«جستجو»ی مامک خادم!

محمد تاج‌دولتی

گفتگو با مامک خادم را از «اينجا» بشنويد.

در این سال‌های مهاجرت ایرانیان به کشورهای مختلف٬ معرفی و ارائه موسیقی ایرانی بیشتر از بقیه هنرها و به شکل‌های گوناگون انجام شده است.

در پایان کارگاه آموزش آواز با مامک خادم درباره‌ی سابقه فعالیت‌هایش٬ آلبوم جدیدش و نوع هنری که ارائه می‌کند، گفت و گو داشتم.

مامک خادم

من در سنین نوجوانی از ایران خارج شدم و دو سال قبل از انقلاب، به قصد گرفتن یک مدرک از یک رشته‌ی به اصطلاح خوب، که بتوانم خارج از کشور تحصیل کنم و برگردم، به آمریکا رفتم. ولی به دلیل مسائلی که در ایران اتفاق افتاد، اقامت به این صورت ادامه پیدا کرد.

در دوران در دوران انقلاب يا بعد از انقلاب، به هر حال ما هم که ایرانی بودیم و خارج از کشور بودیم، دلمان برای ایران تنگ شده بود و همیشه برای ایران می‌تپید. همیشه دوست داشتم که در آن شرایط بودم و در آن داستان‌ها شریک بودم. ولی به دلیل زندگی در خارج از کشور، نمی‌توانستم.

بعد از مدتی، چون موسیقی را دوست داشتم، احساس کردم که در بخش موسیقی، همان موسیقی را انتخاب کنم که یک بخشی از فرهنگ ایرانی باشد. در حقیقت موسیقی سنتی را انتخاب کردم؛ چون در فرهنگ ما تاریخ دارد و دقیقاً مثل مدرسه رفتن است. یعنی این که باید زمان طولانی گذاشته شود تا یاد بگیریم؛ یعنی یک سیستم آموزشی در پشت آن است.

علاقه به موسیقی سنتی از بچگی در وجود شما بود یا این که وقتی به خارج آمدید، به دلیل دوری از ایران بود که کشیده شدید به سمت موسیقی ایرانی؟

ما در بچگی متأسفانه موسیقی سنتی زیاد گوش نمی‌دادیم. من همان طور که به بچه‌‌های کلاس هم گفتم، در زمان بچگی، وقتی سنم کم بود، بیشتر موسیقی «پینگ فلوید» گوش می‌کردم؛ به اصطلاح موسيقی غربی. چون موسیقی پاپ و ایرانی را در حقیقت زیاد دوست نداشتم.

به هر صورت علاقه من به موسیقی سنتی بیشتر از اینجا به وجود آمد. چون این یک نوع ارتباط و پلی بود که من می‌توانستم با فرهنگ خودم داشته باشم. به اضافه این که واقعاً زیباست و لذت می‌برم. ولی در حقیقت این انتخاب از آنجایی آمد که این یک منبعی است که می‌تواند مرا به فرهنگ ایرانی وصل کند.


در آن زمان چه قدر امکان آموختن و آشنایی با موسیقی سنتی برای شما در خارج از کشور وجود داشت؛ به عنوان یک نوجوانی که در خارج از کشور زندگی می‌کردید؟

در دورانی که انقلاب شد، دیگر من از نوجواني بیرون آمدم و وقتی که شروع کردم آواز را کار کردن، در حقیقت خیلی امکانات کم بود. چون در آن دوره، موزیسین‌هایی که کار موسیقی سنتی را انجام می‌دادند، کم‌تر به کشور آمریکا مهاجرت کرده بودند. در حقیقت بودند افرادی که در آنجا تدریس می‌کردند؛ ولی من دلم می‌خواست و به این نتیجه رسیده بودم که از منبع درست که در ایران بود، درس بگیرم. به دلیل این که کارم تدریس در دبیرستان و کالج بود، دو ماه تابستان که به من برای یادگیری مطلب فرصت می‌داد و آن چیزهایی که می‌خواستم، به ایران می‌رفتم و یاد می‌گرفتم.



مامک خادم

رشته‌ی تحصیلی شما ریاضیات بوده است و کار شما نیز تدریس ریاضی بوده. می‌خواستم بدانم که چقدر نزدیکی بین ریاضیات با آن فرمول‌های خیلی خشک و سخت، با دنیای موسیقی که به هرحال یک دنیای کاملاً متفاوت است، وجود دارد؟

توضیح کوچکی که می‌توانم بدهم این است که این دو اصلاً چیزی نیست که بخواهند متفاوت باشند و خیلی‌ها می‌گویند که این دو مکمل یکدیگرند و خب موسیقی از قبل بوده و این دو از چیزهایی هستند که من خیلی دوست دارم. یعنی من تدریس را دوست دارم و همین طور موسیقی را.


حالا فکر کرده‌اید که در این سال‌ها، موسیقی بتواند در کنار تدریس، تبدیل به کار اصلی شما شود یا خیر؟

راستش من در سال‌های گذشته در دبیرستان به صورت تمام‌وقت ریاضیات تدریس کردم و آن کار را قطع کردم. ولی در کالج به صورت نیمه‌وقت کار می‌کنم که این امکان را به من می‌دهد که الان، اینجا باشم. در دبیرستان این امکان نبود که در وسط هفته بتوانم مسافرت کنم. ولی در کالج به دلیل این که کلاس‌ها مثلاً دو روز در هفته است، من برنامه‌های کنسرت یا برنامه‌های «ورک شاپ» (کارگاه آموزشی) را می‌توانم جوری تنظیم کنم که به دو سه روزی که من کلاس ندارم، بیفتد.

در حال حاضر هم به خاطر این که آلبوم جدیدم بیرون آمده، چند ماه گذشته و آینده را من بیشتر به کار موسیقی می‌پردازم. ولی خب چیزی که شما گفتید این است که من ۲۰ سال در رشته‌ی ریاضی تدریس کرده‌ام و موسیقی هم دوست دارم. تا حالا چندین کارگاه آموزشی آواز داشته‌ام؛ بیشتر برای غیر ایرانی‌ها، کسانی که کار موسیقی کرده‌اند یا خواننده هستند یا می‌خواهند روش و نوع موسیقی ایرانی را یاد بگیرند؛ با آن‌ها کار کرده‌ام و خیلی موفق بوده است. چون تدریس کار من است، فکر می‌کنم که می‌توانم خیلی خوب آن را انجام دهم.


گفتید که خارجی‌ها برای آشنایی با موسیقی سنتی ایرانی خیلی استقبال می‌کنند. می‌خواهم بدانم که نسل جوانی که اغلب آن‌ها در خارج از کشور به دنیا آمده‌اند، بزرگ شده‌اند و حتی خیلی از آن‌ها ایران نرفته‌اند؛ استقبال و گرایش به موسیقی سنتی ایرانی در این گروه چقدر است و در مقایسه با سنی که خودتان آمدید، چه تفاوت‌هایی دارد؟

من متأسفانه چون بچه ندارم و الان هم که دیگر چون توی دبیرستان که بچه‌های جوان‌تر وجود دارند، کار نمی‌کنم، ارتباطم با آن گروه متأسفانه قطع شده است؛ چیزی که خودم هم تاسف می‌خورم.

شاگردی دارم که ۱۳ ساله است و در اینجا به دنیا آمده است. ما کم‌کم داریم با هم کار می‌کنیم، ولی من لزوماً موسیقی سنتی به او یاد نمی‌دهم و تنها چیزی که به او گفتم، این است که من تکنیک آوازی را لابه‌لای آن چیزی که دوست دارد، یعنی اگر موسیقی پاپ اینجا را دوست دارد، گفتم که می‌تواند آن قطعه را کار کند و من ایراد‌های او را می‌گیرم. مثلا وقتی این تکه را می‌خواهد بخواند، بداند که صدا و نفس چگونه باشد. به خاطر این که این، فرمی بوده که توانسته‌ام با این بچه ارتباط برقرار کنم.

مامک خادم

جلسه بعدی تکه‌ای را که من دوست دارم، کار می‌کنیم. حالا این می‌تواند جا‌های خیلی آسان که در ردیف هست، باشد یا یک سری از قطعه‌ها یا موسیقی‌های فولکلور باشد. این سیستمی است که من با بچه‌ها کار می‌کنم. زمانی می‌توانم کار کنم که به حرف دلشان گوش کنم. وقتی که می‌خواهد «مارایا کری» یا «بریتنی اسپیرز» بخواند، حتی ممکن است که چند جلسه طول بکشد و من وظیفه‌ام است که گوش کنم و ایرادات آن را بگیرم تا بعد که او بتواند در دنیای من وارد شود و ما بتوانیم که یک راه ارتباط با هم داشته باشیم...

من کارم موسیقی سنتی نیست. فقط به اصطلاح ریشه‌های کارم و روش خواندنم، سنتی است. ولی اصلاً خودم را در آن قالب‌ها نمی‌گذارم. برای همین، چون این قالب‌ها بازتر هست، این امکان را برای کسانی که فقط موسیقی سنتی را دنبال نمی‌کنند، به وجود می‌آورد که آن افراد بتوانند تا حدی گوش کنند.

یعنی این نوآوری‌ها می‌تواند کمکی کند؟

به نظر من خیلی می‌تواند کمک کند که افراد بشنوند و به هر صورت این موسیقی، موسیقی‌ای است که از ردیف می‌آید. در عین حال نیز می‌گویم که من خودم را به عنوان یک موسیقی سنتی‌خوان نمی‌شناسم. کار من، کار فیوژن هست و کار موسیقی تلفیقی است.


چند تا آلبوم تا حالا منتشر کرده‌اید؟

سه تا آلبوم با گروه «Axiom of Choice» بوده که من خواننده‌اش بودم که از سال ۹۱-۱۹۹۰ شروع به کار کردیم و سه آلبوم خیلی خوب داشتیم که من از این مسأله خوشحالم و به ما عنوان یکی از پیشرو‌های موسیقی تلفیقی شناخته شديم.

الان یک آلبوم جدید خودم آمده است به اسم «جستجو» که کار‌هایی است که خودم جمع‌آوری کرده‌ام و ملودی‌هایی هستند که از کشور‌هایی مثل یونان، ترکیه، ارمنستان و ایران. ملودی‌ها در اصل برای آنجاست؛ ولی با اشعار کلاسیک و یا اشعاری که بچه‌های جوان‌تر در ایران برایم ترانه‌سرایی کردند. به جز این‌ها در موسیقی فیلم‌هایی که در تلویزیون و سینمای آمریکا بوده که همکاری کرده‌ام و در سی‌دی‌های افرادی مثل «عمر فاروق» موزیسین ترک همکاری کرده‌ام.