۲۷ کشور اروپایی علیه روسیه

حسین علوی

سران اتحادیه اروپا دیروز در بروکسل، پایتخت بلژیک گرد هم آمدند تا درباره‌ی راه‌های تحت فشار قرار دادن روسیه به دلیل حمله این کشور به گرجستان تبادل نظر کنند. در این مورد با مهران براتی، کارشناس مسایل سیاسی در برلین گفت و گو کردم.

آقای براتی، به نظر می‌آید در مورد بحران گرجستان در بین اعضای اتحادیه اروپا، به ویژه بین آلمان و بریتانیا اختلاف نظرهایی وجود دارد. آیا اجلاس بروکسل موفق خواهد شد بر سر سیاست‌های مشخص و یک‌پارچه‌ای در مقابل این بحران به تفاهم برسد؟

به نظر من سران کشورهای اروپایی به یک سری تصمیماتی خواهند رسید. ولی آن مساله‌ی مرکزی که مورد نظر تعدادی از کشورهای عضو اتحادیه مثل لهستان است که مبنی بر تحریم گسترده‌ی اقتصادی و سیاسی روسیه باشد؛ چنین پیشنهادی دارای اکثریت نخواهد بود، بنابراین تحریم‌ها از دستور کار خارج خواهد شد.

چیزی که الان مطرح است این است که اتحادیه اروپا در دو جهت فعالیتش را پیش ببرد؛ یکی این‌که نزدیکی و اتحاد سیاسی این ۲۷ کشور اروپایی را با آمریکا بیشتر کنند و دوم این‌که به جای جلسات گروه G8 یعنی هشت کشور بزرگ صنعتی که روسیه را هم جزو آن آورده بودند، این را تبدیل به دیدار گروه هفت کشور صنعتی بدون روسیه و آمریکا کنند و جلسات قبلی هم ادامه پیدا کند، ولی تعداد این دیدارها بیشتر شود.

دوم این‌که این‌ها به‌طور برنامه‌ریزی شده بیشتر به اوکراین و گرجستان نزدیک شوند به این معنا که در رابطه با این کشورها به‌خصوص در رابطه با گرجستان، یک نوع منطقه آزاد تجاری به وجود بیاید و به اصلاحات سیستم اداری و کشوری‌شان کمک کنند.

ولی فعلاً برای هیچ‌کدام از این دو کشور هیچ نوع دورنمایی که بتوانند وارد اتحادیه اروپا شوند، نیست.

بیشتر هدف این است که اگر روسیه بخواهد گام‌هایی شبیه آن‌چه در اوستیای جنوبی انجام گرفته، داشته باشد؛ بهای آن برای روسیه آنقدر زیاد شود که صرف‌نظر کند.

تهدیداتی که در رابطه با وارد کردن اوکراین و گرجستان به ناتو برای عقب‌نشینی روسیه مطرح شده تا چه حد می‌تواند جدی باشد؟

احتمال این که اوکراین را در دراز‌مدت عضو پیمان آتلانتیک شمالی کنند، وجود دارد. اما یک مشکل عملی هست که تا سال ۲۰۱۷ نیروی دریایی روسیه، طبق قرارداد موجود در دریای سیاه، در کرانه‌های کشور اوکراین حضور دارند و حضور اوکراین در ناتو تا ۲۰۱۷ خود به خود ممکن نیست و موکول به ۹ یا ۱۰ سال آینده می‌شود.

در مورد گرجستان هم مساله به همین ترتیب است، چون یکی از شرایط پذیرش کشورها به ناتو این است که در آن کشور درگیری‌های قومی و جنگ داخلی و چیزهایی شبیه به آن وجود نداشته باشد.

الان که گرجستان این مشکل را دارد، خود به خود طبق اساسنامه پیمان آتلانتیک شمالی چنین امکانی وجود ندارد. ولی در عمل با برنامه‌ریزی گرجستان به غرب بیشتر نزدیک می‌شود و در عین حال مشکلاتی هم که به همراهش می‌آورد، بیشتر خواهد بود و الان وقت آن رسیده که اتحادیه اروپا و آمریکا ببینند ارزش همکاری‌شان با روسیه چقدر است تا رفتارشان را نسبت به دیگر مسایل تنظیم کنند.


از سوی دیگر این مساله مطرح است که روسیه هم به هر حال برگ‌های برنده‌ای در دست دارد، به‌ویژه مساله‌ی انرژی. آیا تصمیمات در قبال روسیه تا چه حد می‌تواند واقع‌بینانه باشد و آیا احتمال این‌که چشم‌انداز به سمت تیره شدن روابط روسیه با غرب برود، می‌تواند وجود داشته باشد؟

بله، این یک خطر هست، ولی همه‌ی سیاست‌مداران کارکشته‌ی اروپایی بر این نظر هستند که اگر چنین مساله‌ای اتفاق بیفتد و این خطر به واقعیت بپیوندد، اثرات آن به مراتب بیشتر از جنگ سرد دوران گذشته خواهد بود.

چون در آن زمان وضع هر دو جناح، یعنی جناح غرب و شرق، سرمایه‌داری و کمونیست در مقابل همدیگر روشن بود و خطوط قرمزی وجود داشت که همدیگر رعایت می‌کردند.

این خطوط قرمز دیگر از میان رفته، بنابراین اگر جنگ سردی شروع شود عواقب آن قابل پیش‌بینی نیست.

از طرف دیگر روسیه، در سی سال گذشته در صادرات انرژی‌اش به غرب، رفتار منظمی داشته و بنا به مسایل سیاسی هیچ‌وقت صادرات نفت و گازش را کم یا زیاد نکرده است.

روسیه یک کشور سرمایه‌داری است که منتهی در بعضی از موارد به روش سرمایه‌داری خشن قرن نوزده اروپایی عمل می‌کند ولی می‌خواهد از این وضع بیرون بیاید و احتیاج به صادرات و تکنولوژی دارد.

۷۰ درصد صادرات گاز روسیه از طریق آلمان در اروپا پخش می‌شود. آلمان چیزی حدود ۴۳۰۰ شرکت تولید کننده و خدماتی در روسیه دارد. این‌ها همه منافع دراز‌مدتی برای دو طرف هستند که هیچ‌کس نمی تواند این منافع را کنار بگذارد.