«حرف‌های آقای احمدی‌نژاد مصرف داخلی دارد»

حسین علوی

محمود احمدی‌نژاد، رییس جمهوری اسلامی ایران دیروز طی سخنانی در شهر یاسوج پیرامون مناقشه هسته‌ای گفت که ایران در مذاکرات، سر سوزنی از حقوق هسته‌ای خود عقب‌نشینی نخواهد کرد.

در گفت و گویی با محمدصادق جوادی حصار، روزنامه‌نگار و عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی، از او پرسیدم که با توجه به این‌که دور دوم مذاکرات ۱۰ روز دیگر برگزار خواهد شد و انتظار جامعه بین‌المللی از ایران، ارائه پاسخ شفاف در قبال بسته پیشنهادی مطرح است، آیا این اظهارات به معنای تکرار مواضع ایران در دور اول خواهد بود؟

محمدصادق جوادی حصار، روزنامه‌نگار و عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی

گفت و گوهای دیپلماتیک و در این رده بین‌المللی، طبیعتاً نمی‌تواند یک‌سویه تعبیر شود و مثلاً به آن‌چه که از زبان گوینده شنیده می‌شود، اکتفا شود.

من تصور می‌کنم که عرف دیپلماسی بین‌المللی به این ظواهر مسأله خیلی توجه ندارد. ایران در موضوع مناقشات هسته‌ای به طور جدی در پی حل مشکل و توضیح قانع‌کننده برای اروپا و دنیا است که به نحوی این مسأله حل شود.

به نظر من عقب‌نشینی به این معنا نیست که ما بگوییم ما عقب نمی‌نشینیم و نباید عقب بنشینیم. دیپلماسی اقتضا می‌کند که در محاورات بین‌المللی گاهی یک گام به جلو و یک گام به عقب (برداریم؛) ولی از اصول و امهات مطلب کوتاه نیاییم.

آن‌چه که در مسأله‌ی هسته‌ای ایران از اول تا الان مطرح بوده این بوده که ایران در پی تهیه سلاح اتمی نبوده و نباشد؛ که این را جمهوری اسلامی بارها اعلام کرده که نیست و نخواهد بود.

دوم این‌که ایران از حق استفاده از انرژی اتمی داشته باشد که مناقشات فی‌مابین الان به جایی رسیده که بالاخره در هفته آینده باید جواب روشنی به بسته پیشنهادی داده بشود.

مذاکره‌کنندگان ایرانی برای دفاع از برنامه‌های جمهوری اسلامی و برای دفاع از شعارهایی که در این مدت داده‌اند و بسیاری از آن‌ها مصرف داخلی دارد، نمی‌توانند به گونه‌ای حرف بزنند که آن حرف، نشان‌دهنده‌ی عقب‌نشینی سیاسی در مذاکرات باشد. طبیعی است که آقای احمدی‌نژاد این حرف‌ها را بزنند. ضمن این‌که این‌ها مصرف داخلی دارد.

به نظر می‌رسد مناقشه هسته‌ای ایران صرف نظر از دو طرف درگیر یعنی ایران و کشورهای ۱+۵، درگیر رقابت‌های جناحی در ایران هم هست. چه قدر از این اختلاف نظرها مربوط به این موضوع می‌شود؟

ایران در مسأله‌ی انرژی اتمی و مذاکره با آمریکا، در داخل هم علاوه بر این‌که منافع ملی را لحاظ می‌کنند، بر سر اصول و کلیات منافع ملی جریان چپ و راست اختلافی با هم ندارند و سر منافع ملی کوتاه نمی‌آیند.

ولی در درون کشور بین این دو جریان این موضوع هست که به فرض، جریان راست تلاش می‌کند اگر پیروزی در این موضوعات متصور است، چه در موضوع انرژی هسته‌ای و چه در حل مناقشات فی‌مابین ایران و آمریکا، آن پیروزی به دست نیروهای راست رقم بخورد.

این تلاش‌ها کاملاً محرز و آشکار است و به نظر من می‌تواند تا حدی هم طبیعی باشد. بنابراین چیز خیلی دور از انتظاری تا حالا در این گفت و گوها دیده نشده است؛ جز این‌که آقای احمدی‌نژاد دیالوگ خاص خودشان را دارند و آن دیالوگ با آن‌چه که در بین مذاکرات و تبادلات سیاسی گروه‌های مذاکره‌کننده دیده و شنیده شده، گاهی با هم متفاوت بودند و هنوز هم گمان می‌کنم ممکن است اختلافاتی در بین آن‌ها باشد.

آقای احمدی‌نژاد در مورد برقراری روابط سیاسی بین ایران و آمریکا بسیار بیشتر و صریح‌تر صحبت کردند تا مسأله‌ی مناقشه‌ی هسته‌ای. آیا امکان دارد که سیاست دولت ایشان این باشد که بین مناقشه هسته‌ای و مسأله‌ی مناسبات دوجانبه‌ی ایران و آمریکا به نوعی تفکیک قائل شوند و مایل باشند که مناقشه هسته‌ای در درازمدت حل بشود و حتی به بعد از انتخابات ریاست جمهوری در آمریکا موکول شود؟

این اگر همین طوری باشد، یک نوع عکس‌العمل است. چون به گمان من و از مجموعه فعل و انفعالات سیاسی، این گونه برمی‌آید که آمریکایی‌ها تلاش می‌کنند تا قبل از انتخابات ریاست جمهوری از مجموعه‌ی مبادلات سیاسی ایران و آمریکا به نحوی استفاده کنند و مواجهات را به سمتی سوق بدهند که در انتخابات آینده نوعی پیروزی را بتوانند برای خودشان رقم بزنند.

یعنی شانس گروه حاکم در آمریکا الان این است که الان مسأله‌ی ایران به نوعی برد برسد. اگر این برد را به دست بیاورند، گمان می‌کنم که در مذاکرات هسته‌ای یا مناقشات بین ایران و آمریکا بتوانند مشکل ۳۰ ساله‌ای را که بین ایران و آمریکا بوده، بتوانند یک نوعی پایان بدهند، می‌توانند به دور آینده ریاست جمهوری هم فکر کنند.

این‌ها چیزهایی است که می‌تواند از آن طرف، اگر عملی یا کنشی صورت می‌گیرد، از این طرف عکس‌العمل و واکنشی هم رقم بخورد که دور از انتظار نیست.

آقای ولایتی در نامه‌ای که سه هفته پیش در برخی مطبوعات اروپا از طرف ایشان چاپ شد، این مسائل را مطرح کردند که تصمیم‌گیرنده اصلی در مورد سیاست هسته‌ای آقای خامنه‌ای یا رهبر نظام هستند. آیا این به این معناست که اختلاف نظر جدی بر سر مناقشه‌ی هسته‌ای وجود دارد یا این‌که آن طور که آقای خامنه‌ای گفتند، سیاست هسته‌ای را دولت پیش خواهد برد. مواضعی که آقای ولایتی مطرح کردند چندان تفاوتی با این سیاست نمی‌تواند داشته باشد؟

نه به نظر من خیلی تفاوتی ندارد. این‌که آقای ولایتی فرمودند، یک واقعیتی است که هم از نظر قانونی و هم از نظر اجرایی سیاست‌های عالی نظام را رهبری تعیین می‌کنند و در جمهوری اسلامی مناقشات هسته‌ای به سطحی ارتقا یافته که در حیطه‌ی اختیارات تنها دولت یا شورای امنیت ملی یا گروه مذاکره‌کننده نیست.

بنابراین چه گروه مذاکره‌کننده، چه شورای عالی امنیت ملی و چه خود دولت، هیچ کدام‌شان به تنهایی نمی‌توانند زمام این مطلب را به دست بگیرند و عمل‌کننده‌ی صرف باشند.

طبیعتا همه به خاطر خطیر بودن موضوع چه بخواهند و چه نخواهند، تلاش می‌کنند که عالی‌ترین سطوح نظام را با خودشان همراه کنند؛ از جمله هم مجمع تشخیص مصلحت نظام را و هم رهبری را؛ و در این موضوع هم قطعاً آن‌ها بی‌نقش نیستند.

بنابراین آقای هاشمی، آقای خامنه‌ای و آقای احمدی‌نژاد هر کدام در موقعیتی که دارند، (و حتی مجلس) نمی‌توانند نسبت به این موضوع بی‌تفاوت باشند. اما نمی‌توانند کنش‌گر اصلی هم باشند. سعی می‌کنند که رفتارشان را با نظر رهبری هماهنگ کنند. ولو این‌که در حوزه‌هایی هم قانوناً اختیاراتی داشته باشند؛ اما بدون نظر رهبری کاری را انجام نخواهند داد.

اما اگر ایشان به دولت احاله می‌دهند، برای این است که رفتار واحد و سیاست اجرایی منسجم از طرف یک ارگان منظم که دولت هست، اعلام بشود تا تفاوت در برداشت‌ها و تفاسیر متعدد باعث لغزش یا لغزش مواضع ایران تلقی نشود.