌های پشت سر هم خودم را هم فرسوده کرده‌ام».

او ادامه می‌دهد: «در جایی که من کار می‌کنم، من پرستار با مدرک لیسانس، نگهبان و خدمتکار همه یک اندازه حقوق می‌گیریم. ما هیچ پشتوانه‌ای برای پیگیری درخواست‌هایمان نداریم».

یکی دیگر از پرستاران که تمایل ندارد اسمش برده شود، می‌گوید: «با 17 سال سابقه کار 319 هزار تومان حقوق می‌گیرم و این در حالی است که در هفته 44 ساعت شیفت ثابت دارم».

او که سرپرستار یک بیمارستان دولتی در قزوین است، ادامه می‌دهد: «اگر حقوق ما پرستاران را با سختی کارمان و نبود شرایط استاندارد از نظر تعداد بیمارانی که تحت پوشش داریم مقایسه کنیم، می‌بینیم که تاکنون ظلم زیادی به حرفه پرستاری در ایران شده است».

عکس از خبرگزاری فارس

«سارا» راه دیگری را پیش گرفته، او که احساس می‌کند با این شرایط هیچگاه نمی‌تواند در جایگاه واقعی خود قرار گیرد، قصد مهاجرت کرده: «...دوست دارم جایی کار و زندگی کنم که برای علاقه‌ام ارزش قائل شوند...».

پرستاری دیگر می‌گفت: «من باعشق و علاقه از کودکی آرزو داشتم پرستار شوم. طوری که لباس‌های پرستاری‌ام را از نوجوانی آماده کرده بودم ولی وقتی این همه تبعیض و ناعدالتی در حق افرادی که با سختی و مشقت کار می‌کنند را مشاهده می‌کنم از همه چیز پشیمان می‌شوم» .

ایران کشوری متفاوت از نظر نسبت تعداد پزشک به پرستار
رييس منطقه يكم سازمان نظام پرستاري کشور می‌گوید: «ايران نخستين كشور در دنيا است كه شمار پزشكان شاغل در آن بيشتر از جمعيت پرستاران آن است».

اميررضا صالح‌مقدم می‌افزاید: «طبق استاندارهای جهانی به ازای يك پزشك بايد سه پرستار و يا در مقابل هزار نفر جمعيت يك پرستار وجود داشته باشد. اینک ما با یک چهارم استانداردهای جهانی از لحاظ تعداد پرستاران خدمات پرستاری را ارایه می‌دهیم و اين امر علاوه بر فشارهاي زيادي كه به پرستاران وارد مي كند، بيماران و افراد جامعه را از سه چهارم حقوق خدمات پرستاری محروم می‌کند. تاكنون تلاشهايی زيادی در خصوص حل مشكلات جامعه پرستاری شده ولی بايد اقرار كرد كه تمامی تلاش‌ها به صورت مقطعی و تسكينی انجام بوده».

ساعت‌های كار پرستاران يكي از بزرگترين مشكلات آنها است. نکته‌ای که دولت و مجلس برای آن تاکنون چاره‌ای تدبیر نکرده‌اند. مطالعات نشان مي‌دهد بطور ميانگين ساعت كاری معمول پرستاری طبق استانداردها، بين ‪۳۲‬ تا حداكثر ‪ ۳۵‬ساعت در هفته است، در صورتی كه در برخی از خيريه‌ها و مراكز خصوصی يك پرستار در ماه ‪۳۵۰‬ تا ۴۰۰‬ ساعت كار می‌كند. آنهم با پايين‌ترين حقوق و مزايا.

بردگی: چهل هشت ساعت کار مداوم
نماينده مردم كرمانشاه در مجلس شوراي اسلامي با اشاره به طرح کاهش ساعت كار پرستاران گفت: «هم اكنون كميسيون بهداشت مجلس براي كاهش ساعت كاري پرستاران با سازمان پرستاري در حال رايزني است».

جهانبخش اميني افزود: «‪۴۴‬ تا ‪ ۴۸ ساعت كار در هفته براي پرستاران ساعت كار بالايي است و اگر كارايي هرچه بيشتر پرستاران را مي‌خواهيم بايد اين ساعت كار كاهش يابد».
وی تصريح كرد:«كار پرستاري يك كار ظريف و با دقت است كه بايد با خوشرويي انجام شود. يك پرستار با ساعت كاري بالا ديگر آن ظرافت، دقت و خوشرويي را ندارد».

حفظ حقوق بیمار، حفظ حقوق پرستار
رییس سازمان نظام پرستاری کشور معتقد است برای حقوق بیمار و یا پزشک منشور تعیین شده است. اما از تدوین منشور حقوق پرستار غافل مانده‌ایم و این امر تبعات مختلفی در بردارد.

غضنفر میرزا بیگی با اشاره به فعالیت سازمان نظام پرستاری طی سالهای گذشته می‌گوید: «تا رسیدن به وضعیت مطلوب فاصله بسیار است».

بعضی از اقدام‌های این سازمان تاکنون، افزایش حق سختی کار به 35 درصد، پیگیری تقلیل و تعدیل ساعات کاری، صدور پروانه کار برای پرستاران و تعرفه گذاری خدمات پرستاری بوده است.با توجه به تعداد اعضای این سازمان (پنجاه و پنج هزار نفر) هم اکنون بيش از ۷۰‬ درصد پرستاران عضو سازمان نظام پرستاري هستند.

ریشه مشکلات جای دیگر است
عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی ریشه مشكلات جامعه پرستاري و نظام درماني كشور را در جاي ديگري می‌داند و معتقد است: «مقوله سلامت هيچوقت اولويت دولتمردان كشورمان محسوب نشده است».

حسینعلی شهریاری اضافه می‌کند: «این مشكل در دولت زمان جنگ، دولت اصلاحات و دولت اصولگراي كنوني نيز همچنان وجود داشته و دارد و تبعات آن كل جامعه را در بر مي‌گيرد».

در نهایت غيرواقعي بودن سرانه درمان یكي از معضلات مهم كشور در مقوله سلامت است. کافیست بدانیم در سال۱۳۸۴‬شوراي عالي بيمه، سرانه درمان را ۷۰‬ هزار ريال طرح كرد، اما حدود نصف آن به تصويب رسيد. به همين دليل در حال حاضر نمي‌توانيم ارتقاي خدمات درماني و كاهش مشكلات مربوط به آن را انتظار داشته باشيم.

از سویی با توجه به لايحه خدمات كشوري، برای كادر درماني و پرستاران جايگاه ويژه‌اي ديده نشده.

به هر حال شرایط فعلی، گروهی از پرستاران را به مهاجرت تشویق می‌کند و یا گروهی دیگر را به کم کاری و گروه دیگر را به فرار از این حرفه کلیدی و به این ترتیب بیمار و پرستار در میان این چرخ دنده نابرابری و بی توجهی با هم خورد می‌شوند.

این مروری کوتاه بر مشکلات پرستاران بود، من امیدوارم با طرح دیگر مشکلات از سوی خوانندگان ابعاد بیشتری از این مسئله روشن شود.