«برنده کسانی هستند که می‌آیند پای صندوق رای»

حسین علوی

ستاد انتخابات وزارت کشور نتایج مرحله‌ی دوم انتخابات مجلس هشتم را اعلام کرده است. براساس این نتایج در تهران از جریانات موسوم به اصلاح‌طلب فقط یک نماینده در این مرحله به مجلس راه یافته است. همچنین محمد خاتمی در گفت‌وگو با خبرنگاران از بازنشستگی سیاسی خود سخن گفته است.

در این باره با دکتر صادق زیبا کلام، تحلیل‌گر مسایل سیاسی در تهران صحبت کردم. ابتدا میزان جدی بودن این سخن محمد خاتمی و پیشینه‌ی احتمالی بحث پیرامون آن در محافل سیاسی کشور را با او در میان گذاشتم.

والا من بیشتر معتقدم که این بیشتر یک عبارت طنزگونه‌ای بوده که آقای خاتمی برای خبرنگاران به کار برده است. در حقیقت مثل تعارف است.

من فکر می‌کنم این را بیشتر باید به عنوان یک تعارف برداشت و یک حرف به اصطلاح غیر جدی. اینگونه نیست که آقای خاتمی با مشاوران و نزدیکانش مقدار زیادی نشسته باشند و بحث کرده باشند و به این جمع‌بندی آقای خاتمی رسیده باشند که خب من دیگر بازنشست شدم و نه سودای نامزدی ریاست جمهوری را خواهم داشت و نه هیچ نوع فعالیت دیگر، نه.

همین هفته گذشته اگر اشتباه نکنم ایشان با جمعی دیگر از مشاوران‌شان رفته بودند سوییس (ژنو) و حالا آنجا با سایر رهبران اروپایی در حدود سه چهار روزی ملاقات داشتند.

نه، گمان نمی‌کنم که این حرف را باید جدی بگیریم. بیشتر یک تعارف بوده که حالا ما بازنشست شدیم و اینها...

آقای زیبا کلام، دو روز قبل از آن آقای عارف اعلام کرده بودند که اگر آقای خاتمی مایل به شرکت در انتخابات آتی نباشد، ایشان کاندیدا خواهد بود. همین مساله این ذهنیت را به وجود آورده که گویا بحث قبلی در این زمینه در محافل سیاسی درباره‌ی آقای خاتمی وجود داشته است.

ببینید دو تا مساله وجود دارد. آیا اگر فرد، آقای خاتمی به عنوان نامزد ریاست جمهوری در انتخابات بعدی شرکت نکند، آیا ما می‌توانیم بگوییم که این به معنای این است که آقای خاتمی به لحاظ سیاسی بازنشسته شده، چنین نیست.

مساله این است که آیا آقای خاتمی به عنوان نامزد اصلاح‌طلبان در انتخابات آتی خودش و اسمش را مطرح خواهد کرد یا نه. طبیعی است که آقای خاتمی از الان به شما نخواهد گفت که بله من با تمام وجود شرکت خواهم کرد. برای اینکه از روزی که آقای خاتمی بگوید که بله من با تمام وجود نامزد اصلاح‌طلبان خواهم شد،‌ از همان فردای آن روز هجمه شدید جناح راست علیه ایشان آغاز خواهد شد.

بنابراین طبیعی است که ایشان حتی اگر که این قصد را داشته باشند که بخواهند به عنوان نامزد اصلاح‌طلبان مطرح بشود، به شما می‌گوید که معلوم نیست و بنا ندارم که در انتخابات نامزد بشوم.

حالا به هرشکلی، آقای عارف گفتند که اگر ایشان (آقای خاتمی) نامزد اصلاح‌طلبان نشوند که قطعی هم نیست، من نامزد خواهم بود. اما من فکر می‌کنم که ما نه می‌توانیم آقای خاتمی را بازنشسته بدانیم و نه می‌توانیم مساله نامزدی ایشان را برای انتخابات ریاست جمهوری دور دهم منتفی شده بدانیم به خصوص با توجه به وضعیتی که آقای احمدی‌نژاد پیدا کرده، چه سیاست‌های‌شان، چه اختلافات داخلی‌شان و...

آقای زیباکلام ارزیابی شما از مرحله‌ی دوم انتخابات مجلس هشتم که دیروز جمعه برگزار شد، چیست. چون طبق اعلام ستاد انتخابات وزارت کشور تا حدود شماره‌ی دهم و یازدهم کاندیداها، در حقیقت کاندیداهای جبهه متحد اصولگرایان بیشترین رای را آورده‌اند.
وب‌سایت نوروز وابسته به اصلاح‌طلبان هم این اعلام نتایج را غیرعادی توصیف کرده و گفته طبق گزارش ناظران ستاد انتخابات اصلاح‌طلبان بیشترین حجم آرا برای کاندیداهای اصلاح‌طلب بوده است.

دو تا مساله اینجا هست. یکی اینکه ما می‌توانیم به آرایی که از سوی وزارت کشور اعلام شده اطمینان بکنیم یا نه. به گمان من اگر نظام جمهوری اسلامی ایران رسیده باشد به مرحله‌ای که فی‌الواقع مسئولان وزارت کشور، مسئولان و برگزارکنندگان انتخابات بیایند دچار دزدی و تقلبات این چنینی بشوند، به نظر من آن وقت بایستی فاتحه نظام را خواند.

ببینید اینکه ما بگوییم یک نامزدی رد صلاحیت می‌شود توسط شورای نگهبان، این یک بحث است. ولی اینکه در روز روشن بیایند مثلا آقای مجید انصاری نفر اول شده باشد، ایشان را بزنند کنار و یکی از نامزدهای طرفدار آقای احمدی‌نژاد را بگذارند نفر اول؛ اگر واقعا چنین چیزی اتفاق بیفتد به نظر من این شروع فروپاشی نظام است. یعنی نظامی که به لحاظ اخلاقی به این حد برسد، سقوط می‌کند.

من معتقدم که ما نبایستی پیشداوری کنیم و ما نباید چنین وهم و گمانی را به خودمان راه بدهیم و بگوییم که چنین تخلفی و چنین تقلبی صورت گرفته است.

من معتقدم که اتفاقا طبیعی این است که طرفداران آقای احمدی‌نژاد در دور دوم انتخابات بیشترین رای را بیاورند. برای اینکه هرقدر که مردم کمتر بروند پای صندوق فی‌الواقع به نفع جناح راست تمام می‌شود.

ارزیابی شما این است که در مرحله‌ی دوم مردم کمتر شرکت کردند.

اولا در تهران حسب آمار وزارت کشور در دور اول که به اصطلاح خیلی پر جنب و جوش و پر حرارت است، تقریبا زیر یک سوم در انتخابات تهران آمدند پای صندوق.

ما در تهران چیزی بین شش تا هفت میلیون واجدین شرایط داریم. در حالی که میزان شرکت کنندگان در حدود یک میلیون و نهصد هزار نفر شد. یعنی در حقیقت در تهران از یک سوم هم کم‌تر مردم رفتند پای صندوق‌های رای...

مرحله‌ی اول منظور شماست؟

بله، در مرحله‌ی اول. در این مرحله من معتقدم که فی‌الواقع آمار حتی از این هم کمتر خواهد شد. یعنی شاید مثلا از هر پنج نفر واجدین شرایط در تهران، یک نفر رفته باشد پای صندوق. برای اینکه اساسا در دور دوم آن تمایل و آن کشش و آن حرارتی که وجود دارد، خیلی کمتر است. حالا چه در تهران و چه در جاهای دیگر.

من خودم به‌صورت گذری چند تا حوزه رای‌گیری را در تهران چون میهمانی می‌خواستم بروم، رفتم و دیدم پرنده هم پر نمی‌زند. بنابراین این طبیعی هست که میزان مشارکت در دور دوم پایین برود.

همین‌طور که عرض کردم هرقدر که میزان مشارکت کمتر باشد، جناح راست شانسش برای پیروز شدن بیشتر است. برای اینکه اکثریت قریب به اتفاق آنهایی که متاسفانه خاموش هستند و نمی‌روند رای بدهند، اینها رای‌دهندگان بالقوه اصلاح‌طلبان، طرفدارن آقای هاشمی‌رفسنجانی، آقای خاتمی و کروبی و بیشتر این تیپ افراد هستند.

آقای زیباکلام دلیل عدم شرکت طرفداران اصلاح‌طلبان چیست؟

به نظر من دو سه تا دلیل اساسی دارد. یکی اینکه نامزدهای اصلی و جدی اصلاح‌طلب در تهران را قلع و قمح کردند و در جاهای دیگر و نامزدهای درجه دوم و سوم ماندند که خب خیلی چنگی به دل نمی‌زدند برای مردم.

نکته دوم اینکه بسیاری معتقدند که الان تمام قدرت در یک جناح قبضه شده و در دست جناح راست است. حالا فرضا هم سی، چهل تا پنجاه نفر از نمایندگان اصلاح‌طلب به مجلس بروند، ولی قدرت عظیم در اختیار جناح راست است؛ صدا و سیما، مطبوعات، دولت و مجلس و سپاه و بسیج و همه چیز در دست جناح راست است.

بنابراین حالا اگر چند تا نماینده اصلاح‌طلب توانستند در مجلس راه پیدا کنند، چه فایده و اثری خواهد داشت. حتی اگر دو سوم نمایندگان مجلس هم اصلاح‌طلب شوند، تمام مصوبات آن را شورای نگهبان برمی‌دارد وتو می‌کند، همچنان که مصوبات مجلس ششم را وتو کرد.

من نمی‌خواهم بگویم این نظر درست است یا غلط. شخصا من با این نظر مخالف هستم و معتقدم که اگر حتی یک نماینده‌ی اصلاح‌طلب در مجلس باشد بهتر از این است که اصلا هیچ نماینده‌ی اصلاح طلبی در مجلس نباشد. اما نوعا کسانی که رای‌دهندگان بالقوه اصلاح‌طلبان هستند، اینها دچار سرخوردگی هستند. دچار این شدند که می‌گویند چه فایده‌ای دارد برویم رای بدهیم و نمی‌روند پای صندوق.

چون مردم نمی‌روند پای صندوق، نامزدهای جناح راست با کم‌تر از یک سوم آرا در تهران نماینده می‌شوند. شما دیدید مثلا در تهرانی که شش تا هفت میلیون واجد شرایط دارد با دویست هزارتا رای طرف شده نماینده تهران و خب فی‌الواقع وقتی آدم نگاه می‌کند، می‌بیند که کسانی به عنوان نماینده از تهران رفتند به مجلس که حتی ده درصد مردم تهران هم به آنها رای ندادند. یعنی نمایندگی کمتر از ده درصد مردم تهران را دارند. نود درصد مردم تهران اینها را نماینده خودشان نمی‌دانند.

ولی به هرحال قانون دموکراسی این است که آنهایی که نمی‌آیند و خاموش هستند، نمی‌آیند و برنده کسانی هستند که می‌آیند پای صندوق. دیروز هم بسیاری از کسانی که رفتند پای صندوق در تهران، اگرچه قدر مطلق آرا آنها کم بود، اما بیشترین آنها هفتاد هشتاد درصد آنها کسانی بودند که از روی تکلیف دینی و غیره رفتند پای صندوق و بیشتر همان طرفداران به اصطلاح جناح راست و آقای احمدی‌نژاد هستند.