Jan 2010

«زندگی ما پر از تناقضات طنزآمیز است»

ونداد زمانی: در بخش نخست این نوشته، ضمن مروری بر موسیقی تام زی، اشاره‌ای داشتیم به عناصر و عوامل مشترکی که محسن نامجو، ترانه سرا و خواننده ایرانی، با تام زی برزیلی دارد. در این بخش از مقاله، نشان خواهیم داد که سه دغدغه اصلی تلفیق، تناقض و طنز در کار های محسن نامجو می‌تواند با دل‌مشغولی‌های تام زی هم‌خوانی داشته باشد.

«نام‌ها هیچ معنی خاصی ندارند»

شاهین نجفی: اگر کسی تفننی با موسیقی برخورد کند و بعد کاملا اتفاقی موسیقی غربی گوش کند و از بخت بد، آن موسیقی، کاری از گروه لدزپلین باشد، یقینا سرگیجه می‌گیرد. اما چه عواملی موجب شد تا این گروه با صدای ناهنجار و برنده‌ی خواننده‌اش، «روبرت پلانت» و نوازندگی عجیب گیتاریست‌اش «جیمی پیچ» و درامیست ساختارشکن‌اش «جیسون بونهام»، محبوب قلب هزاران جوان دهه‌ی هفتاد و نسل‌های پس از آن شود؟

«رسوای زمانه»

محمود خوشنام: «همایون خرم»، آهنگ‌ساز نام‌دار می‌گفت: زمانی که آهنگی را در سه‌گاه برای اجرا در برنامه گل‌ها تدارک می‌دیده از طریق «داوود پیرنیا»، سرپرست برنامه گل‌ها، با بهادر یگانه آشنا شده تا شعری بر آهنگ او بگذارد. حاصل این هم‌کاری، ترانه‌ای است به نام «رسوای زمانه» که با صدای «الهه» به اجرا درآمده است. ترانه هم‌چنان از شمع و پروانه می‌گوید ولی روانی بیان و ردیف بی‌توقف قافیه‌ها آن را سخت تأثیرگذار ساخته است.

تکرار موسیقی «تام زی» در محسن نامجو

ونداد زمانی: ترانه‌سرایان و آهنگ‌سازان «ورلد میوزیک» با نیتی از پیش تعیین شده، موسیقی بومی زادگاه خود را با موسیقی سایر ملیت‌ها و به‌خصوص موزیک مدرن شهری، نظیر جاز، راک و بلوز، در هم می‌آمیزند. تام زی را در غرب با فرانک زاپا مقایسه می‌کنند و اگر بخواهیم به دنبال رد پایی ایرانی از او باشیم می‌بایست نگاهی داشته باشیم به آثار محسن نامجو.

هفت ستاره‌ی هفته

فرزانه: در هفتایی‌های این هفته به معرفی هفت آهنگ از تیلور اندرسون سوییف، ریحانا، کیم سون، شکیرا، لیدی گاگا و بیان‌سه، بلک آید پیس و کیشا پرداخته‌ام که هرکدام از این آثار به دلایلی موفقیت‌های جالب‌توجهی داشته‌اند. در کنار معرفی این آهنگ‌ها اطلاعات جالبی نیز از ستاره‌های نام‌برده خواهید شنید.

از پشت دیوارهای خاطره

محمود خوشنام: بیژن ترقی ترانه‌ای دارد که تصویرپردازی پررنگ‌تر و عاطفی‌تری نسبت به بقیه‌ی آثار او دارد. این ترانه که بر روی آهنگی از علی تجویدی نشسته «آتش کاروان» نام دارد. شاعر، جدا ماندن خود از یاران را به جدا ماندن آتشی از کاروان مانند می‌کند. آتشی که کوشش می‌کند شعله بکشد و به دنبال کاروان برود ولی توان این کار را ندارد و نفس‌های آخر را می‌کشد.

نشر آثار نایاب مرتضی حنانه در تهران

پژمان اکبرزاده: مرتضی حنانه که یکی از برجسته‏ترین چهره‏های هنر موسیقی سمفونیک ایران، صاحب آثار بسیاری است که از آن‏ها به ندرت چیزی می‏شنویم. حنانه تحصیلات خود را در تهران و واتیکان در رشته‏ی نوازندگی «هورن» و آهنگ‏سازی انجام داد و سال‏ها به عنوان استاد هنرستان عالی موسیقی، بنیان‏گذار ارکستر فارابی در رادیو تهران و پژوهش‏گر موسیقی ایرانی، فعالیت داشت.

«چیزی را که دوست دارم، قربانی می‌کنم»

شاهین نجفی: جیمیِ چپ دست، به لطف انگشتان بلندش قادر بود که به تنهایی بدون همراهی گیتار آکورد و ریتم‌نواز، آکوردهایی پیچیده بگیرد و ریتم بنوازد و آواز بخواند و در فواصل آن، جمله‌های ملودیک را اجرا کند. او به گیتار الکتریک شخصیت بخشید و آن را از حد یک ساز همراهی‌کننده که از آن فقط برای آکوردنوازی استفاده می‌شد، خارج کرد.

معینی کرمانشاهی؛ «نمادگرایی موفق در ترانه»

محمود خوشنام: رحیم معینی کرمانشاهی هم مثل نواب صفا، زاده‌ی کرمانشاه است و چون او، در سال ۱۳۰۴ زاده شده است. او به تصویرسازی بیش از همتایان هم‌زمان خود توجه نشان داد. شاید به این دلیل که در نوجوانی علاوه بر شعر، به دنبال نقاشی نیز رفته و پیوند شعر و نقاشی در ذهنیت او بعدها زمین‌های شده است برای ترانه‌سرایی‌های تصویری.

سرخوش از خشم دوران

شاهین نجفی: سبک اجرای جیمی موریسن (رهبر گروه «دِ دورز») با صدای باریتونی که داشت و فراز و فرودهای پی‌درپی، و در حالی‌که گاه با سنکوپ و سکوت نیز هم‌راه بود، تأثیری کاریزماتیک بر مخاطب می‌گذاشت. او با پیراهنی سفید و شلوار چرمی و کمربند سرخپوستی‌اش روی سِن و در زندگی، نقش دیونیزوس را اجرا می‌کرد و در این مورد یقینا مدیون آن خوشی سرشار و غمِ عمیقی بود که از نیچه آموخته بود.

قصه‌ی شمع

محمود خوشنام: «اسماعیل نواب صفا» در سال ۱۳۰۴ در کرمانشاه زاده شد و مثل غالب ترانه‌سرایان از روزنامه‌های فکاهی آغاز کرد. در میان ترانه‌های تصویری او، «تک درخت» از زیبایی ویژه‌ای برخوردار است. شاعر سرنوشت تک درخت تیره‌بختی را شرح می‌دهد که در سکوت صحرا فریادش در گلو شکسته است.