Jan 2007

ناتوانی در ایده‌پردازی

ایده‌پردازی توانایی تبیین معنامند واقعیت است. لازمه‌ی آن انتزاع و مقایسه و سنجش، و برقراری پیوند میان معناهاست. در گفتار آمیخته با غلو، دروغ و ریاکاری، ایده‌پردازی‌ای ممکن نیست که به حقیقت راه برد. ایده‌هایی هم اگر وجود داشته باشند، زیر توده‌ای از عباراتِ پوچ و دروغ، خفه می‌شوند.

بحران نشانه‌شناختی

بحران معناشناختی را می‌توانیم به‌عنوان بحران نشانه‌شناختی نیز تعبیر کنیم، بویژه در جایی که بحران به رابطه‌ی بحرانی میان نشانه و مصداق برمی‌گردد و وضعیتی پیش می‌آید که منظور نشانه گم می‌شود، یعنی معلوم نیست نشانه چه چیزی را نشان می‌دهد. این چنین است که نوری که از دور می‌تابد ممکن است هم چراغ راهنما تصور شود اما چشم گرگی گرسنه.

توصیف بحرانِ معناشناختی

بحران معناشناختی مانع گفتگوست. کار به خشونت می‌کشد، چون فقط خشونت زبان روشنی دارد. وقتی با حرف چیزی را نتوانی ثابت کنی، چاقو می‌کشی. و نیز چاقو می‌کشی، وقتی به ندای کمک‌خواهی‌ات پاسخ ندهند، وقتی خواهشت را نشنوند، وقتی منظورت را نتوانی بیان کنی. همه چنین می‌شوند.
بحران معناشناختی خطرناک است، بسیار خطرناک است، بسیار بسیار خطرناک است، بسیار بسیار بسیار خطرناک است ...

ادبار و زبان‌بازی

با بحران معناشناختی واژه‌ها عمق و حیطه‌ی معنایی معمولی خود را از دست می‌دهند. زبان دچار ادبار شده و به گفته‌ی فردوسی به کردارِ بازی درمی‌آید. ما منظور همدیگر را نمی‌فهمیم. نمی‌توانیم از نشانه‌ها تعبیر درستی دهیم. راست و ناراست از هم تشخیص‌دادنی نیستند. قولها قول نیستند، صددرصد صددرصد نیست، نمی‌شود نمی‌شود نیست، می‌شود می‌شود نیست. گفتار ایرانی دستخوش چنین بحرانی است.
Critical Thinking Program

زرنگی ایرانی

نمی‌توان در یک نفس هم از فضایل ملت گفت هم از رذایل آن. از این یکی که بگوییم از آن دیگری غافل می‌شویم. زرنگی ایرانی بر این قاعده یک استنثنا می‌گذارد، زیرا این صفت هم فشرده‌ی رذایل ماست هم فشرده‌ی فضایل ما.

دانش و استفاده‌ی عمومی از خرد

در استبداد، دانشمندی یا یک علامگی سطحی و بی‌مایه است یا تسلط فنی به رشته‌ا‌ی خاص. در کشوری چون ایران نبایستی تعجب کنیم که از زبان استاد دانشگاه نیز سخیفترین خرافه‌ها را بشنویم.

استفاده‌ی عمومی و خصوصی از خرد

تشویق به درس خواندن و فراهم کردن امکانهای آن، هیچ امتیاز خاصی را نصیب هیچ دولتی نمی‌کند. آنچه دولت خوب را از دولت بد متمایز می‌سازد این است که یکی استفاده‌ی عمومی از خرد را برمی‌تابد و دیگری نه. یکی می‌پذیرد که همگان حق دارند در مورد امور همگانی بیندیشند، دیگری اما می‌گوید این کار را سلطان خردمند ما و شمس‌ وزیر و قمر وزیرش به خوبی انجام می‌دهند. Critical Thinking - on power and intellect

در نقد جزم‌باوری

فرق روشن‌نگر با جزمی‌اندیش (دگماتیست) چیست؟ یک متن را روشن‌نگر چگونه می‌خواند و جزمی‌اندیش چگونه؟ در این بخش از اندیشه‌ی انتقادی به این موضوع‌ها پرداخته می‌شود.

پرسشهای روشنگر‌انه

روشنگری آن تلاش تاریخی‌ای است که حاصل آن روشن‌نگری افراد به خود، به اطرافیان، به جامعه و به جهان است. روشن‌نگر می‌پرسد: چرا چنین است؟ او به پاسخ‌هایی از نوع "همواره چنین بوده است"، "مقدر است که چنین باشد"، "این خواست خداست"، "در کتاب چنین آمده است" و "فطرت ما ایجاب می‌کند" خرسند نمی‌شود.