«برای دموکراسی، باید از کارزار زنان هم عبور کرد»

حسین علوی

روزهای بیستم تا بیست و دوم ژوئن (۳۱ خرداد تا دوم تیر) در شهر سن‌خوزه ایالت کالیفرنیای آمریکا، سمینار سه روزه‌ای درباره بررسی موانع تحقق و رعایت حقوق بشر در ایران برگزار شد. در این سمینار که شامل پنل‌های مختلفی بود، حدود ۳۰ نفر از پژوهش‌گران، فعالان نهادها و جنبش‌های اجتماعی و مدافعان حقوق بشر شرکت داشتند.

با فریبا داوودی مهاجر، روزنامه‌نگار و فعال جنبش زنان که خود از جمله شرکت‌کنندگان در این سمینار بود، گفت و گو کردم و ابتدا ارزیابی او را درباره تنوع و کیفیت بحث‌های مطرح شده در این سمینار جویا شدم.

فریبا داوودی مهاجر در میزگرد بررسی نقش زنان در طرح و ترویج حقوق بشر (عکس: عشا مومنی)

این سمینار به وسیله «جمعیت ایرانی حقوق بشر» به همت خانم فریده پورعبدالله و جمعی از علاقه‌مندان به موضوع حقوق بشر در سن‌خوزه کالیفرنیا برگزار شد.

بخش‌هایی مانند حقوق اقلیت‌های قومی و جنسی، حقوق بشر و رفاه اقتصادی، موانع فرهنگی و رفتاری و تحقق حقوق بشر در ایران، موضوع مهم آزادی عرفی و مذهبی و منزلت شهروندی، نقش زنان در طرح و ترویج حقوق بشر، جنبش‌های نوین اجتماعی و کار در ساختارهای شبکه و بقیه موضوعاتی که هر کدام از آن‌ها خیلی قابل بحث و بررسی بود، در کنفرانس مطرح شد و کنفرانس به شکل پنلی و سخنرانی و پرسش و پاسخ اداره می‌شد.

افرادی چون کریم لاهیجی، مهرانگیز کار، پرستو فروهر، آرشام پارسی، منیره برادران، محمدرضا معینی، هادی قائمی، ایرج مصداقی و دکتر رضا افشاری و دیگر صاحب‌نظران هم در این کنفرانس حضور داشتند.

از این دست سمینارها در ارتباط با حقوق بشر یا جنبش‌های دموکراتیک در ایران، هر از گاهی برگزار می‌شود. شما که تجربه داخل ایران را دارید، اساساً تأثیر برگزاری این سمینارها در خارج از کشور بر فعالیت حقوق بشر در داخل و جنبش‌های دموکراتیک چگونه است؟

این سمینارها می‌تواند تأثیرات مختلفی را هم در داخل کشور و هم در خارج از کشور داشته باشد. مثلاً می‌تواند بین فعالان خارج از کشور، هم‌گرایی ایجاد کند. چون این فعالان در کشورهای مختلفی قرار دارند، می‌توانند به تبادل تجربه و اطلاعات خودشان بپردازند. می‌توانند فعالیت‌های خودشان را هماهنگ‌تر کنند و یک مقدار هم‌دلی بیشتری داشته باشند. وقتی این‌ها با هم هم‌گرا و هم‌دل می‌شوند و تجربه اطلاعات دارند، می‌توانند ارتباطات بهتری با فعالان داخل کشور داشته باشند.

از طرفی افرادی که در یک حوزه حقوق بشر کار می‌کنند، مثلاً فردی که در حوزه زنان کار می‌کند، می‌تواند از مسائل و دغدغه‌ها و مشکلات بقیه حوزه‌های حقوق بشر هم مطلع شود. مثلاً اشراف بیشتری بر روی حقوق کارگرها یا مثلاً اقلیت‌های جنسی پیدا کند. این‌ها هم می‌تواند بر روی کارکرد درست جنبش‌های اجتماعی در ایران تأثیر داشته باشد.

فعالان داخل هم با مشاهده فعالیت‌های خارج از کشور و این‌که به هر حال افرادی در عرصه بین‌الملل به حمایت از آن‌ها می پردازند، آن‌ها را تنها نمی‌گذارند، دائماً کارهای آن‌ها را پیگیری می‌کنند، یک اطمینان بیشتری پیدا می‌کنند از این‌که با امنیت و اطمینان خاطر بیشتری به فعالیت بپردازند.

البته این پیام را هم به حکومت می‌دهد که با وجود همه سنگ‌اندازی‌هایی که برای قطع ارتباط فعالان خارج و داخل کشور می‌شود و با این‌که دائماً دارند ذهن فعالان خارج و داخل کشور را نسبت به هم مسأله‌دار می‌کنند، باز هم این فعالان حقوق بشر به راه خودشان ادامه می‌دهند و به پیگیری نقض حقوق بشر در ایران حساس هستند و همین طور با هم ارتباط دارند.

ما باید در این برنامه‌ها همواره بعضی چیزها را در نظر بگیریم و این‌که این حرف‌هایی که در خارج از کشور مطرح می‌شود، با در نظر گرفتن واقعیت‌های داخل مطرح و بررسی بشود. سایه‌ی این همه مشکلات، یک عالم مسئولیت برای فعالان خارج از کشور ایجاد می‌کند که همه این افراد باید همواره موضوعات تئوریک را در کنار یا حتی در حاشیه واقعیت‌ها و به صورت عینی مطرح کنند.

با توجه به این نکته که شما مطرح کردید، واقع‌بینی و نزدیکی به واقعیت‌های اجتماعی ایران، چه قدر در صحبت سخنرانان در سمینار بازتاب داشت؟

در این کنفرانس خیلی وجود داشت. به خصوص در ارتباط تلفنی که با داخل برگزار شد. میزگردی درباره یورش جمهوری اسلامی به روشنفکران مبارز بود که پرستو فروهر صحبت کرد. بیستمین سالگرد کشتار زندانیان سیاسی در تابستان ۶۷ بود که آقای لاهیجی و منیره برادران و بهاره رودسری و دکتر هادی قائمی و ایرج مصداقی آمدند و واقعاً این مسائل را از داخل بررسی کردند.

ولی به نظر من باید همیشه یک پنل‌هایی باشد که فقط موضوعات روز به شکل کمپینی یا کارزاری هم مطرح بشود. حالا شاید به خاطر این‌که من از داخل آمده‌ام و احساس می‌کنم که جای این، در کنار این کنفرانس‌ها خیلی خالی است و باید که همیشه ما این موضوعات روز را در نظر بگیریم.

در حاشیه این کنفرانس، بچه‌های کالیفرنیای جنوبی و شمالی کمپین یک میلیون امضا، خیلی فعال برخورد کردند و اقدام به جمع‌آوری امضا کردند. پیراهن‌هایی با آرم کمپین به آن‌جا آورده بودند و فعالیت‌های آن‌ها واقعاً مثال‌زدنی بود. از دست فعالیت‌ها منظورم است.

موضوع صحبت شما در این سمینار، تلاش زنان در ایران در راستای حقوق بشر بود. می‌شود درباره محتوای این بحث، کمی بیشتر برای ما بگویید؟

بخش عمده‌ای از نقض حقوق بشر در ایران مربوط به زنان است؛ زنانی که نصف جمعیت ایران را تشکیل می‌دهند و به لحاظ جسمی و روانی، هر روز با مشکلات مختلفی در حوزه اجتماع، سیاست، خانواده، اقتصاد و فرهنگ برخورد دارند. هر فعالیتی که ما برای زنان و بهبود وضعیت زنان انجام بدهیم، بر روی حقوق بشر تأثیر مستقیم دارد. فعالیت‌های زنان برای رفع خشونت و برای قانون ِ برابر، می‌تواند گام‌های اساسی برای حقوق انسانی و حقوق شهروندی باشد.

به عبارتی من می‌خواستم در این قسمت به آن افرادی که می‌گویند مسائل زنان در حاشیه دموکراسی یا مرد‌م‌سالاری قرار دارد، این را مطرح کنم که اتفاقاً همان طور که آقای بابک احمدی هم در مقاله‌ای که برای ۲۲ خرداد نوشته بودند، اشاره کرده بودند که برای رسیدن به دموکراسی، به نظر من باید از کارزار زنان هم عبور کرد.

یکی از موضوعات مهم و محوری مسأله زنان در ایران و نقض حقوق بشر زنان در ایران است که امروز شما می‌بینید که به چه شکل گسترده‌ای همه‌ی حوزه‌های زندگی حیطه خصوصی و عمومی آن‌ها را در بر گرفته است.