«ایران در مذاکرات ژنو تجدید شد»

حسین علوی

مذاکرات روز شنبه در ژنو بین خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران که با حضور نمایندگان کشورهای ۱+۵ صورت گرفت، اگرچه در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک مذاکراتی «مثبت» نامیده شد، اما سولانا گفت که هنوز پاسخ جمهوری اسلامی به بسته‌ی پیشنهادی ۱+۵ را دریافت نکرده و امیدوار است که تا دو هفته‌ی دیگر این پاسخ داده شود.

در همین زمینه با دکتر مهدی مظفری، استاد روابط بین‌الملل در سوئد گفت‌و‌گو کردم و ارزیابی او را از نتایج این دور از مذاکرات پرسیدم.

اگر من بخواهم در یک کلمه مذاکرات دیروز را ارزیابی کنم، به عنوان استاد دانشگاه عرض خواهم کرد که جمهوری اسلامی ایران تجدیدی شد. در حقیقت همان طور که آقای سولانا هم اشاره کرد، جمهوری اسلامی جواب قانع‌کننده‌ای به سؤال امتحان نداده است. بنابراین جمهوری اسلامی برای دو هفته تجدیدی شد، تا این‌که برود و خودش را آماده کند و دو هفته دیگر پاسخ سؤال را بیاورد و به آقای سولانا تسلیم کند.

آن سؤال مشخصی که جمهوری اسلامی ایران باید پاسخ بدهد، چیست؟ مساله‌ی تعلیق غنی‌سازی در مجموع توسط کشورهای ۱+۵ مطرح شده؛ ولی آقای سولانا از توقف توسعه‌ی غنی‌سازی در قبال توقف تشدید تحریم‌ها یاد کرده است.

این سؤال خیلی روشن است. هدف شورای امنیت سازمان ملل متحد تعلیق غنی‌سازی اورانیوم در ایران و شروع مذاکرات برای رسیدن به این‌که چگونه جمهوری اسلامی می‌تواند اورانیوم را غنی بکند، است؛ منتها با نظارت و بازرسی دقیق و مستمر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی.

فقط همین سؤال است. منتها جمهوری اسلامی است که با بسته‌های خودش به این سؤال پاسخ نمی‌دهد و در عوض چیزهای دیگر را مخلوط با این سؤال می‌کند که این‌ها اصولاً ربطی به اصل قضیه ندارند؛ مثل مساله‌ی فلسطین، استکبار جهانی، مسائل اقتصادی در دنیا و همین طور مسائلی که آقای جلیلی دیروز غیرمستقیم به آن‌ها در این بسته اشاره کرد.

سعید جلیلی و خاویر سولانا در ژنو

نکته‌ای که مذاکرات ژنو را خیلی برجسته کرد، حضور معاون سیاسی وزارت خارجه آمریکا است. آیا این حضور را می‌شود ناشی از تغییر سیاست دستگاه رهبری در آمریکا تلقی کرد؟ یعنی به معنای تفوق و برتری دیدگاهی که مصر است مناقشه‌ی هسته‌ای ایران از راه دیپلماسی به سرانجامی برساند.

بله، در حقیقت از زمان تصدی خانم رایس به وزارت خارجه آمریکا و آقای گیتس به وزارت دفاع، یک تحول کیفی در سیاست خارجی آمریکا به طور کلی و به خصوص در منطقه خاورمیانه و در مساله ایران به وجود آمد.

در واقع این تغییر ادامه‌ی اجرای گزارشی است که آقای همیلتون از حزب دموکرات و آقای جیمز بیکر از حزب جمهوری‌خواه دو سال پیش تهیه کرده بودند؛ بر این اساس که «ما باید راه حل دیپلماسی را در پیش بگیریم. ما باید به جای اقدامات یک‌جانبه به اقدامات چندجانبه روی بیاوریم و با روی باز به طرف حریف‌های خودمان و اصولاً دنیا برویم.»

دیگر آمریکا با سیاست زوری که قبلاً در مورد عراق پیش گرفته بود، خداحافظی کرده است. در برابر جمهوری اسلامی هم دیدند که از راه دیپلماسی بسیار برای آن‌ها هم کم‌خرج‌تر و هم نفع آن بیشتر است و هم آن سیاست چندجانبه بودن را می‌توانند اجرا کنند.

همین طور در مورد کره شمالی اجرا کردند. همین طور در مورد مناطق و مسائل دیگر چون محیط زیست آن سیاست چندجانبه را در پیش گرفته‌اند.

در این‌جا هم ما می‌بینیم که آمریکا در برابر جمهوری اسلامی فقط از راه دیپلماتیک موفق شد که اجماع بین‌المللی را ایجاد کند. چین و روسیه هم که قبلا به سیاست تک‌روی آمریکا اعتقاد داشتند، حالا می‌بینند آمریکا به این طرف کشیده شده است. در واقع آن‌ها هم راه دیگری ندارند؛ مگر این‌که به این سیاست آمریکا نزدیک شوند.

در ژنو هم ما مشاهده کردیم که این‌ها در یک طرف میز به عنوان یک صف واحد نشسته بودند و طرف دیگر میز جمهوری اسلامی تک و تنها بود. این سیاست یک سیاست فکر شده است و قبلاً هم خود سیاستمداران آمریکایی و به خصوص اروپایی‌ها از دولت بوش انتقاد می‌کردند که شما چرا با ایران و جمهوری اسلامی وارد مذاکره نمی‌شوید؟

این‌ها در این قضیه خیلی خوب وارد شدند و گفتند حالا ما وارد می‌شویم، ببینیم که جمهوری اسلامی چه عکس‌العملی به خرج می‌دهد. حضور آقای برنز در کنفرانس ژنو این بود که درها و دریچه‌های احتمالی را به روی جمهوری اسلامی باز کند که باز بهانه‌ی دیگری نتراشند که «تا آن موقعی که آمریکا با ما وارد مذاکره نشود، ما نخواهیم آمد» و این طور چیزها.

حالا آمریکا آمد و توپ در زمین جمهوری اسلامی است و این بار هم دیگر فرصت خیلی زیادی به جمهوری اسلامی ندادند؛ در واقع دو هفته. حالا این‌که در اثنای این دو هفته چه پیش بیاید، آن را دیگر هیچ کس نمی‌تواند پیش‌بینی کند. به هر حال این مدت دو هفته اولین بار است که به این کوتاهی برای جمهوری اسلامی تعبیه شده است.