«نه ایران، نه آمریکا علاقه‌ای به شروع مذاکرات ندارند»

فرنگیس محبی

رهبران سیاسی جهان در چهل و پنجمین اجلاس سالانه‌ی کنفرانس سیاسی امنیتی مونیخ به منظور یافتن راهکارهای مقابله با حساس‌ترین مشکلات بین‌المللی بار دیگر با یکدیگر دیدار و گفت و گو کردند.

برای بررسی بیشتر این کنفرانس با دکتر مهران براتی، تحلیل‌گر مسایل سیاسی در برلین گفت و گو کرده‌ام.

در حالی که سال گذشته، نماینده‌ای از ایران در این کنفرانس حاضر نبود با توجه به حضور آقای لاریجانی و چند تن دیگر از مقامات دولت ایران در این کنفرانس، آیا می‌شود این را تمایل جمهوری اسلامی ایران برای مذاکره با غرب و یا قدمی رو به جلو از سوی ایران دانست؟

با توجه به صحبت‌هایی که آقای لاریجانی در این کنفرانس کردند، هنوز نمی‌توان از این صحبت‌ها برداشت کرد که ایران مایل به یک مذاکره‌ی جدی است.

ایران قبل از این کنفرانس، شرایط دیگری برای آغاز مذاکره با آمریکا آورده است که یکی این است که اصلاً غرب راجع به مسأله‌ی غنی‌سازی با ایران صحبتی نکند.

صحبت‌هایی هم که آقای لاریجانی در اینجا انجام دادند در این جهت بود که آمریکا باید معذرت‌خواهی کرده و جبران اشتباهات گذشته را بکند.

دکتر مهران براتی، تحلیل‌گر سیاسی / عکس: دویچه‌وله

در ضمن هم گفتند این مثبت است که آمریکا یک نماینده‌ی ویژه برای منطقه‌ی امنیت و صلح در خاورمیانه تعیین کرده و جز این مسأله اصلاً حرف دیگری که نشان از آمادگی برای مذاکره باشد، نبود.

اما فکر می‌کنم دولت آقای اوباما هم الان علاقه‌‌ی خیلی زیادی به شروع مذاکرات با دولت احمدی‌نژاد ندارد. حدس من این است که اینجا و آنجا تماس‌هایی گرفته خواهد شد و مذاکرات به بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران موکول خواهد شد.

وزیر خارجه‌ و صدر اعظم آلمان هم در این کنفرانس صحبت کردند و همه‌ی صحبت‌ها در این جهت بود که اگر ایران نخواهد فعلاً روند غنی‌سازی را متوقف کند تحریم‌ها تشدید خواهد شد.

این‌ها علایمی نیست برای این‌که غرب بپذیرد که راجع به مسأله‌ی غنی‌سازی اصلاً صحبتی نکند. هنوز صحبت‌‌های آقای بایدن در این کنفرانس را نشنیدم و نمی‌دانم چه گفته‌اند.

این‌که آقای لاریجانی پشت پرده با چه کسی صحبت کند و چه بگوید معلوم نیست، ولی در یکی دو روز آینده حتماً اطلاعات بیشتری خواهیم داشت.

آقای بایدن در صحبت‌های خودشان گفتند آمریکا مایل به مذاکره با ایران است. اما اگر ایران غنی‌سازی اورانیوم را متوقف نکند با فشار مواجه خواهد شد. آیا فکر می‌کنید صحبت‌های آقای احمدی‌نژاد و استقبال ایشان از دولت جدید و تغییرات در دولت جدید آمریکا امکان گفت و گو مابین نمایندگان دو کشور در مونیخ را فراهم کرده است؟

بله، فکر می‌کنم آقای احمدی‌نژاد در رابطه با انتخابات ریاست جمهوری احتیاج به یک پوئن خیلی بزرگی دارد که به اصطلاح نشان بدهد ایشان قادر است مشکل با غرب و آمریکا را هم حل بکند.

احتمالاً در ارتباط با رقبای دیگر انتخابات که وجود دارند برای ایشان هنوز مسأله حل شده نیست که حتماً تنها کاندید جناح اصول‌گرای ایران باشند. به همین دلیل هم تمایل بیشتری نشان خواهد داد برای این مسأله که در کلیات حرف بزند و صحبت کلی بکند.

ولی ایران و آقای احمدی‌نژاد تا به حال نگفته‌‌اند که اگر نیستند راجع به غنی‌سازی صحبت بکنند، می‌خواهند راجع به چه چیز دیگری صحبت بکنند.

یک حرف این است که ایران مایل است برای غرب مسأله‌ی برنامه‌ی اتمی ایران پذیرفته شده باشد و در مقابل ایران یا قبول بکند یا ضمانت بکند که در رابطه با مسأله‌ی افغانستان و فلسطین همکاری بیشتری با کشورهای غربی در حل مسایل این منطقه خواهد کرد.

فکر می‌کنم این بیشترین چیزی باشد که ایران درباره‌اش حاضر به مذاکره باشد. ولی این هم مسأله‌ای نیست که غرب را راضی بکند و به همین دلیل حدس من این است که تا پایان انتخابات ریاست جمهوری در ایران اتفاق عجیب و غریبی در این مذاکرات نخواهد افتاد.

بایدن و هنری کیسینجر در کنفرانس مونیخ

در عین حال در این چند روز اخیر آمریکا رسماً سازمان کُرد پژاک را برای اولین بار یک سازمان تروریستی اعلام کرد. این در زمانی است که اتحادیه‌ی اروپا سازمان مجاهدین خلق را از لیست تروریستی خودش خارج کرده است. آیا این اقدام آمریکا می‌تواند به این تعبیر شود که گامی در جهت دوستی با ایران برداشته است؟

این درست نیست که اتحادیه‌ی اروپا سازمان مجاهدین را از لیست تروریست‌ها بیرون آورده است. اصل مسأله این است که حساب‌‌های مالی مجاهدین در اروپا ضبط شده بود و شکایاتی به دادگاه اروپا شده است و دادگاه اروپا رأی داده دلایلی که برای تروریست بودن این‌ها مدارک داده شده کافی نیستند.

به همین دلیل یک ارزیابی حقوقی از مسأله داشته است. فرانسه علیه این تصمیم شکایت کرده است و در این مورد هنوز تصمیمی گرفته نشده است. دولت‌ها مجبور هستند که رأی این دادگاه را بپذیرند.

جمهوری اسلامی سر این مسأله تبلیغ می‌کند چون تفکیک قوا را قبول ندارد که قوه‌ی قضاییه در اروپا هم می‌تواند تصمیمی فراتر از خواست‌های سیاسی دولت‌ها بگیرد.

حرف شما می‌تواند در مورد پژاک درست باشد که این گامی در این جهت باشد که به ایران علایمی نشان بدهد که ما خواستار سرنگونی شما و تغییر نظام نیستیم و نمی‌خواهیم نیروهایی هم که تحت عنوان مشکل یا درگیری‌های قومی با شما درافتاده‌اند از آن‌ها حمایت بکنیم. این می‌تواند یک نشان باشد.

آخرین سوالی که از شما می‌پرسم در مورد حضور آقای لاریجانی در مونیخ به جای یک مقام دولتی بود. در حالی که ایشان از نزدیکان آیت‌الله خامنه‌ای و از رقبای سابق آقای احمدی‌نژاد هستند چه نشانی از موازنه‌ی قدرت در ایران در ارتباط با سیاست خارجی دارد؟

البته حدس زده می‌شود که اگر آقای احمدی‌نژاد کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری نباشد و یا اگر به هر صورت همه‌ی نظام پشت ایشان نباشند، احتمالاً آقای لاریجانی کاندیدای مناسبی برای آقای خامنه‌ای خواهد بود.

این‌که ایشان به اینجا آمده علتش مسایل زبانی و فرهنگی است. آقای احمدی‌نژاد از ادبیاتی استفاده می‌کند که در دنیای دیپلماتیک بسیار جنجال آمیز بوده است.

آقای لاریجانی هم در مورد هالوکاست. تقریباً همان حرف‌ها را زدند و گفتند که این مسأله را باید از نظر تاریخی بررسی کرد و من سیاست‌مدارم و تاریخ‌دان نیستم. ولی اصل صحبت‌های آقای احمدی‌نژاد را به نوع دیگری تایید کردند.

مسأله‌ی نوع زبان و گفت و گو در دنیای دیپلماسی است. احتمالاً نخواستند کسی الان به این کنفرانس بیاید در شرایطی که هنوز مذاکرات با آمریکا شروع نشده است جریانات به سویی برود که جو بدتر از آن چیزی که هست بشود.

فعلاً احساس من این است که آقای احمدی‌نژاد و نزدیکانشان احتیاج به جو آرام‌تری تا انتخابات ریاست‌جمهوری دارند. بعد از آن معلوم خواهد شد که اصلاً خیال واقعی نظام حکومتی در ایران در رابطه با این مذاکرات چیست.