گل‌گشتی در گل‌ها

محمود خوشنام

برنامه‌ی «گل‌ها» در آغاز کار از صدای چند خواننده‌ی مرد باتجربه برای اجرای آوازهای سنتی بهره می‌گرفت. نخستین آنها عبدالعلی وزیری بود که همکاری آن چندان به درازا نکشید و پس از او نوبت به غلامحسین بنان رسید که تا سال‌های پیش از انقلاب در کار آوازخوانی فعال بود و همه‌ی همتایانش او را برجسته‌ترین خواننده‌ی سنتی موسیقی ایران می‌دانند.

درباره‌ی این هر دو، یعنی عبدالعلی وزیری و غلامحسین بنان، در برنامه‌ای مستقل صحبت کرده‌ایم.

پس از این دو به‌مرور خوانندگان دیگری نیز به «گل‌ها» پیوستند؛ مثل ادیب خوانساری، تاج اصفهانی، حسین قوامی، محمودی خوانساری، ایرج، گلپایگانی، نادر گلچین، عبدالوهاب شهیدی و محمدرضا شجریان. در این میان این دو تن آخری توفیق چشمگیری پیدا کردند و تا زمان ما نیز در صدر فهرست آوازه‌خوانان برجسته‌ی شهرت‌یافته نشسته‌اند. به‌ویژه شجریان با فراست و کیاست بسیار از همه‌ی بحران‌ها و راه‌بندان‌های ناشی از انقلاب به سلامت درگذشته و در یکی دو سال اخیر، با همگامی با جنبش سبز مردم ایران، وزن و اعتبار بیش‌تری نیز یافته است.

البته تنها صدا نیست که او را برجسته می‌سازد؛ ذوق و دانایی در گزینش شعر و درآمیختن دقیق آن با نغمه‌های آوازی نیز هست.

محمدرضا شجریان که در سال ۱۳۱۹ در مشهد زاده شده، کار آوازخوانی را از سال ۱۳۳۷ با رادیو خراسان آغاز کرده و بعد به تهران آمده و کار خود را در رادیو سراسری ایران ادامه داده است.

شجریان تا به زمان بارآوری برسد، نزد استادان گونه‌گونی چون اسماعیل مهرتاش، عبداله دوامی، فرامرز پایور و نورعلی‌خان برومند به تربیت و پرورش صدای خود و آموختن ردیف موسیقی سنتی پرداخته و روز و شب گوش به صداهای پرورده‌ای چون اقبال سلطان، طاهرزاده، ظلی، ادیب خوانساری، قوامی و بنان سپرده است.

شجریان در بیش از صد برنامه‌ی «گل‌ها» شرکت جسته است

شجریان در بیش از صد برنامه‌ی «گل‌ها»یی شرکت جسته است. البته غیر از «گل‌ها» دویست و پنجاه برنامه‌ی دیگر موسیقی ایرانی رادیو نیز به نام او ثبت شده است. علاوه بر اینها باید از بی‌شمار کنسرت‌های او در درون و برون‌مرز یاد کرد که کارنامه‌ی او را درخشان‌تر از آن‌چه بود ساخته است. شجریان هر چقدر ببیند حق اوست.

عبدالوهاب شهیدی نیز از خوانندگان برجسته‌ی برنامه‌ی «گل‌ها»ست؛ ولی با تفاوتی عمده با دیگران. تفاوتی که از شیوه‌ی ابتکاری آوازخوانی او ناشی می‌شود و شیوه‌ای که سخت با روحیه عارفانه‌ی «گل‌ها» سازگاری دارد. شیوه‌ی او محصول ذهن و اندیشه‌ی نوگرایانه‌ی اوست. می‌گوید موسیقی باید مثل پرنده آزاد باشد. هیچ قفسی را تاب نمی‌آورد. درجازدن شایسته‌ی هنر امروز نیست. خواننده وقتی می‌خواند، باید خلاقیت داشته باشد.

عبدالوهاب شهیدی، فراگیری موسیقی را نزد خود و به یاری گرامافون آغاز کرده است. ادیب و تاج را می‌شنیده و سعی می‌کرده آ‌نها را موبه‌مو تکرار کند. ۲۲ ساله بوده که به کلاس اسماعیل مهرتاش در جامعه‌ی باربد می‌رفته و دوره‌ی آوازخوانی و نیز بازیگری تئاتر را در آنجا گذرانده است.

ورود او به برنامه‌ی «گل‌ها» اما برای خودش نیز غافلگیرکننده بوده است. شبی در محفلی از بزرگان، آوازی خوانده و چند روز بعد یکی از دوستان او را به خانه‌ی خود دعوت کرده تا برنامه‌ی جدیدی از «گل‌ها» را گوش کنند. او ناباورانه می‌بیند که صدای خود اوست که در همان شب میهمانی ضبط شده و به دست داود پیرنیا رسیده است.

شهیدی دو روز بعد به دیدار پیرنیا می‌شتابد و از آن پس به گروه‌ آوازخوانان «گل‌ها» می‌پیوندد و با صد ا و عود خود رنگ و بوی تازه‌ای به آن می‌بخشد.