چرا در انتخابات مجلس شرکت نمی‌کنیم

حسین علوی

بیست و چهارم اسفندماه، یعنی یک ماه و نیم دیگر انتخابات مجلس هشتم در ایران برگزار می‌شود و بحث و ارائه دیدگاه‌های مختلف پیرامون آن در این روزها و هفته‌ها پر رونق است. جبهه ملی ایران با صدور بیانیه‌ای، انتخابات مجلس هشتم را آزاد ندانسته و گفته است که در آن شرکت نخواهد کرد. در این باره گفت‌وگویی داشتم با دکتر داوود هرمیداس باوند، دبیر و سخنگوی جبهه ملی ایران و ابتدا دیدگاه عمومی این جبهه نسبت به انتخابات مجلس هشتم و دلایل مربوط به عدم شرکت در آن را جویا شدم:

انتخابات و به‌خصوص انتخابات آزاد یکی از آزادی‌های اساسی در نظام‌های مردم‌سالار و پارلمانی است. ولی خوب این بستگی به شرایط دارد که واقعا آیا یک انتخاباتی آزاد هست و یا چگونه می تواند آزاد باشد. در شرایط امروز، جامعه ایران به دو گروه خودی و غیر خودی تقسیم شده است. به نظر من این تقسیم نادرستی است. در هر حال همه‌ی شهروندان این کشور همان‌طور که در برابر قانون مساوی هستند، باید از فرصت‌های یکسان نیز بهره‌مند شوند. از جمله حقوق شهروندی نه تنها حق انتخاب کردن، بلکه حق انتخاب شدن هم هست. بنابراین سلب این حق شهروندی از یک جمعیت کثیری و راندن آنها به حاشیه، به نظر من برای هر جامعه‌ای زیانبار است.

نکته‌ی دوم اینکه بسیاری از گروه‌های سیاسی، غیرقانونی اعلام شده‌اند، یعنی گروه‌هایی که خارج از سیستم هستند. و نکته سوم اینکه حتی در روند انتخابات کنونی هم در هر حال ما می‌بینیم که جریان انتخابات تحت نظر وزارت کشور و به‌خصوص شورای نگهبان است که این شورا جنبه انتصابی دارد و در انتخابات موضع جناحی داشته است.

حداقل ظرف این ده سال گذشته شورای نگهبان دقیقا یک موضع جناجی داشته و از بی‌طرفی و بی‌نظری که لازمه چنین نهادی در هر کشور است، خارج بوده است. در کشورهای دیگر هم همان‌طور که می‌دانید دیوان قانون اساسی یا دادگاه یا شورای قانون اساسی فقط صلاحیتش در نظارت بر سلامت انتخابات است. لذا مجموع این شرایط و به‌خصوص حتی برخورد با گروه‌هایی که در درون سیستم بوده‌اند و رد صلاحیت بیش از دو هزار نفر از آنها به دلایل مختلف، فضایی برای استفاده از انتخابات به عنوان یک مکانیزم لازم مشاهده نشده است.

با توجه به این شرایط، جبهه ملی ایران اعلام می‌کند که این انتخابات انتخاباتی آزاد و سالم و منصفانه نیست. البته تا همین حدود اعلام می‌کند و برای هیچ‌کس هم تعیین تکلیف نمی‌کند که شما شرکت کنید یا نکنید. افراد با در نظر گرفتن شرایط و اوضاع و احوال، خودشان آگاهی لازم برای تصمیم‌گیری را دارند.

برخی جریانات سیاسی مطرح می‌کنند که علی‌رغم اینکه جمعیت‌ها و احزاب خارج از نظام از حق شرکت در انتخابات محروم هستند، ولی اگر یک رقابت حداقل ‌بین گرایش‌های درون نظام شکل گیرد و با فرض اینکه در رد صلاحیت‌ها تعدیل ایجاد شود، شاید حمایت کردن از کاندیداهای جناحی از نظام به سود دمکراسی باشد. در مورد این سیاست «حمایتی»، نظر جبهه ملی ایران چیست؟

در تمام احزاب و حتی در مواردی که یک حزب مدتی طولانی حکومت و قدرت را در دست دارد، یکی از رویدادهای مثبت، همیشه پدیدار شدن جناح‌ها در درون حزب است (جناح راست یا جناح چپ). شما می‌بینید که از درون حزب لیبرال در انگلیس، کم‌کم حزب کارگر پدیدار می‌شود. بنابراین در درون سیستم، پدیدار شدن جناح‌های سیاسی رقیب باید یک امر مثبتی تلقی شود و شکی در آن نیست.

در ایران هم اگر خاطرتان باشد در جریان آغاز اصلاح‌طلبی، همه‌ی گروه‌هایی که خارج از سیستم بودند به اصلاح‌طلبان رای دادند و در انتخابات شرکت کردند و قلم زدند به نفع جریان اصلاح طلبی. گو اینکه خودشان حضوری نداشتند. یعنی با وجود اینکه از نظر فیزیکی در هیچ‌یک از پست‌ها و مسئولیت‌ها حضوری نداشتند، ولی حسن استقبال کردند و همین بیش از 20 میلیون رای که ریخته شد، حاکی از حمایت و مشارکت بود.

حتی در انتخابات ریاست جمهوری اخیر، بسیاری از گروه‌های خارج از گردونه از نامزدی آقای هاشمی رفسنجانی حمایت کردند. بنابراین از لحاظ جامعه‌شناختی و جامعه‌شناسی سیاسی، وجود گروه‌های رقیب در درون سیستم را باید از علائم مثبت تلقی کرد.

یعنی به این ترتیب آیا جبهه ملی ایران پس از اعلام نهایی لیست کاندیدا ها ممکن است سیاست دیگری را اتخاذ کند؟

ببینید، یک گروه فعال سیاسی تصمیم‌گیری‌هایش باید بر اساس ارزیابی‌‌ها و ضرورت‌ها و مقتضیات وقت باشد. بنابراین تصمیم ما در آن مرحله نیز، مربوط به آینده نزدیک است. به‌خصوص بعد از اینکه معلوم شود چه اشخاصی تایید صلاحیت شده‌اند، و نیز اینکه آنهایی که معترض بوده‌اند تا چه حد به اعتراض آنها رسیدگی شده و توانسته‌اند در موضع تایید صلاحیت قرار گیرند.

در کمیته دفاع از انتخابات آزاد که در ایران تشکیل شده برخی فعالان جبهه ملی ایران هم حضور دارند و همچنین از بقیه جریانات سیاسی که در خارج از نظام هستند. آیا بین این جمعیت‌ها و احزاب خارج از نظام، تبادل نظر برای اتخاذ سیاست مشترک در ایران صورت می‌گیرد؟ و اساسا امکان هیچ‌گونه ائتلاف سیاسی و اتحاد سیاسی بین این جریانات وجود دارد؟

در این مورد یک بیانیه 25 ماده‌ای است که تاکید بر اصول ناظر بر آزادی انتخابات دارد، از لحاظ تعهداتی که ایران چه قبل از انقلاب و چه بعد از انقلاب در رابطه با اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی، میثاق حقوق اقتصادی و اجتماعی پذیرفته است.

همان‌طور که اشاره کردید نماینده این گروه‌های سیاسی در این زمینه همکاری داشته‌اند و این یک باور همگانی در این مورد خاص است. در بسیاری از موارد که مسائل موضوعی و موردی است که در هر حال به نفع مسائل مملکت است، گروه‌ها همکاری می‌کنند. ولی ممکن است در استراتژی کلی یک تفاوت نظرهای نسبی باشد.

تلاش بر این است که این تفاوت نظرها تا آنجایی که امکان دارد بی‌رنگ‌تر شود و تبدیل به یک استراتژی واحد همکاری شود، برای نیل به هدف‌هایی که مبتنی بر تحقق آزادی‌ها و حکومت قانون و فراتر از همه منافع ملی است. بنابراین تکرار این همکاری‌ها به نوبه خودش می‌تواند زمینه را فراهم کند برای یک فرآیند همکاری استراتژیک.