داریوش دولتشاهی، از تارنوازی تا باغ پروانه‌ها

محمود خوشنام

در این برنامه‌ی «موسیقی‌دانان مهاجر» از آهنگ‌سازی سخن می‌گوییم که از موسیقی سنتی ایران آغاز کرده و به موسیقی الکترونیک در آمریکا رسیده است. او داریوش دولتشاهی است که سال‌هاست در ایالات متحده‌ی آمریکا اقامت دارد؛ ولی هنوز ساز سنتی خود، تار را از یاد نبرده است.

داریوش دولتشاهی در سال ۱۳۲۶ در تهران زاده شده و با آن‌که در ابتدا به موسیقی علاقه‌ای نداشته است، به اصرار پدر در ۱۰ سالگی، نخستین گام‌ها را در دنیای موسیقی برداشته است.

داریوش تحصیلات نخستین و میانی را در هنرستان موسیقی ملی گذرانده و در سال ۱۳۴۴ یعنی از ۱۸ سالگی، در دانشکده‌ی هنرهای زیبای دانشگاه تهران به ادامه‌ی تحصیل پرداخته است.

او در دانشکده که هم موسیقی سنتی و هم موسیقی بین‌المللی تدریس می‌شد، مبانی موسیقی علمی را نزد توماس کریستیان داوید، استاد اتریشی و رهبر ارکستر رادیو تلویزیون ملی ایران آموخته و پایه‌های موسیقی سنتی خود را نزد استادانی چون علی‌اکبرخان شهنازی، نورعلی‌خان برومند و حبیب‌الله صالحی استوار ساخته است.

داریوش، به گفته‌ی خودش، با وجودی که بیش از ۱۰ سال در زمینه‌ی موسیقی سنتی کار کرده بوده، در دانشگاه افسون جذبه‌های موسیقی بین‌المللی شده و برای ادامه‌ی کار، رشته‌ی آهنگ‌سازی را برگزیده است. او در سال ۱۳۵۰ موفق به دریافت یک بورس تحصیلی از دولت هلند شد و چهار پنج سالی را در آن کشور به سر برد.

پیشرفت‌های داریوش، راه ورود او را به جشنواره‌های بین‌المللی هموار کرد و در ایران نیز در جشن هنر پنجم، فرهاد مشکات کاری از او را با عنوان «انترودوکسیون و روندو» با ارکستر مجلسی رادیو تلویزیون ملی ایران به اجرا درآورده و دو سال بعد در هفتمین جشن هنر، آفریده‌ی دیگر او با عنوان «ماه مه ۱۹۷۳» با همان ارکستر، اجرای نخستین خود را پیدا کرده است.

«روتاسیون برای سازهای بادی» کار بعدی داریوش است که یک سال بعد در جشنواره‌ی موسیقی پیشرو در آمستردام اجرا شده است. روتاسیون یکی از ۱۶ اثری بود که از میان ۴۰۰ قطعه برای جشنواره برگزیده شده بود.

آفریده‌های داریوش در بازگشت به ایران، به طور ثابت در رپرتوار ارکستر سمفونیک ایران و ارکستر مجلسی رادیو تلویزیون ملی ایران جای گرفته و علاوه بر آن، برای اجرا در چند جشنواره‌ی برون‌مرزی موسیقی پیشرو، برگزیده شده است.

دولتشاهی چندی بعد، دو سه سالی پیش از انقلاب، برای ادامه‌ی تحصیلات بیشتر رهسپار ایالات متحده‌ی آمریکا شد؛ سفری که بازگشتی در پی نداشته است.

او درجه‌ی دکترای خود را در آهنگ‌سازی و موسیقی الکترونیک در سال ۱۳۶۰ از دانشگاه کلمبیا دریافت کرده و از آن پس، به عنوان آهنگ‌ساز، سخن‌ران و اجراکننده در بسیاری از جشنواره‌ها، مسابقات و گردهم‌آیی‌های موسیقی‌شناسی شرکت جسته است.

داریوش کوشش بسیار به کار برده تا آمریکاییان را با موسیقی سنتی ایران آشنا کند. برای این کار، در تالار «رسیتال کارنگی هال» در نیویورک نیز برنامه‌های متعدد تک‌نوازی با تار برگزار کرده است.

داریوش دولتشاهی آثار دیگری نیز آفریده است؛ از جمله ۱۲ قطعه‌ی کوتاه برای پیانو، اتود برای فلوت و کلارینت، قطعه‌ای برای ارکستر زهی به نام «این‌زکت» قطعات به هم پیوسته‌ای به نام «وقتی که ماه نجوا می‌کند» و «باغ پروانه‌ها»