«مقیاس​های بین​المللی تنها راه خروج از بحران انتخابات»

«نهضت آزادی ایران» با انتشار بیانیه‌ای خواستار نظارت بین‌المللی بر انتخابات اسفندماه مجلس هشتم در ایران شده است. درباره‌ی این مسئله با محمد توسلی، رییس دفتر سیاسی «نهضت آزادی ایران» در تهران، گفت‌وگویی کرده​ایم.

محمد توسلی، رییس دفتر سیاسی نهضت آزادی ایران

آقای توسلی، با توجه به اینکه تا انتخابات مجلس هشتم کمتر از سه ماه فرصت باقی‌ست، آیا در این فرصت کم تبدیل پیشنهاد «نهضت آزادی» به یک خواست عمومی توسط جامعه سیاسی ایران امکان​پذیر هست، و چرا این پیشنهاد زودتر مطرح نشده؟

در بیانیه‌ای که صادر شده است، به این مسئله اشاره شده که ما هم همین پیش‌بینی را داریم که در این فاصله‌ی زمانی کوتاه امکان جلب نظر همه‌ی گروه​های سیاسی و نهادهای موثر در این انتخابات عملی نیست.

اما طرح این پیشنهاد بر این است که با توجه به عملکرد شورای نگهبان و وزارت کشور که مدیر این انتخابات هستند، هیچگونه تعدیلی در خط مشی‌های خودشان در جهت رفع موانع انتخابات آزاد و سالم نبوده، و برعکس، تصریح هم کرده‌اند که همان روش سابق در انتخابات مجلس هفتم و انتخابات ریاست جمهوری نهم را دنبال خواهند کرد، مجموعه‌ی قرائن نشان می‌دهد که هیچ نوع امیدی از اینکه مسئولان برگزاری انتخابات، قانون اساسی و آن معیارهای شناخته‌شده‌ی جهانی را در برگزاری انتخابات رعایت بکنند [وجود ندارد]، و تنها راه‌حل برای خروج از این بحران در شرایط کنونی به نظر ما همین مقیاس بین‌المللی‌ست.

طبیعی‌ست این نظارت یک فرایند دارد که بایستی هم بدنه‌ی جامعه سیاسی ما آماده بشود، و هم شرایط قانونی‌اش فراهم بشود. البته این درخواست ما کاملا یک درخواست قانونی‌ست. برای اینکه این معیارهای انتخابات آزاد منصفانه در ۱۹۹۴ توسط اتحادیه بین‌المجالس که نمایندگان پارلمان​های ۱۲کشور جهانی، از جمله نمایندگان پارلمان ایران هم حضور داشتند، تصویب شده است. بنابراین دولت ایران متعهد به رعایت این ضوابط هست.

آقای توسلی، با توجه به اینکه دوماه گذشته کانون دفاع از آزادی انتخابات هم در ایران تشکیل شد که فعالان سیاسی کشور، از جمله «نهضت آزادی» هم در آن حضور دارند، آیا این کانون از پیشنهاد نظارت بین‌المللی حمایت خواهد کرد؟

همانطور که اشاره کردید، نمایندگان «نهضت آزادی ایران» نیز در این کمیته‌ی دفاع از آزادی انتخابات حضور دارند و همانطور که می‌دانید، کانون مدافعان حقوق بشر یک نهاد حقوق بشری‌ست. بنابراین در حد ظرفیت یک نهاد حقوق بشری عمل می‌کنند و ما هم در همان سطح در آن جا حضور داریم.

اما «نهضت آزادی ایران» بعنوان یک سازمان سیاسی که وظایف و رسالت خاص خودش را دارد، خب با توجه به شرایط ایران و پیچیدگی‌هایی که وجود دارد، مسئولیت دارد که این شرایط را تحلیل کند و بعنوان یک سازمان سیاسی پیشنهاد خودش را مطرح کند. طبیعتا باید ببینیم که این نهادها چه واکنشی نسبت به این پیشنهاد خواهند داشت.

این پیشنهاد با توجه به اینکه جریانات اصلاح‌طلب درون نظام درگیر ملاحظات و مصلحت‌جویی‌های سیاسی هستند، آیا فکر می‌کنید مورد پشتیبانی آنها قرار بگیرد؟

به نظر می‌رسد با توجه به خط مشی‌ای که شورای نگهبان دارد، برای رد صلاحیت گسترده‌ی اصلاح‌طلبان، اصلاح‌طلبان هم بزودی به همین جمع‌بندی خواهند رسید و احتمال اینکه آنها هم چنین پیشنهادی را تایید کنند، ما بسیار قوی می‌بینیم.

در بیانیه‌ی «نهضت آزادی» به مناسبت این پیشنهاد آمده است که این حزب در صحنه‌ی انتخابات حضور خواهد یافت، اما این به معنای شرکت در همه‌ی مراحل انتخابات نیست. حضور در صحنه‌ی انتخابات برای «نهضت آزادی» شامل چه فعالیت‌هایی می‌شود؟ آیا ارائه‌ی برنامه‌ انتخاباتی برای معرفی کاندیداهای مستقل هم شاملش خواهد بود؟

الزاما به معنی ثبت‌نام یا برنامه‌ی انتخاباتی نخواهد بود. ما به​عنوان یک سازمان سیاسی در درجه‌ی اول مسئولیت و رسالت آگاهی‌بخشی در جامعه را داریم و به همین علت در فضای انتخابات حضور داشته‌ایم در سه دهه‌ی گذشته و طبیعی‌ست که در این دوره نیز حضور خواهیم داشت.

حضور در انتخابات در هرحال ضوابط و مراحل متفاوتی دارد متناسب با امکاناتی که برای حضور ما فراهم می‌شود. اگر شورای نگهبان در سیاست خودش تعدیلی بوجود بیاورد و طبق قانون اساسی و معیارهای شناخته‌شده‌ی جهانی عمل کند، طبیعتا ما خودمان را مقید می‌دانیم که در انتخابات ثبت‌نام کنیم و حضور و مشارکت بیشتری داشته باشیم. اما اگر شورای نگهبان بخواهد در همین حد عمل کند، طبیعتا ما بایستی نقض قانون اساسی و حقوق اساسی ملت را برجسته کنیم و به مردم آگاهی بدهیم و در واقع بعنوان یک وظیفه عملکرد حاکمیت و عملکرد وزارت کشور و شورای نگهبان را نقد کنیم، تا در این مرحله نیز گامی در جهت فرایند دموکراسی برداشته باشیم.

آقای توسلی، بعنوان نکته‌ی آخر، با توجه به اینکه تجربه‌ی دولت​ها و مجلس اصلاحات در طول هشت سال مسئولیت‌شان به انتظارات جامعه و رای‌دهندگان پاسخ درخور نداده است، تصور می‌کنید که رغبت اجتماعی برای اینکه در انتخاباتی مردم حضور پیدا کنند که بازهم فقط محدود به رقابت​های درون نظام باشد، چقدر قابل پیش‌بینی هست؟

ببینید، ما بعنوان یک سازمان سیاسی که مبارزه‌ی قانونی، علنی و مسالمت‌آمیز را انتخاب کرده است، راهبردمان تقویت فرایند دموکراسی‌ست. و در این راهبرد و استراتژی راه دیگری وجود ندارد که ما با مقاومت خودمان در مقابل کارهای خلاف قانون (که در رابطه با) منافع ملی انجام می‌شود، این روند را در واقع دنبال کنیم.

طبیعی‌ست که اگر مسئولان جمهوری اسلامی بخواهند کماکان بر سیاست‌های گذشته‌ی خودشان اصرار داشته باشند، حضور و مشارکت مردم کمرنگ‌تر خواهد بود و ما این را در راستای منافع ملی ارزیابی نمی‌کنیم. اما اینکه مردم از اصلاحات سرخورده شده باشند، به نظر می‌رسد درست است.

در اواخر اصلاحات با توجه به چپ‌روی‌ها و شعارهای دور از واقعیت که داده می‌شد، ممکن بود که مردم یک کمی برداشت (دیگری) داشتند. اما امروز به نظر می‌رسد با مقایسه‌ای که بین عملکرد دولت نهم و دولت آقای خاتمی و دوران اصلاحات انجام می‌دهند، دید بسیاری از مردم نسبت به روش‌های گذشته تفاوت پیدا کرده است. حتی جنبش دانشجویی ما و نهادهای مدنی‌مان که شرایط امروز را با دوران هشت‌ساله‌ی اصلاحات مقایسه می‌کنند، می‌بینند که آن دوران دوران به مراتب بهتری بوده و از آزادی‌های بیشتری برخوردار بودند.

فرهنگ استبدادی متاسفانه این ذهنیت را برای ما به​وجود آورده است که انتظار داریم این فرایند طولانی یکشبه طی بشود. ولی ما به​عنوان یک سازمان سیاسی فکر می‌کنیم این روند روندی واقع​بینانه است و باید ما این روند را تقویت کنیم و شرایط اصلاحات تدریجی را در جامعه‌ی خودمان پدید بیاوریم.