«از نظر ایران بسته پیشنهادی تضمین امنیتی ندارد»

حسین علوی

بحث پیرامون برخورد جمهوری اسلامی ایران با بسته پیشنهادی جدید کشورهای عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان ادامه دارد. علی‌رغم واکنش‌های متفاوت و گاه متناقض اولیه برخی مقامات جمهوری اسلامی، اکنون نامه ۲۰۱ تن از نمایندگان مجلس و نیز تازه‌ترین اظهارات وزیر امور خارجه ایران نشان از رویکرد منعطف‌تر ایران نسبت به این بسته پیشنهادی دارد. اما ظاهرا ایران قبل از پاسخ قطعی به بسته پیشنهادی خواهان مذاکرات اولیه‌ای با خاویر سولانا، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا است.

در گفت‌وگویی با دکتر مهران براتی، تحلیل‌گر مسائل سیاسی مقیم آلمان چگونگی سیاست کنونی ایران و میزان عملی بودن این انتظار را در میان نهادم:

من فکر می‌کنم که دو مسأله برای این نامه وکلای مجلس تعیین‌کننده بود. یک، تحریم بانک ملی است که قبل از این که دامنه آن گسترده شود، تاثیرات لازم را داشته و وضع اقتصادی را دچار بحران بسیار شدیدتر از گذشته کرده است.

دوم مسأله احتمال یک درگیری نظامی است. با صحبت‌هایی که آقای احمدی‌نژاد این طرف و آن طرف کرده‌اند، به هر صورت نگرانی‌هایی به وجود آمده که گویا اصلاً دولت ایران تحریک‌آمیز رفتار می‌کند و این خطر را بیشتر از حد می‌کند. بر خلاف آن‌چه که آقای احمدی‌نژاد و فرمانده سپاه بارها گفته‌اند که جنگ برای ما رحمت است و زحمت نیست؛ ما در جنگ بزرگ شدیم و در جنگ پیشرفت کردیم؛ اما نگرانی در این مورد بسیار زیاد است.

خود مسأله این است که ایران یک مهلت شش هفته‌ای را برای متوقف کردن غنی‌سازی بپذیرد و شش هفته با آقای سولانا مذاکره کند. در حالی که اتحادیه اروپا و گروه ۱+۵ انتظارشان چیز دیگری است. انتظار آن‌ها این است که ایران غنی‌سازی را به طور کلی قطع و مذاکرات ادامه پیدا کند.

به فرض که ایران مسأله تعلیق غنی‌سازی را بپذیرد و بسته پیشنهادی را به عنوان مبنای مذاکره قبول کند، محتوای مذاکرات چه خواهد بود؟ آیا همان مسائلی که در بسته پیشنهاد شده، خواهد بود یا مسائلی که می‌تواند به محتوای مذاکرات اضافه بشود؟

در صحبت‌های گوناگونی که به خصوص آقای لاریجانی کردند، محتوای آن این است که این بسته پیشنهادی یک پیشنهاد واقعی نیست. چون برای آن‌چه که این‌جا نوشته و گفته شده تضمینی وجود ندارد. از جمله گفته می‌شود که این پیشنهادات بدون تصمیم مجالس کشورهای پیشنهادکننده جنبه قانونی پیدا نمی‌کند و دولت‌ها می‌توانند هر لحظه آن‌چه را که این‌جا پیشنهاد می‌کنند، پس بگیرند. بنابراین باید پیش‌تر این پیشنهادها از طرف دولت‌های‌شان در مجالس کشورها به تصویب برسد. در مرحله اول هم منظورشان دولت آمریکا است.

مسأله دوم هم نکاتی است که مربوط به تضمین امنیت می‌شود. از نظر ایران تضمین امنیتی این پیشنهاد تضمین‌کننده نیست، چون پشت آن قراردادی وجود ندارد. بنابراین ایران می‌تواند مذاکره کند برای این که قبل از این که غنی‌سازی را قطع کند، به‌طور کامل یک قرارداد دو جانبه و چند جانبه در مورد تضمین‌های امنیتی به ایران داده بشود. همچنین در مورد مشوق‌هایی که این‌جا گفته شده‌اند، باید این‌ها جنبه تعهد (به ایران) داشته باشد. این‌ها نکاتی است که می‌توانند درباره آن‌ها صحبت بکنند. نکته عجیب و غریبی وجود ندارد.

به این ترتیب چنان‌چه مذاکرات آغاز شود، دستور اصلی مذاکرات که می‌تواند تعیین‌کننده باشد، دو مرتبه تغییر خواهد کرد. یعنی به نظر شما در ابتدای مذاکرات مسائل مهم‌تر مطرح خواهد شد؟

بله، همین‌طور است. یعنی مسأله غنی‌سازی، مسأله اصلی مذاکرات نیست. چون همه دنیا می‌داند که به هر صورت ایران به لحاظ تکنولوژی این امکان را پیدا کرده و می‌تواند در خفا هم این کار را ادامه دهد. جلوی این کار را هم نمی‌شود گرفت.

بنابراین برای دنیا و به خصوص برای ۱+۵ مهم است که با ایران وارد یک گفت‌وگویی شود که بیش از مسأله غنی‌سازی است و ایران هم خودش را در موضعی می‌بیند که فکر می‌کند در موضع قدرت است. ولی الان تهدیداتی به‌وجود آمده که بسیار جدی‌تر از گذشته مطرح می‌شوند.

در گذشته ایران می‌گفت آمریکا هیچ کاری نمی‌تواند بکند، اسراییل هیچ کاری نمی‌تواند بکند و هیچ خطری متوجه ما نیست و این‌ها همه یک نوع «بلوف» است. ولی الان گویا با تأکید وکلای مجلس این دید دیگر وجود ندارد.

در بسته پیشنهادی به‌طور کتبی ضرب‌الاجل زمانی برای پاسخ تعیین نشده است. این پنج شش هفته‌ای که شما مطرح کردید به عنوان مهلت درخواستی ایران تا چه حد می‌تواند در حقیقت مورد موافقت طرفین قرار بگیرد؟

این صحبتی است که بعضی از نمایندگان مجلس کردند. یعنی ما بگوییم شش هفته فعلا تعلیق می‌کنیم و در این شش هفته مذاکرات می‌کنیم و ببینیم به کجا می‌رسد. ولی تلویحا سخنگوی آقای سولانا و خود ایشان در صحبت‌های شفاهی‌شان انتظار این را داشتند که ایران در چهار هفته پاسخ بدهد. این چهار هفته هم دیگر دارد تمام می‌شود.

بنابراین این شش هفته برابر است با آن چهار هفته. این در حقیقت یک مهلت تعیین کننده‌ای نیست. یعنی ایران نمی‌تواند بگوید من شش هفته تعلیق می‌کنم. انتظار اروپا بسیار بیش از این است که لااقل بایستی زمان را باز بگذارند تا پایان مذاکراتی که می‌تواند سه ماه باشد، می‌تواند شش ماه باشد یا بیشتر. این انتظار اروپا و آمریکا است.