رویارویی مصر و اسرائیل بر سر غزه

حسین علوی

روز گذشته، در چهارمین روز از شکستن محاصره غزه توسط فلسطینی‌ها، هزاران فلسطینی سوار بر خودرو از مرز رفح به داخل مصر رفتند. گفته می‌‌شود شمار این افراد که در حال رفت و آمد به مصر و تهیه غذا، آب و سوخت برای خود هستند، نیمی از جمعیت یک و نیم میلیون نفری غزه را شامل می‌شوند.

اسرائیل خواهان بستن مجدد این مرز توسط مصر شده، اما محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین، هم اسرائیل و هم گروه تندرو حماس را به خاطر محاصره و در تنگنا قرار دادن مردم غزه، مورد انتقاد شدید قرار داده است.

حسن هاشمیان، کارشناس مسائل خاورمیانه، در گفت‌وگو با رادیو زمانه درباره‌ی وضعیت جدید در نوار غزه می‌گوید:

من معتقدم که فلسطینی‌ها و به‌خصوص حماس مایلند که این وضعیتی که با مصر ایجاد کردند، ادامه دهند. به‌خصوص که الان بخش‌های شمالی دیوار مرزی مصر و غزه را خراب می‌کنند، قبلا جای باریکی باز کرده بودند که فقط آدم‌ها می‌توانستند بروند ولی الان ماشین‌ها هم می‌توانند تردد کنند.

من معتقدم که با توجه به اینکه افکار جهان عرب و جهان اسلام با وضع غزه همدرد بود، سیاست حماس ادامه تخریب این دیوار و ایجاد رابطه از طریق گذشتن از این دیوار است. این امر خواسته‌ی تمام جهان عرب است و این مسئله موضع مصر را در شرایط سختی قرار می‌دهد.

اکنون مصر هم به‌طور ناخواسته وارد معادلات سیاسی مربوط به مسئله‌ی غزه شده، فکر می‌کنید که مصر در این ارتباط چه سیاستی را در پیش خواهد گرفت؟

مصر تا حدودی اجازه داد که مردم به خرید بیایند و دوباره به شکل منظم راه‌هایی باز شده، ولی الان مثل اینکه نمی‌تواند این کار را بکنند چون این دیوار 14 کیلومتر طول دارد، از دریای مدیترانه گرفته تا منطقه شمالی باریکه غزه. با توجه به اینکه در آنجا شهرک‌های فلسطینی هست که اسرائیلی‌ها در آن نفوذ ندارند، آنها توانستند راه را باز کنند.

در چند جای دیگر و در شمال دیوار فاصل انفجارهایی انجام دادند و راه را باز کردند و این مسئله موجب می‌شود که اکنون اسرائیلی‌ها با مصری‌ها درگیر شوند. همانطور که دیروز اسرائیلی‌ها اعلام کردند که به شکلی محاصره غزه از بین رفته و حماس توانسته که از این محاصره بیرون بیاید و بتواند راهی را برای انجام کارهای خودش به‌خصوص نیازهایی که دارند، انجام دهند. بنابراین الان این وضعیت هم نگرانی در اسرائیل و هم در مصر ایجاد کرده و موضوع رویارویی این دو است. یعنی رویارویی مصر و اسرائیل.

حماس گفته که با بستن مرز توسط مصر موافق است. آیا این به معنای این است که گذرگاه رفح باز باشد، ولی رفت و آمد تحت کنترل قرار بگیرد یا در حقیقت پیشنهاد دیگری است؟

من معتقد نیستم که حماسی‌ها این را به این شکل می‌خواهند. ممکن است بخواهند که مثلا رفت و آمد بین مصر و غزه نظم بگیرد. چیزی که الان حماسی‌ها در حال انجام هستند، به‌‌خصوص از اجلاسی که در دمشق صورت گرفته و بیانیه‌ای که نیروهای حماس و نیروهای جهاد اسلامی بیرون دادند، نشان می‌دهد که اینها خواهان برچیدن چنین محدودیت‌هایی در مرز مصر و غزه هستند. به اعتقاد من بستن این نوار 14 کیلومتری به نفع آنها نخواهد بود. آنها تلاش می‌کنند که این راه باز شود.

یک مسئله‌ی دیگری که الان حماسی‌ها دنبال می‌کنند این است که بعد از اینکه آن کودتای معروفشان را در غزه انجام دادند، طبیعتا فتح و محمود عباس بارها قطع رابطه کرده و از آنها خواستند تا وقتی که دست از انقلاب خود برندارند با آنها رابطه‌ای نداشته باشند و گفت‌وگویی صورت ندهند، ولی آنها وضعیت غزه را الان ابزاری گرفتند برای از بین بردن حالت سیاسی که آنها در غزه ایجاد کردند. در واقع آنها تلاش می‌کنند که غزه را در سطح عربی و اسلامی و در سطح بین المللی باز کنند. در واقع با باز شدن این مسئله، آن تحریم‌هایی که علیه حماس صورت گرفته بعد از آن کاری که انجام داد، آن هم برداشته شود. بنابراین اوضاع غزه الان وسیله‌ای شده برای برون رفت حماس از وضعی که در آن بعد از کودتایی که در غزه دچار شده بود.

من معتقد نیستم که حماسی‌ها مایلند که این دیوار 14 کیلومتری دوباره بسته شود و نباید فراموش کنیم که قبلا حماسی‌ها اسلحه و کالاهای مورد نیاز خودشان را از تونل‌هایی که زیر این دیوار قرار داشت، تهیه می‌کردند و الان این دیوار در چندین جا چه در جنوب و چه در شمال، منفجر شده و بنابراین الان می‌توانند به راحتی نیازهای خودشان را برطرف کنند.

اسرائیل اظهار نگرانی کرده که باز بودن مرز غزه و مصر، موجب حمل سلاح به داخل غزه شود. آیا به این ترتیب می‌توان گفت که مذاکرات فلسطین و اسرائیل را در حقیقت تحت‌الشعاع قرار داده است؟

یک بخش از مذاکرات فلسطین و اسرائیل غزه است. ولی مشکلات دیگری هم این مذاکره داشت، به خصوص نیروهای تندروی داخل اسرائیل بودند که به اولمرت اجازه ندادند که طبق آناپولیت کاری انجام دهد. در این مذاکرات پیشرفت‌هایی حاصل شد، ولی غزه یکی از بخش‌هاست و عملکرد دولت اسرائیل در رابطه با آن دقیقا خیلی متفاوت خواهد بود از آن سیری که در مذاکرات وجود داشت. چون ارتش اسرائیل الان در حالت آماده باش است و کاری که می‌تواند انجام دهد این است که دیوار 14 کیلومتری را یک بار دیگر کامل و به صورت گازانبری مورد محاصره قرار دهد و به جای اینکه به نیروهای مصری اعتماد کنند، خودشان وارد کار شوند و این خود موجب درگیری با غزه خواهد شد.

هنوز بعد از گذشت سال‌ها، هنوز اسرائیل تصمیم نگرفته که در غزه عملیات نظامی انجام دهد. بنابراین خود اسرائیلی‌ها در این زمینه مشکل دارند. مسئله‌ای دیگر اینکه چهار روز دیگر آن گزارش معروف «ایگنوگرات» در مورد جنگ اسرائیل با لبنان که سال گذشته صورت گرفت، منتشر می‌شود. این گزارش جدید وضعیت اولمرت را در بحران جدید قرار خواهد داد و دولت اولمرت خود به خود تحت فشار می‌رود و توانایی لازم برای ادامه مذاکرات و نتایج آن با فلسطینی‌ها را نخواهد داشت.

بنابراین بایستی به این مسئله از ابعاد دیگری نگاه کرد و نه از موضع غزه. بحثی که الان در جهان عرب و جهان اسلام مطرح شده این است که این محاصره دو میلیون فلسطینی را خود به خود می‌کشد و نبایستی اینطور شود. یک حرکت‌هایی هم در این زمینه صورت گرفته، البته شورای امنیت هنوز قطعنامه صادر نکرده است. به هر حال این موضوع، موضوعی انسانی شده و حماس از آن استفاده سیاسی می‌کند.