آژانس، مجبور به ایفای نقش سیاسی شده است

حسین علوی

از سه هفته پیش یعنی انتشار توافق‌نامه‌ی ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی بر سر یک جدول زمانی طبقه‌بندی شده و نیز اظهار نگرانی محمد البرادعی مدیر این آژانس نسبت به بی‌صبری غرب و خطر برخورد نظامی با ایران اختلاف نظر بر سر ضرورت تحریم‌های جدید بالا گرفته است. وزرای خارجه آمریکا و فرانسه و بریتانیا در اجلاس وزرای خارجه‌ی کشورهای پنج به علاوه‌ی یک اعلام کردند که دارای سیاستی نسبتا هم‌سو برای تشدید تحریم‌ها علیه ایران هستند.
در گفت‌وگویی با دکتر علی اکبر اعتماد، کارشناس برنامه‌ی انرژی هسته‌ای و رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در دوران پیش از انقلاب، احتمال دست‌یابی به توافق در بین کشورهای پنج بعلاوه یک و چشم‌انداز تصمیمات جدید شورای امنیت در مورد تشدید تحریم‌ها علیه ایران را در میان گذاشتم:

گفت‌وگو را از «اینجا» بشنوید.

دکتر علی اکبر اعتماد: این مسئله‌ی مذاکراتی که در جریان هست راه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد. از قرار معلوم در بین 5 کشور عضو اصلی شورای امنیت سازمان ملل متحد هم فکری و هم راهی در مورد اعمال تحریم‌های تازه بر ایران نیست. البته تا امروز. ولی اخیرا سر و صدا و حرفها این است که تحریم‌هایی خارج از تصمیم‌های شورای امنیت علیه ایران اعمال شود از طرف بعضی از کشور‌ها. و آن کشور‌ها در وهله‌ی اول امریکا است. فرانسه اخیرا به این طیف پیوسته است. انگلستان هم که خواهد بود. از قرار معلوم این سه کشور افکار عمومی را آماده می‌کنند که تحریم‌هایی خارج از تصمیمات شورای امنیت در صورتی که در شورای امنیت موفق نشوند یعنی به اصطلاح تحریم‌هایی را به خواست خودشان اعمال بکنند. حتی اخیرا وزیر امور خارجه‌ی فرانسه از موسسات فرانسه خواست که با ایران معامله نکنند. بنابراین مسئله‌ی تحریم‌ها کم کم دارد از چارچوب سازمان ملل تقریبا خارج می‌شود، و این کشور‌ها به خودشان دارند حق می‌دهند که تحریم‌های به اصطلاح خارج از این چارچوب بر ایران اعمال بکنند . من احساسم این است که روسیه و چین در این مورد با این کشور‌ها همراهی نخواهند کرد. مخصوصا این که امریکا از قرار معلوم تحریم‌هایش را می‌خواهد تشدید بکند. و مخصوصا سپاه پاسداران انقلاب را در قالب این تحریم‌ها قرار بدهد.

آیا دلیل سیاست جدید فرانسه که در قبال ایران به هر حال سیاستی رادیکال‌تر هست مربوط به سیاست عمومی فرانسه در نزدیکی به آمریکاست و یا دلایل دیگری هم دارد؟
- عرض کنم که این داستان تازه که در واقع یک جهت‌گیری تازه در سیاست خارجی فرانسه است این یک مقداری سنت‌شکنی است. یعنی تا چند ماه پیش در هر صورت از 40 سال پیش تا چند ماه پیش سیاست خارجی فرانسه بر اساس اصول گلیسم می‌چرخید. اصولی که مفهومش این بود که فرانسه همیشه یک سیاست خارجی مستقل باید داشته باشد و منافع خودش را در نظر بگیرد و زیاد به درگیری‌هایی که امریکا در دنیا راه می‌اندازد تن ندهد. ولی از وقتی که آقای سارکوزی رئیس جمهور شده این سیاست از قرار معلوم یک کمی دارد تغییر پیدا می‌کند و فرانسه دارد به امریکا نزدیک می‌شود از لحاظ سیاسی.

حالا اینکه نزدیک شدن فرانسه به آمریکا از لحاظ سیاسی چه انعکاسی در داخل فرانسه دارد، استنباط من این است که فرانسوی‌ها خیلی از این داستان خوششان نمی‌آید. افکار عمومی فرانسه هم خیلی در این راه آمادگی ندارد. ولی بالاخره سارکوزی آدمی است که خیلی فعال است، نسبتا هم محبوب است و احتمالا این سیاست خودش را اجرا خواهد کرد. گرفتاری ما این است که اولین ثمره‌ی این سیاست، مخالفت شدید فرانسه با ایران است. و این گرفتاری اولین‌بار با ایران شروع شده است. حالا نزدیکی فرانسه به امریکا البته یک حرکت طویل‌المدت‌تری است از این که فکر بکنیم مسئله فقط بر سر ایران است. مسئله در سوریه هم همینطور است حتی در عراق برای اولین بار فرانسوی‌ها با امریکایی‌ها دارند همراهی میکنند. در مسئله‌ی فلسطین همینطور. من فکر می‌کنم که فرانسه در هر صورت کم کم به طرف یک سیاست همکاری فعال ولی با حفظ استقلال سیاسی فرانسه، دارد با امریکا روبرو میشود.

آقای البرادعی هشدار می‌دهد که ایران تهدید فوری برای جامعه‌ی جهانی نیست. و غرب او را متهم می‌کند که آژانس بین المللی را به جای انجام وظیفه فنی و تحقیقاتی، وارد حوزه‌ی سیاست کرده و در دیپلماسی دخالت می‌کند. این اتهام فکر می‌کنید با توجه به نگرانی شدید آقای البرادعی از برخورد نظامی با ایران چه قدر میتواند زمینه داشته باشد؟
- ببینید این درست است که آژانس بین المللی انرژی اتمی نباید وارد سیاست بشود. و باید به حرفه خود یعنی بازرسی‌های فنی اکتفا بکند. ولی از طرف دیگر آنقدر قدرت‌های بزرگ روی آژانس فشار میگذارند و به اصطلاح نتیجه گیری‌های آژانس را با وسایل مختلف تحت تاثیر قرار میدهند، که در واقع آژانس بخواهد یا نخواهد تا یک حدی نقش سیاسی بازی می‌کند. یعنی باید با سیاست‌های مختلف، کشور‌های قدرتمند و کشور‌های جهان سوم یک جوری بالاخره کنار بیایند. آخرین گزارش آقای البرادعی راجع به مسئله‌ی اتمی ایران بسیار گزارش خوبی است یعنی گفته می‌شود که تقریبا کل مسائل حل شده به جز یکی دو مسئله‌ی کوچک که ان هم ایران قول داده که تا دو سه ماه دیگر روشن بکند. بنابر این گزارش آقای البرادعی برای ایران خیلی مثبت بوده و این عکس العمل امریکا در مقابل البرادعی همین است که گزارش البرادعی نسبت به ایران مثبت است. یعنی امریکایی‌ها تعجب می‌کنند که چطوری آژانس بین المللی انرژی اتمی می‌تواند نظر مثبتی نسبت به روابطش با ایران داشته باشد. در واقع هر چه البرادعی بیشتر نسبت به مسئله‌ی اتمی ایران مثبت‌تر صحبت بکند صدای امریکا بلندتر می‌شود و این احتمالا ممکن است برای آقای البرادعی مشکلاتی ایجاد بکند. چون امریکا و فرانسه و انگلستان و کشور‌های غربی در آژانس خیلی قدرت دارند و می‌توانند به اصطلاح وسائل کار آقای البرادعی را یواش یواش از دستش بگیرند.