تاریخ انتشار: ۱۶ شهریور ۱۳۸۵ • چاپ کنید    

گبه ایرانی را فراموش كنيد

صنايع دستیصنایع دستی در كشور، صنعتی رو به زوال است، اين جمله‌ای است كه اين روزها تقريبا از هر دست اندر كار صنايع دستی در ايران می‌توان شنيد.

بررسی‌های موجود نشان می‌دهد كه علی‌رغم طرح ادغام سازمان صنايع دستی در دل ميراث فرهنگی، اين صنعت با تحول چندانی مواجه نشده است. به نظر صنعت‌گران اين عرصه، مشكلات آنان با برنامه‌ريزی‌های مقطعی و كوتاه مدت حل نخواهد شد و طرح ادغام را كه با نظرات مخالف و موافقی در مجلس همراه بود فقط قدم اول می‌دانند.

سازمان ملل متحد با توجه به سابقه چند هزار ساله اين صنعت در كشور، ايران را جزو ۵ كشور برتر جهان در زمینه صنایع دستی اعلام نموده است و ايران علی‌رغم اين برتری در دوسال قبل ۴۷ ميليون دلار و سال قبل ۱۰۸ ميليون دلار توليد داشته است كه اين ميزان رقم بسيار پايينی نسبت به مبانی جهانی محسوب می گردد.

دكتر جمشيد عدالتيان ، نايب رييس اتاق بازرگانی معتقد است: اين صنعت در حدی نيست كه بتوان بر روی بازاريابی جهانی آن كار كرد، در حالی‌كه عبدالحميد شريف زاده، مدير پژوهش هنرهای سنتی سازمان ميراث فرهنگی، گردشگری و صنايع دستی نظری متفاوت با رييس اتاق بازرگانی دارد، او معتقد است كه در بخش‌های مختلف صنايع دستی نظير سفالگری، شيشه، نگارگری و حتی نمايش‌های سنتی و آيينی مؤلفه‌های خوبی در جذب گردشگر و صادرات داريم، وی اشاره می‌كند كه صنايع دستی سفيران فرهنگی هستند و همه دستگاه‌ها بايد برای حفظ آن بكوشند.

با توجه به اين موضوع برخی حركت‌های مقطعی نيز انجام شده، از جمله قرار گرفتن اين صنايع در طرح‌های زود بازده كه مشمول وام دولت با اعتباری بالغ بر ۲۵۰ ميليارد تومان می‌گردد، اما صاحبان صنايع دستی در بخش خصوصی متعقدند مشكلاتشان با اين وام‌ها حل نخواهد شد.

معضل عدم توسعه

صنايع دستیبيشترين مشكل در صنايع دستی عدم توسعه گردشگری است، ايران از ۸۸۰ ميليون توريست ساليانه در جهان، سهمی معادل نيم دهم درصد را داراست، اين گردش توريست در جهان رقمی معادل ۵۰۰ ميليارد يورو برای كشورهای مقصد در آمد دارد.
اين مسأله‌ای است كه كارشناسان آن را ناشی از چند عامل عمده می‌دانند : نبود مديريت واحد، عدم برنامه‌ريزی دراز مدت برای توسعه گردشگری، سياست‌گذاری‌های موسمی كه اين درست به عكس اظهار نظرهايی است كه برخی از مسؤولان می‌كنند و همچنين تفاوت‌های عمده بين نگرش مديران در بخش صنعت توريسم با يكديگراز آن جمله است، بسياری از مقامات ارشد كشور حتی بر روی ورود توريست‌های غير مسلمان نظر مثبتی ندارند ويا برای مثال هنوز صادرات تخته نرد به دلايل شرعی غير قابل انجام است.

يكی از دست اندركاران اين صنعت، بخش عمده را متوجه ناكارآمدی متوليان می‌داند، تقی‌زاده می‌گويد: سياسی‌كاری مسؤولان، عدم حمايت عادلانه، عدم تحقق وعده‌های دولت، نبود تبليغات و حتی عدم مساعدت در صادرات و گاهی تبعيض در آن می‌تواند برای نابودی اين صنعت كافی باشد. او توليد كننده كالايی به نام «ورنی» است كه توليدات خود را با قيمت بسيار نازلی به تركيه صادر می‌كند و اين توليد با اندك تغييرات به عنوان صنعت محلی تركيه با چندين برابر قيمت فروخته می‌شود.

صنايع دستی نقش به سزايی در توليد ناخالص ملی و صادرات می‌تواند داشته باشد اين نكته را نیزدكتر مهران عمادی كارشناس صنایع دستی می‌گويد با این شرط که بستر آن فراهم شود.

موارد بالا يك بخش از مشكلات است، در بخشی ديگر رقبای خارجی هم به اين مشكلات دامن می‌زنند، جهان امروز با اطلاع از سود سرشار اين صنعت وارد بازار رقابتی شده است، كپی‌برداری از كالاهای اصيل ايرانی و صادرات آن به جهان و گاهی خود ايران توسط كشورهايی مانند بنگلادش، هند، پاكستان و چين ضربه بعدی را به صنايع دستی ايران وارد كرده است.

مردم صنايع دستی ايران را نمی‌شناسند، عباسی يكی ديگر از توليدكنندگان است، او با اشاره به اين موضوع معتقد است، شناخت لازم به وجود نيامده و دولت را به شکل عمده‌ای درايجاد بستر فرهنگی مسؤول می‌داند.

توليد صنايع دستی چين در ايران

از ديگر نكات قابل توجه توليد مصنوعات دستی چين (كه چندی است به دليل قيمت ارزان و تبليغات زياد مشتری زيادی درداخل پيدا كرده است) در داخل ايران است. برخی افراد با تقليد اين نمونه توليدات در كشور بهايی پايين‌تر از قيمت نازل اصل چينی آن را برای فروش تعيين كرده‌اند، که کار را به مراتب سخت‌تر کرده است.

به رغم جايگاه ايران در صنايع دستی جهان، به نقل از حسن اله وردی مدير سابق سازمان صنايع دستی سهم ايران از بازار ميلياردی در جهان كمتر از كشورهايی نظير تركيه و پاكستان است.

همچنين محسن رضايی دبير مجمع تشخيص مصلحت نظام اشاره می‌كند كه صنايع دستی ايران دارای محتوای فرهنگی است و می‌تواند معرف ايران به جهان باشد.
اين صحبت‌ها نكاتی است كه بارها و بارها در طی چند سال گذشته از زبان مسؤولان ارشد و ميانی كشور شنيده شده است، اما بد نيست بدانيد عدم برنامه‌ريزی و سامان‌دهی در اين بخش باعث گرديده است كه ساليانه ۵۰۰ هزار فرصت شغلی در كشور از ميان برود كه با در نظر گرفتن رقم بيكاران دركشور، عدد ارزشمندی است.

اردوان روزبه
Ardavan.roozbeh@gmail.com

Share/Save/Bookmark
نظرات بیان شده در این نوشته الزاماً نظرات سایت زمانه نیست.