«ایران بیش از هر زمانی در خطر است»

حسین علوی

محمد البرادعی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گزارش تازه‌ای را در مورد فعالیت اتمی ایران به شورای حکام خواهد داد. گزارشی که محتوای آن محرمانه نگه داشته شده؛ اما انتظار می‌رود در این گزارش، باز هم ایران به سرپیچی از عمل به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد متهم شده باشد. در این‌باره با مهران براتی تحلیل‌گر سیاسی در آلمان گفت و گو کردم:

مهران براتی معتقد است که کار از دست البرادعی خارج شده است

آقای براتی، قرار است طی روزهای آینده آقای خاویار سولانا برای تحویل بسته‌ی پیشنهادی جدید کشورهای۱+۵ به ایران برود و ایران هم بسته‌ی پیشنهادی خودش را در اختیارطرف مقابل قرار داده است. چه نکات تازه‌ای در این بسته‌ها وجود دارند که بتواند دور تازه‌ای از مذاکرات مفید را دامن بزند؟

بسته‌ی پیشنهادی جدید اعضای دایمی شورای امنیت و آلمان، به عنوان یک بسته‌ی فعلاً محرمانه عرضه شده است. نکات این بسته بصورت جزیی روشن نیست. جز این‌که وزیر امور خارجه‌ی روسیه در یکی دو مورد اشاراتی داشته مبنی بر این‌که تاریخ معینی برای پاسخگویی در نظر گرفته نشده است.

و دوم ‌این‌که تعلیق غنی‌سازی در این بسته، برای زمان مذاکره پیشنهاد شده‌، یعنی تا زمانی که مذاکرات طول بکشد.

از طرفی چون بسته محرمانه عرضه شده است، معنایش این است که برای طرف مقابل هم امکانی برای پیشنهادات متقابل و یا تغییر پیشنهاد اصلی را باز گذاشته‌اند.

اما در بسته‌ی پیشنهادی متقابل ایران که دیروز متن‌اش منتشر شده است، این بسته در حقیقت پاسخی‌ست که ایران دارد با تاخیر دوساله به آن پیشنهاد اولیه‌ی گروه ۵+۱ در سال ۲۰۰۶ میلادی می‌دهد. اما صحبتی از بسته‌ی پیشنهادی ۵+۱ در آن نیست.

از طرف دیگر اتحادیه اروپا آمادگی خودش را برای اعمال یک‌سری تحریم‌های جدید، از جمله تحریم بانک ملی ایران در اروپا اعلام کرده، ولی خب آن را منوط به پاسخ ایران به بسته‌ی پیشنهادی دانسته است. به این ترتیب اعمال تحریم‌های اتحادیه اروپا، بسته به نتیجه‌ی مذاکرات خواهد داشت؟ یعنی آیا یک روند درازمدت خواهد بود؟

البته من در این مورد که میان این مساله‌ی پاسخگویی به پیشنهاد جدید ۱+۵ و یا رد آن از طرف ایران، ارتباطی با تحریم‌ بانکی ملی نمی‌بینم. تحریم بانک ملی از پیش هم در همان آخرین مصوبه‌ی شورای امنیت بوده است، ولی کشورهای مختلف این را کمی با مسامحه دنبال کردند.

اما اگر این‌طور بشود، معنایش این است ‌که شعبه‌های بانک ملی ایران در هامبورگ، در لندن و در پاریس بسته بشود. این به خودی خود مساله‌ی خیلی مهمی نیست. ولی مساله‌ی مهم این است که الان به علت گسترش تحریم‌ها، اکثر معامله‌های تجاری ایران از طریق بانک‌ها در هنگ‌کنگ و در چین انجام می‌گرفته است و ایرانی‌ها سعی می‌کردند معاملات‌شان را با خرید سهام در این بانک‌ها انجام بدهند.

اما این کار به دلیل ریسک بالایی که به‌خصوص برای بانک‌های هنگ‌کنگی‌ که در اختیار سرمایه‌گذاران غربی هست، به‌وجود می‌آورد؛ باعث شده است که این بانک‌ها امکان خرید سهام از طرف ایران را از دستور خارج کنند و به نظرم می‌رسد که به‌جز یکی دوتا بانک چینی، سایر بانک‌ها از پذیرش حواله‌های بانکی بانک ملی ایران برای انجام داد و ستد خودداری کنند و به همین دلیل معاملات ایرانی تقریباً قطع می‌شود.

فکر می‌کنم مهم‌تر از این موضوع، مساله‌ی قطع پرواز هواپیماهای ایرانی به اروپا باشد که هم شامل هواپیمایی هما می‌شود، و هم شامل شرکت هواپیمایی ماهان که گویا متعلق به آقای رفسنجانی است.

اتحادیه اروپا می‌گوید که بنابه دلایل فنی، چون هواپیماها امن نیستند، این دو شرکت مشمول تحریم می‌شوند. خود این‌ها هم ادعا می‌کنند این هواپیماها قدیمی و اجاره‌ای هستند و بیشتر هواپیماهای توپولف روسی هستند که اجاره شده‌اند.

حالا ایران در نظر دارد برای این که جلو تحریم‌ها را بگیرد، این هواپیماهای اجاره‌ای را پس بدهد و هواپیماهای جدید بخرد. احتمال این کار وجود دارد. ولی اگر تصمیمی سیاسی باشد، جلو پروازهای ایران را به تمام اروپا خواهند گرفت.

آقای براتی، مساله‌ی دیگر ارزیابی آژانس از بازرسی‌های یکی‌دو ماه اخیر از ایران است که گویا آقای البرداعی در این هفته نتیجه‌اش را گزارش خواهد کرد به آژانس. فکر می‌کنید تاثیر این گزارش بر مناقشه‌ی هسته‌ای چه خواهد بود؟

آقای البرداعی طبق معمول گزارش خواهد داد که به‌هر صورت به بخشی از پرسش‌ها ایران پاسخ داده که این پاسخ‌ها بعضاً قابل قبول و موجه هستند، بعضاً جای پرسش‌های دیگر را باز گذاشته‌اند.

من فکر می‌کنم دیگر این مشکل به دست آقای البرداعی قابل حل نیست. ایشان خودشان هم بارها در این مورد صحبت کرده‌اند که این مساله، سیاسی‌ست. ایران تنها از طریق مذاکره‌ی مستقیم با آمریکا و حل مسایل و مشکلاتش با آمریکا می‌تواند شرایطی به‌وجود بیاورد‌ که آژانس از ادامه‌ی کارش در این‌جا صرف‌ نظر بکند، چون آن‌وقت خواست شورای امنیت از آژانس بین‌المللی و دستور کاری که به آژانس می‌دهد، تغییر پیدا خواهد کرد.

ایران هنوز آمادگی برای این مساله نشان نمی‌دهد و معلوم هم نیست که چرا این کار را می‌کند. من بارها در این اواخر گفته‌ام که احتمال خطر حمله‌ی نظامی به ایران در این چند‌ ماهه‌ی آینده بسیار بیش از گذشته است، به دلایل متفاوت.

و الان دیگر دیرترین وقتی‌ست که فکر می‌کنم ایران باید راهی پیدا بکند که یک پاسخ مثبت بدهد و یا در یک مذاکره‌ی سازنده با اعضای دایمی شورای امنیت و آلمان قرار بگیرد و راه‌حلی پیدا بکند که هم مورد قبول غربی‌ها باشد، هم ایران بتواند چهره‌ی خودش را حفظ بکند. به به نظر من راه حل صددرصدی برای هیچ کدام از طرفین وجود ندارد.