من یک بلاگر دوزیست هستم

اردوان روزبه

از اینجا بشنوید.

در دنیای مجازی با موقعیت‌ها و ضرورت‌هایش، آن هم در جامعه‌ای مانند ایران که مردم‌اش بنا بر هزارویک علت روی به روش‌های جدید اطلاع‌رسانی فرادولتی و غیررسمی آورده‌اند، اصلاً بعید نیست که بشنویم این روزها وبلاگ‌ها و پایگاه‌های اینترنتی فارسی‌زبان تعدادشان از مرز دو میلیون گذشته است.

در این‌جا بیشتر صحبتم در مورد وبلاگ‌ها است. این محیط‌های کوچک شخصی که گاهی کارکردی چندین برابر رسانه‌های رسمی و بزرگ دارند. آقای پاکس را یادتان هست؟ همان بلاگری که در بغداد هر روز گزارش‌های جنگ را در وبلاگی به نام «سلام پاکس» می‌داد و بازدیدکنندگان وبلاگش به مراتب از بسیاری از وب‌سایت‌های خبری بیشتر بود. به هر حال به نظر می‌آید شاید در ابتدای امر وبلاگ‌ها بیشتر به یک دفترچه‌ی خاطرات الکترونیکی شباهت داشتند، اما رفته‌رفته با گسترش نفوذ اینترنت در بین مردم و کارکردهای مختلفی که برای آنها تعریف شد و یا به‌وجود آمد شکلی تازه به خود گرفتند.

اگر فرض کنیم، دسته‌بندی وبلاگ‌ها در قالب فلسفی، علمی، یا اجتماعی قابل قبول باشد یکی از دسته‌بندی‌هایی که به اتکای اخبار و نوشته‌ها در ایران مورد حمایت قرار می‌گیرد وبلاگ‌هایی در حوزه مذهب است. وقتی جست‌وجویی در خبرگزاری مهر کردم صدها خبر از این دست را دیدم: آموزش وبلاگ‌نویسی در حوزه‌های علمیه، نشست هم‌اندیشی وبلاگ‌نویسان دینی در قم، دوره‌ی آموزش وبلاگ برای طلاب خواهر خمینی‌شهر، و نظیر این خبرها که این روزها در رسانه‌ها هر روز منتشر می‌شود و نشان از این دارد که بنا بر موقعیت، کار در این حوزه برای نظام جمهوری اسلامی نیز ضرورت یافته است. اگرچه که در نقطه‌ی مقابل این گسترش و فرهنگ‌سازی، ما هر روز شاهد بسته شدن بسیاری از وبلاگ‌ها هستیم. به هر حال احساس ضرورت حمایت از وبلاگ‌ها (حتا از نوع مذهبی‌اش) شاید در آینده بتواند نتایج مثبتی برای همه‌ی نویسندگان در این زمینه داشته باشد.

در همین بین شنیدن از وبلاگ‌نویسان مذهبی و موضوعات مورد علاقه‌ی آنان هم خالی از لطف نیست. رمضان‌علی بذرافشان یکی از کسانی است که در حوزه‌ی آی‌تی و رسانه‌ها با رویکرد مذهبی و دینی فعال است. او مسؤول هماهنگی و برنامه‌ریزی تعداد زیادی از این وبلاگ‌هاست که تحت پوشش حوزه‌ی علمیه و مراکز تحقیقات دینی هستند. بذرافشان بنا بر اظهار خودش از روزهایی که کامپیوترهای نسل اول وارد ایران شده با بی‌بی‌اس‌ها و انجمن‌های مجازی وارد این دنیا شده. گفت‌وگویی که در پی می‌آید می‌تواند نقبی به دنیای این بلاگرها باشد. کسانی که شاید بیشتر آن‌سوی دیوارند و ما کمتر آنها را می‌شناسیم.

رمضان‌علی بذرافشان

یک سؤال کلیشه‌ای: خودتان را معرفی می‌کنید؟

من رمضان‌علی بذرافشان هستم. به تعبیر خودمانی من خودم را آخوند دوزیست می‌دانم. هم در حوزه طلبه هستم و هم در دانشگاه تحصیل می‌کنم. جدی‌تر بخواهم بگویم شاید سه‌زیست چون تدریس حوزوی هم دارم. از ابتدای ورود کامپیوتر با آن سر و کار داشتم. در محیط‌های بی‌بی‌اسی کار کرده‌ام و مدیر بعضی از این انجمن‌ها هم بوده‌ام.

انگیزه‌ی شما از وبلاگ‌نویسی چه بوده؟

تبليغ برای یک طلبه از بحث‌های مورد توجه است. ما یک تبلیغ سنتی داریم که منبر است و یک تبلیغ رسانه‌ای که در مطبوعات است. در کنارش با امکانات موجود فنی و تکنولوژیک که در عصر ارتباطات زمان را کنار گذاشته و به راحتی می‌توان به این وسیله حرف‌های خود را بزنیم نوشتن وبلاگی است. من با توجه به بحث تبلیغ و ارشاد که وظیفه دینی ما است و دیگر این که با هدف تعامل که بتوانم جوان‌های مخاطب خود را بشناسم در این حوزه کار می‌کنم. در کنار آن بعضی دغدغه‌هایی را که دارم می خواهم طرح کنم تا بدانم دیگران راجع به این دغدغه‌ها چه نظری دارند.

یعنی شما به فضای باز اطلاعاتی اعتقاد دارید؟

بله.

این کمی با چیزهایی مثل فیلترینگ منافات ندارد؟ چراکه با کارهایی مانند فیلترینگ ما می‌گوییم: چیزهایی که ما قبول نداریم می‌بندیم. آن‌هایی که قبول داریم باز می‌گذاریم.

من خودم مخالف فیلترینگ نیستم. ما برخی اصول را داریم که کسی نباید آنها را زیر پا بگذارد. ولی در شکلی که وارد می‌شویم گاهی اوقات طوری عمل می‌کنیم که خیلی درست نیست. شاید طرح‌اش درست نباشد اما شما در نظر بگیرید که در بین سایت‌های دینی مطرح بود که دعای ندبه‌ی ما به دلیل وجود کلمه‌ی (NUDE) در ابتدای آن به انگلیسی فیلتر شده بود. این کار مشکلاتی به وجود می‌آورد که بالاخره باید حل شود.

شما آماری از وبلاگ‌های حوزه‌ی دینی دارید؟

وقتی بحث از وبلاگ می‌کنیم می‌بینیم در زمان نسبتاً کوتاهی وبلاگ‌های فارسی در جهان مقام سوم را به‌دست می‌آورد. گزارش بازدیدهای چند میلیونی از این وبلاگ‌ها نشان می‌دهد که استقبال شده است. درصد زيادی از اطلاعاتی که وارد این وبلاگ‌ها شده جنبه‌ی مذهبی داشته است. نمی‌گوییم بیشتر از پنجاه درصد، بلکه می‌گویم ‌درصد قابل توجهی. حالا بحث این است که روحانیت و مبلغان و طلبه‌ها دغدغه‌های دینی‌شان بیشتر است لذا توقع می‌رود که حضور صریح‌تر و شفاف‌تر و گسترده‌تری داشته باشند.

وبلاگ‌نویسی به نظر شما چه تأثیری بر خرده‌فرهنگ‌ها دارد؟

ما اگر بحث جهانی‌شدن را در نظر بگیریم زمان و مکان تقریباً از بین می‌رود و تعامل و ارتباطات به‌راحتی برقرار می‌شود. از طرف دیگر اگر دغدغه‌هایی را که دوستان دارند را در نظر بگیریم، یکی از راه‌های ارائه‌ی آن بحث وبلاگ‌هاست. چون گاهی اوقات، من نوعی به عنوان طلبه به‌صورت رسمی می‌روم جایی و صحبت می‌کنم، یک‌سری حرف‌هایی می‌زنم و یک‌سری انتظاراتی از من می‌رود که باید برآورده کنم. اگر مقداری پا را فراتر بگذارم امکان دارد نظرهای دیگران نسبت به من عوض شود. اما وقتی می‌آیم تو محیط‌های وبلاگ که آن جنبه‌ی رسمی من نیست و می‌توانم راحت‌تر صحبت کنم. این‌جا من هم یک طلبه هستم مثل سایر آدم‌های دیگر که انگیزه‌هایی دارند، من هم انگیزه‌هایی دارم که حالا به تعبیر من جنبه‌ی دینی‌اش می‌چربد.

طلبه‌ها بیشتر در مورد چه مسائلی در وبلاگ‌هاشان می‌نویسند؟

نگاه‌های دینی را مطرح می‌کنند. الحمدلله مدتی است که با نگاه اجتماعی و ارتباط با سایر علوم گسترده‌تر هم شده. البته بر اساس مخاطب عمل هم شده. بعضی مباحث قرآنی را دنبال کرده‌اند. بعضی متن تفسیر. شاید برخی مباحث گیرایی نداشته باشد اما وقتی می‌آییم سراغ بحثی مانند قرآن و جامعه با نگاه قرآنی به جامعه وارد می‌شويم و مداوای قرآنی را آنجا ارائه می‌کنیم، می‌بینيم این وبلاگ می‌گیرد. بعضی وبلاگ‌ها در همین زمينه میزان بازدیدکنندگان‌شان صدهزار هم بالا زده، و گاهی پنجاه‌هزار. البته بعضی را هم می‌بینی که نگاه تخصصی دارند و معمولاً بین پنج تا ده‌هزار بازدیدکننده دارند. برخی موارد هم هست که طرف بیان خوبی ندارد و یا محیط را نشناخته که آمار پایینی دارد.

شما وبلاگ‌نویس روحانی هم دارید که مرتبط با این بحث‌ها ننویسد، مثلاً از دل‌مشغولی‌ها و یا عاشقانه‌هایش بنویسد؟

بالاخره یک‌سری مسائل باید مطرح شود. گاهی اوقات طرف جدا از جنبه‌های دینی‌اش با انگیزه‌هایی که دارد وارد می‌شود و به نکته‌هايی که می‌خواهد می‌پردازد و می‌نویسد. ما بعضی از سایت‌ها را داریم که اگر با نگاه دینی به آن نگاه کنیم شاید امتیاز منفی هم بگیرند. اما با نگاه این که کسی احساس مسؤولیت کرده و می‌خواهد حضور پیدا کند و دغدغه‌هایی را می‌خواهد طرح کند، قابل قبول است. در بحث هنر در نظر بگیرید یا ادبیات و شعر و عرفان کسانی را داریم که خوب می‌نویسند، البته کم‌اند. بعضی از جاها هم خوب نتوانسته‌اند خود را معرفی کنند. یک خلاء هم بحث زبان است، معمولاً ما در وبلاگ‌های دینی خودمان فارسی نوشته‌ایم و مخاطب را جامعه‌ی داخل کشور در نظر گرفته‌ایم که این درست نیست.

حمایتی از این وبلاگ‌نویسی شما از طرف حوزه یا دیگر مراجع می‌شود؟

حمایت داریم. ولی بیشتر نگاه هماهنگی و اطلاع‌رسانی دارد. ما مجمع وبلاگ‌نویسان مهدوی، مجمع وبلاگ‌نویسان قرآنی و مجمع وبلاگ‌نویسان مسلمان را داریم.

شما خودتان وبلاگ دارید؟

کم نه! من یک وبلاگ دارم در بحث خدمات مرجع، مرزبان دات بلاگفا دات کام که شاید خیلی بازدیدکننده ندارد اما بیشتر به دنبال بحث خدمات مرجع است. من در آن کتاب‌های مختلف، منابع الکترونیک و سایت‌های مختلف را معرفی می‌کنم. وبلاگ دیگری دارم که به‌دنبال بحث پیامبر و اهل بیت در آن هستم و تا اندازه‌ای پاسخ‌گویی به شبهات. ادیان نیوز دات بلاگفا دات کام هم هست که خبرهای مربوط به ادیان را در آن می‌گذارم و وبلاگی دیگر تحت عنوان مبلغ دات بلاگفا دات کام که در این هم بحث تبلیغ و ناگفته‌های مبلغ را سعی کرده‌ام ارائه بدهم.

وبلاگ‌های دیگر روحانی‌ها را با رویکردهای دیگر می‌شناسید؟

وقتی ما می‌بینیم همسر یک طلبه وبلاگ می‌زند و چند ده‌هزار بازدیدکننده دارد یا وبلاگ «روحانی‌ها از مریخ نیامده‌اند» هست، یعنی وبلاگ‌ها متنوع‌اند. بعضی وبلاگ‌های دیگر که استقبال خوبی هم از آنها شده است مانند «طلبه نسل سوم» و یا وبلاگ‌هایی با اسامی مختلف که به یک نحوی می‌رساند؛ من طلبه هستم اما با رویکردی تازه، وجود دارند. البته مشکل عمده‌ای که هست این است که ما فقط از سرویس‌های فارسی داخل کشور استفاده می‌کنیم و وارد فضاهای خارج از کشور نشده‌ایم. یا اگر وارد شده‌ایم خیلی کم بوده است.

آمار دقیق‌تری از طلبه‌های وبلاگ‌نویس دارید؟

یک نمونه، ما امسال از بین بیست‌وچندهزار نفر از طلبه‌ها که برای اعزام به تبلیغ داشته‌ایم حدود هفت‌هزار نفر فرمی را پر کرده‌اند. با توجه به این فرم از بین آنها نزدیک به هزار نفر اعلام کرده بودند که کامپیوتر دارند و با نرم‌افزارها آشنایی کامل دارند. حدود هزارواندی آشنایی متوسط و تعدادی هم در حد ابتدایی. من خودم با چند صد طلبه وبلاگ‌نویس تعامل دارم و نشست‌هایی را برگزار می‌کنیم. شما اگر به جشنواره‌ی رسانه‌های دیجیتال هم نگاه کنید وبلاگ‌های برتر رسانه‌های دینی تعداد زیادی خودشان را معرفی کرده بودند و حدود یازده جایزه را هم به خود اختصاص داده بودند.

آمار این قبیل وبلاگ‌ها رو به رشد است یا کاهش؟

من خودم نگاه خاصی دارم. گاهی وقت‌ها بحث روحانیت و مبلغین را مطرح می‌کنند می‌گوییم برای ما مطرح نیست که یک کسی طلبه باشد و یا مثلاً در یک رشته‌ای مثل الهیات درس می‌خواند و می‌آید از دین می‌نویسد. برای ما حوزه‌ی دینی ملاک است. من فکر می‌کنم چون استقبال خوبی شده است تعدادشان رو به رشد باشد.