تاریخ انتشار: ۱۴ تیر ۱۳۸۹ • چاپ کنید    

مرتضی محجوبی و نوای مینیاتوری

محمود خوشنام

اشاره: در هفته‏های پیش، به آنها‏ که ستون فقرات برنامه‏ی «گل‏ها» را می‏ساختند و حضورشان برای دوام و استمرار برنامه ضروری بود، اشاره کردیم. حال می‏پردازیم به برخی از هنرمندانی که از نخستین روزها با برنامه‌ی «گل‏ها» همکاری داشتند و ساخته‏ها و نواخته‏های‏شان به‏طور مستمر بر جاذبه و اعتبار این برنامه می‏افزود.

Download it Here!

ابوالحسن صبا، آموزگار بزرگ موسیقی، اگرچه در نخستین برنامه‏های «گل‌ها» شرکت داشت، ولی عمرش دوام نیاورد و یکی‌دوسالی پس از آغاز کار آن، به سرای باقی شتافت.

پس از او باید از زمره‏ی نخستین‏ها، از احمد عبادی، حسین تهرانی، لطف‏الله مجد، رضا ورزنده، حسن کسایی و مرتضی محجوبی یاد کرد.

در این میان، محجوبی از این بابت مقام برتر پیدا می‏کند که علاوه بر شیوه‏ی مخملی پیانونوازی، ذوق و قریحه‏‏ای غریب در آهنگسازی سنتی داشت.

در کنار مثلث خالقی، رهی و بنان، مربعی در «گل‏ها» به‏وجود آمد با عضویت محجوبی، رهی، مرضیه و بنان که کارش از نظر کمیت بر مثلث اول پیشی می‏گرفت. بی‏هیچ گزافه، دوسوم از آهنگ‏های «گل‏های جاویدان» و «رنگارنگ»، به‏ویژه در سال‏های نخستین، حاصل همکاری این مربع است.

مرتضی محجوبی در سال ۱۲۷۹ خورشیدی در خانواده‏ای هنردوست در تهران زاده شد. پدرش نی می‏نواخت و مادرش با پیانو آشنایی داشت. همین آشنایی مادر، مرتضی را از خردسالی شیفته‏ی پیانو ساخت.

پدر و مادر او را به شاگردی حسین‌خان هنگ‏آفرین فرستادند تا نزد او با مقدمات موسیقی ملی آشنا شود. او پس از آن نزد محمود مُفخم که خود پس از تار به پیانو روی آورده و به مهارت رسیده بود، به فراگیری پیانونوازی پرداخت.

چندی بعد پدر مرتضی کافه‏ای در خیابان لاله‏زار بنیاد کرد و پسرانش مرتضی و رضا ارکستر کوچکی برای کار در کافه به‏وجود آوردند.

در مهارت مرتضی، همین بس که در نوجوانی در کنسرتی که هنرمندانی چون مفخم و اسماعیل‏زاده و حاجی‏خان ضربی در «سینما فاروس» خیابان لاله‏زار ترتیب داده بودند، شرکت جسته بود.

می‏گویند نواخته‏های مرتضی آن‏چنان وجد و جذبه‏ای آفریده که عارف قزوینی که در کنسرت حضور داشته، به‏پا خواسته و به خواندن پرداخته است.

مرتضی‌خان به خوبی از شیوه‏ی استاد خود محمود مفخم پیروی می‏کرد. ریزهای او روی پیانو که میراث تارنوازی استادش بود، ظرافت‏های بسیار داشت.

او تا بنیاد برنامه‏ی «گل‏ها» به شیوه‏‏های قدمایی می‏نواخت، ولی در محدوده‏ی برنامه‏ی «گل‏ها» ابتکاراتی در نواختن به‏کار بست که به‏مرور از ویژگی‏های کار او شد.

ریزهای او روی پیانو، به‌نوعی مینیاتور می‏ماند و قطع ‏و وصل‏های مخملی ملودی‏های فی‏البداهه‏‏ی او با ذات موسیقی سنتی سازگاری داشت.

در یک‏ کلام، پیانو که پیش از او دارای شناسنامه‏ی ایرانی شده بود، به همت او با سنت‏های دنیای تازه نیز به‏خوبی آشنایی پیدا کرد.

از میان ۲۲ تصنیفی که از مرتضی محجوبی ضبط و پخش شده‏اند، اینها شهرت بیش‌تری یافته‏اند: نوای نی، کاروان، من از روز ازل، من بی‏دل و چه شب‏ها.

غلامحسین بنان و مرضیه، خوانندگان عمده‌ی آفریده‏های او بودند. می‏گویند متن تصنیف‏هایی از او به‏جامانده که به خط ابتکاری خود، شبیه نوعی سیاق نوشته شده‏اند. باید کسی همتی کند و آنها را به خط بین‏المللی برگرداند و تنظیم و تدوین کند.

مرتضی محجوبی، از قضای روزگار، در همان سالی که داوود پیرنیا سرپرستی «گل‏ها» را رها کرد، یعنی در سال ۱۳۴۴، در ۶۵ سالگی چشم از جهان فروپوشید.

Share/Save/Bookmark

نظرهای خوانندگان

مقاله ی دکتر خوشنام عالی بود .
عکس الصاقی بیشتر به آیت اله صانعی شبیه است تا به محجوبی .

-- مهرداد ، Jul 5, 2010

من سال ها پیش در ایران برنامه ای از"گلها"را بیاد مرتضی خان محجوبی شنیده ام،که فوق العاده زیبا بود. ای کاش برای تجلیل از وی،آن برنامه در اختیار عموم قرار می گرفت.

-- parviz mahmoodi ، Jul 5, 2010

از مطالب مطرح شده توسط دکتر محمود خوشنام مثل همیشه لذت بردم. درود بر شما

-- م صدری ، Aug 29, 2010

نظر بدهید

(نظر شما پس از تایید دبیر وب‌سایت منتشر می‌شود.)
-لطفا به زبان فارسی کامنت بگذارید.
برای نوشتن به زبان فارسی می توانید از ادیتور زمانه استفاده کنید.
-کامنتهایی که حاوی اتهام، توهین و یا حمله شخصی باشد هرز محسوب می شود و منتشر نخواهد شد.


(نشانی ایمیل‌تان نزد ما مانده، منتشر نمی‌شود)