چرا دولت احمدی نژاد تغییر سیاست داد؟

حسین علوی

محمدعلی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در نشست خود با خبرنگاران گفت که ایران آماده مذاکره با کشورهای موسوم به 1+5 در ارتباط با مناقشه هسته‌ای است. قبل تز آن منوچهر متکی وزیر امور خارجه نیز به آمادگی ایران برای ادامه مذاکرات با اتحادیه اروپا و مسئول سیاست خارجی آن خاویر سولونا، اشاره کرده بود.
این درحالی است که پنج روز پیش از آن محمود احمدی نژاد، رییس جمهوری اسلامی ایران، در واکنش به تصویب سومین قطعنامه شورای امنیت علیه ایران گفته بود که ایران در این باره دیگر مذاکره‌ای به جز با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نخواهد داشت.

در گفتگویی که با دکتر مهران براتی، تحلیل گر مسائل سیاسی ایران و اروپا داشتم از او درباره دلایل این تغییر سیاست پرسیدم.

ـ ایشان (رئیس جمهور) بسیار نسنجیده حرف‌هایی زدند که به عواقب آن فکر نکردند. این‌که به خصوص روسیه تاکید بر این دارد که ایران باید واقعیات موجود را بپذیرد، یک معنای اصولی در این جهت دارد که تا زمانی که پرونده ایران در شورای امنیت مورد بحث قرار می‌گیرد، هنوز امکان نفوذ و تاثیرگذاری کشورهایی نظیر روسیه، چین و آلمان وجود دارد.

در این دوران، می‌شود از آنجا حرکت کرد که هیچگونه حرکت نظامی علیه ایران انجام نگیرد و هیچ کشوری مستقلا به این فکر که باید مراکز نظامی ایران را بمباران کرد، نیفتد. درحقیقت بودن پرونده ایران در شورای امنیت، یک تضمین و ضمانتی است فعلا برای امنیت ایران.

آژانس نمی‌تواند جلوی چنین مسائلی را بگیرد، ولی اعضای دائمی شورای امنیت چنین امکانی را دارند. بنابراین اینکه آقای متکی الان این صحبت را کرده، نشان از آن دارد که به این مساله هم کسانی اشاره کرده اند و این استددلال را پذیرفته اند که به نفع ایران است که پرونده در شورای امنیت بماند ولی با اعضای 5+1 به روال سابق گفتگو بشود.

جزییات اجرایی قطعنامه اخیر شورای امنیت درمورد تشدید تحریم‌ها علیه ایران چه چیزهایی است و بویژه اتحادیه اروپا در این زمینه چه تصمیمات مشخصی گرفته است؟

ـ آن دو دسته تحریم‌هایی که مربوط به بخش تحریم‌های کالایی و بخش تحریم سفر افراد می‌شود، ‌تغییر خیلی زیادی پیدا نکرده فقط ریز مسائل کمی گسترده‌تر شده است.

مهمترین بخش آن، بخشی است که مربوط به حمل و نقل کالا به ایران می‌شود و کنترل کشتی‌ها و احتمالا هواپیماهایی که بار به ایران می‌برند. به خصوص از یکسری کشورها مثل تایلند، اندونزی، چین و مثل کشورهای امارات عربی و به خصوص در این بخش دوبی، که اینها تمام چیزهایی که در لیست تحریم بودند، بخش بزرگی از آن ها را، به ایران می‌دادند، منتها با اسامی گوناگون.

الان آمریکا در دیداری که وزیر خارجه آمریکا از این منطقه داشته، به آنها فهمانده است که شما نمی‌توانید فقط یک طرفه از ما امنیت نظامی، پشتیبانی و حمایت بخواهید در موقعی که احتیاج دارید، ولی در سیاست‌هایی که مربوط به ایران می‌شود، بخواهید راه جداگانه‌ای بروید.

اکنون در این بخش تاکید بیشتری خواهد شد. بخش دیگر مربوط به بیمه‌های "هرمس" می‌شود که این بیمه برای صادرات به ایران یا سرمایه‌گذاری‌ها در ایران، در گذشته یک چیزی بین 50 تا 200 میلیون دلار بوده است. الان کشورهای اروپایی تصمیم گرفته اند، یعنی آن کشورهایی که اصلا این بیمه هرمس را دارند، این سقف را تا حداکثر هفت و نیم میلیون دلار تقلیل بدهند. این دو بخش بسیار مهم گسترش تحریم‌ها است.

در بسته پیشنهادی در مذاکرات آینده ایران و خاویر سولونا، چه پیشنهادات جدیدی وجود دارد که مشوق ایران باشد؟

ـ پیشنهادات جدید وجود نخواهند داشت. اصل مساله در مورد همان محل غنی‌سازی است. این پیشنهاد را قبلا هم به ایران داده بودند. یعنی غنی سازی در حد صنعتی باید در خارج از ایران قرار بگیرد.

یعنی چون ایران علی‌الاصول با ایجاد یک بانک غنی سازی اورانیوم در یک کشور ثالث توافق دارد و می‌گوید در آنجا هم حاضر است که در سرمایه‌گذاری آن شرکت بکند، ولی در عین حال می‌خواهد کار خودش را در ایران هم ادامه بدهد،

بنابراین، آن بخش تشویقی یا آن بخشی که تغییر خواهد کرد، در این جا خواهد بود که به احتمال به ایران به لحاظ درصدی، امکان بیشتری بدهند در غنی سازی در یک کشور ثالث، تا در پیشرفت تکنولوژی مستقیما دست داشته باشد، ولی محصولات بدست آمده از این تکنولوژی در کشور ثالث، مستقیما بدست ایران نرسد، بلکه هر مقدار اورانیومی که ایران احتیاج دارد برای مصرف مراکز خودش، با قیمت‌های به اصطلاح ویژه به ایران تحویل داده بشود.

این تنها مسئله ای است که این جا مورد بحث است. مساله دوم ، مساله تضمین امنیتی ایران است که تا به حال در گقتگوهایی که بوده، درحقیقت از طرف آمریکا هیچگونه تضمین مستقیمی داده نشده است. و این مساله هم بدون تماس دوسویه میان ایران و آمریکا و از میان برداشتن بعضی از اختلاف‌ها ممکن نخواهد بود.

بنابراین آقای سولانا واسطه خواهد بود برای ایجاد این گفتگو و گرفتن تضمینی از آمریکا مبنی بر اینکه به هر صورت از طرف آمریکا، ‌اقدامی علیه ایران به لحاظ نظامی انجام نخواهد گرفت.