«دولت احمدی‌نژاد به امام زمان پاسخ‌گوست نه به ملت»

محمد تاج‌دولتی

در دومین روز هفتمین کنفرانس انجمن بین‌المللی پژوهش‌های ایرانی که از پنج‌شنبه گذشته در شهر تورنتو آغاز شد ۱۹ جلسه‌ی سخنرانی و بحث و گفت و گو در زمینه‌های ادبی، هنری، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی اقتصادی و نمایش فیلم برگزار شد.

علی‌رضا حقیقی در بخشی از سخنرانی خود در مورد سیاست‌ها و روش‌های تبلیغاتی آقای احمدی‌نژاد و نوع اخلاق جدیدی که از طریق گفتارها و رفتارهای دولت به جامعه منتقل می‌شود و تغییراتی که در روابط جامعه‌ی مدنی اتفاق می‌افتد صحبت کرد.

کاوه شهروز

از علی‌رضا حقیقی می‌پرسم چه تغییراتی در روابط جامعه‌ی مدنی در ایران رخ داده؟

برخلاف دولت آقای خاتمی شعار دولت آقای احمدی‌نژاد دولت پاسخگو نیست بلکه دولت خدمتگزار است و به‌علاوه این دولت معتقد است با توجه به ارتباطی که امام زمان با این دولت دارد در حقیقت این دولت به امام زمان پاسخگو است و امام زمان رفتارهای آن را کنترل می‌کند و بنابراین نیازی به نهادهای جامعه‌ی مدنی نیست.

در ارتباط با کنترل دولت اگر متن‌های مربوط به مرکز پژوهش‌های ریاست‌جمهوری را هم ملاحظه کنید می‌بینید که احزاب و سازمان‌های جامعه‌ی مدنی به‌عنوان نهادهای مصنوعی که مانع رابطه‌ی دولت و ملت بوده‌اند تشبیه شده است و درواقع دولت نهم این موانع را برکنار کرده است.

همچنین دولت می‌خواهد تصویر خودش را به‌عنوان یک دولت قدرتمند و کسی که با مافیا می‌جنگد نشان بدهد و عنوان کند بر‌خلاف دولت آقای خاتمی که دولت ضعیفی بود‌؛ دولتی است قدرتمند، مقتدر، مبارز و مقدس و این ویژگی‌ها باعث می‌شود که در مقابله با معنویت و عدالت که از نظر این دولت در ۱۶ سال گذشته به فراموشی سپرده شده بود بتواند کمک کند که آنها را به دست بیاورد.

در حوزه‌ی سیاست خارجی هم، سیاست آقای احمدی‌نژاد سیاستی است که معتقد است با نظم کنونی جهان، ایران نمی‌تواند جایگاه مناسبی پیدا کند و در حقیقت در روابط بین‌الملل هم معتقد است که بایستی با سیاست تهاجمی بازی کرد و سیاست تنش‌زدایی جواب نمی‌دهد.

اگر بخواهیم با سیاست تنش‌زدایی ادامه بدهیم ما را در خانه‌ی خودمان گیر خواهند انداخت و ما مجال نفس کشیدن نخواهیم داشت. بنابراین سیاست تهاجمی را دنبال می‌کنیم.

البته باید توجه داشت که معمولاً پوپولیسم و شعارهای پوپولیستی مصرف داخلی دارد ولی دولت‌هایی که بخواهند این را در حوزه‌ی خارجی به کار ببرند به‌خاطر این‌که سیاست خارجی حوزه‌ی منافع و تحلیل‌های عینی است؛ معمولاً این نوع شعارها ممکن است با مشکلات جدی مواجه بشود.

دولت آقای احمدی‌نژاد هم در برخی مواقع متوجه شده که این مسایل وجود دارد و سعی کرده حداقل در جملاتی که در ارتباط با آمریکایی‌ها به کار می‌برد یک تجدید‌نظری بکند.

این تجدید‌نظر نشان‌‌دهنده‌ی این است که پوپولیسم در عرصه‌ی سیاست خارجی با موانع جدی روبه‌رو می‌شود.

سعید یوسف

غلو کردن کمکی نمی‌کند، باید حقیقت را پیدا کرد

جلسه‌ی دیگری که توجه تعداد زیادی از شرکت‌کنندگان در کنفرانس را به خود جلب کرد؛ سخنرانی و بحث و گفت و گو درباره‌ی زندانیان سیاسی در ایران بود.

دکتر شهرزاد مجاب، استاد مطالعات زنان در دانشگاه تورنتو که گرداننده‌ی این جلسه بود ضمن اشاره به دلایل گوناگون بی‌توجهی گروهی از مردم و به‌ویژه دانشگاهیان و پژوهش‌گران خارج از ایران نسبت به قربانیان شکنجه و اعدام و زندانیان سیاسی در ایران، در مورد تاثیر گذشت زمان در کم‌توجهی مردم گفت:

گذشت زمان در خارج از کشور به نوعی باعث رشد یک‌سری ادبیات بسیار مهم در مورد زندان شده است. ما الان در مورد ادبیات دیاسپورا با بروز ادبیات بسیار گسترده‌ای مواجه هستیم. از خاطرات گرفته تا حتی آثار هنری مهم مثل فیلم و نقاشی.

و بار این مساله روی دوش این زندانیان بوده است و جای تاسف است که دنیای آکادمیک، محققین ما، نسل جوان ما نه تنها از این تاریخ آگاهی ندارد، بلکه دسترسی هم ندارد.

این ادبیات به زبان فارسی نوشته شده است. در‌نتیجه وظیفه‌ی مشکلی روی دوش ما است که هم این ادبیات را به زبان‌های دیگر و مخصوصاً زبان انگلیسی در خدمت خوانندگان و بینندگان بگذاریم و هم محققینی تربیت کنیم که بتوانند این اسناد را برای مستند‌سازی این جنایت به شکل اسناد قانونی دربیاورند و تاریخی را بسازیم که تکرار نشود.

آمار دقیقی در مورد قربانیان در دست نیست و یکی از مشکلات این است که در مورد این نوع مستند‌سازی باید دقت زیاد کرد. غلو کردن کمکی نمی‌کند و باید حقیقت را پیدا کرد. ما باید به دنبال حقیقت باشیم.

ما از یک طرف باید این ایده را جا بیندازیم که باید جنایت و اعدام علیه هر کسی در ایران لغو شود چون اعدام یک نفر اعدام یک ملت است.

وظیفه‌ دیگر، یادگیری یک فرهنگ سیاسی که انعطاف آن زیاد باشد است. فرهنگی که پایه‌های رفتار حقوق‌بشرانه‌ را بنیان بگذارد. ما احتیاج به این داریم که چنین فرهنگی را جا بیندازیم.

علی‌رضا حقیقی

ادبیات زندان و ویژگی‌های آن

دکتر سعید یوسف، پژوهش‌گر ایرانی دانشگاه میشیگان در سخنرانی خود در این جلسه به بررسی شعرهای منتشر شده از سوی زندانیان سیاسی ایران اشاره کرد. دکتر سعید یوسف درباره‌ی این‌که به‌طور کلی ادبیات زندان در مجموعه‌ی ادبیات ایران چه جایگاه و ویژگی‌هایی دارد گفت:

شاید قابل تاکیدترین بخش آن خاطره‌نویسی باشد. این خاطره‌ها تصویرهای بسیار زنده‌ای ارایه می‌کند و درواقع برای مستند کردن آن فجایعی که در زندان‌ها گذشته بسیار مفید است.

همیشه کوشش‌هایی را که به شکل ادبی انجام گرفته موفق ندیدم و به‌ویژه نوع اشعاری که در زندان‌های جمهوری اسلامی نوشته شده - البته بگذریم از شاعران برجسته‌ای چون محمد مختاری که او هم اشعار زندان دارد - ولی آن چیزهایی که در کتاب‌های دیگری که گردآوری شده‌اند دیدم‌، از آن زبانی برخوردار نیستند که عمق آن فجایع را بتوانند به درستی نشان بدهند.

در طول بررسی تاریخی من نه فقط به مسعود سعد بلکه به زندانیان رضا‌شاه نیز اشاره کردم، مثل فرخی یزدی و بهار که اشعار بسیار خوب و تفسیرهای زنده‌ای از زندان را در حبسیات‌ خودش ارایه می‌کند و همین‌طور می‌رسیم به دوران‌های بعدی، پهلوی دوم و کسانی مثل سعید سلطانپور.

ما در دوره‌های مختلف شاعران مختلفی داشتیم که در زندان بودند و هر کدام تاثیر دوران خودشان را به لحاظ هنری هم نشان دادند.

یعنی نه تنها بازتاب مشاهدات خودشان و تاثیراتی را که از آن محیط گرفتند در کارشان می‌بینیم‌، بلکه بازتاب شیوه‌ی رایج هنری زمان‌شان را هم در کارنامه‌ی آنها می‌بینیم.

اما در ارایه‌ی تصویر درست به لحاظ نوع تاثیری که شاعران زندانی در دوران جمهوری اسلامی از شعر مسلط داخل ایران گرفتند، آن را خیلی موفق ندیدم.

در حالی که ما در تبعید شاعرانی داشتیم که اگر می‌خواستند همان فجایع را بیان کنند احتمالاً با بیان و روان دیگری می‌گفتند.

ولی در داخل ایران متاسفانه همه‌ی شاعران به یک زبان واحد نزدیک شدند و این زبان واحد آن چیزی نیست که واقعاً برای بیان آن فجایع مورد نیاز باشد.

کاوه شهروز، حقوق‌دان و پژوهش‌گر مسایل حقوق بشر در دانشگاه هاروارد موضوع سخنرانی خود را رویدادهای سال ۶۷ و اعدام‌های انجام شده در آن سال قرار داد و دلایل موجود در مورد بی‌توجهی به قربانیان سیاسی را این‌طور بیان کرد:

ما الان احتیاج داریم که با جوامع دیگر که تجربه‌هایی مثل ایرانی‌ها داشته‌اند، مثل مردم آرژانتین یا شیلی؛‌ بیشتر رابطه برقرار کنیم و از آنها یاد بگیریم که چه کارهایی باید کرد و چه اشتباهاتی را نباید کرد و مهم است که دید مردم را نسبت به این اعدام‌ها عوض کنیم.

یعنی اعدام‌ها فقط این نبوده که دولت ایران آدم‌هایی را که جزو احزاب مختلف بودند اعدام کند، بلکه این جنایتی بود که علیه تمام ایرانیان انجام شد.

و این مسوولیت ما است که به سازمان ملل و به گروه‌هایی مانند سازمان ملل اطلاعات کافی بدهیم که شاید حاضر شوند از نظر حقوقی این داستان را دنبال بکنند.

در همین روز دکتر اکبر اعتماد، رییس سازمان انرژی اتمی ایران در دوران پیش از انقلاب، در یک جلسه‌ی سخنرانی و پرسش و پاسخ درباره تاریخچه پروژه‌های انرژی هسته‌ای در ایران شرکت کرد.

محبوبه عباس‌قلی‌زاده از فعالان حقوق زنان در ایران که از معدود کسانی است که موفق شده است برای شرکت در کنفرانس مطالعات ایرانی ویزا دریافت کند با ارایه‌ی دو فیلم مستند کوتاه از زندگی دو زن زندانی پس از آزادی صحبت کرد.

با دکتر اکبر اعتماد در مورد تاریخچه‌ی انرژی هسته‌ای در ایران و با محبوبه عباس‌قلی‌زاده، فعال حقوق زنان در ایران گفت و گوهای جداگانه‌ای کردم که در روزهای آینده خواهید شنید.